بررسی اثرات نوبت كاری بر روی كارمندان مراقبت بهداشتی

كاري از : دريا قاسميان
دانشجوي كارشناسي بهداشت حرفه اي

هدف اين مقاله مرور اثرات زمان كار بخصوص در مورد كارمندان مراقبت هاي بهداشتي و نيز مرور استراتژيهايي كه ممكن است در مورد بحث بر روي اين موضوع مفيد باشد، مي باشد. نوبت كاري باعث ايجاد اختلالاتي در چرخه طبيعي بدن مي شود

.درصد زيادي از شب كاران و نوبت كاران را پرستاران تشكيل ميدهند . نوبت كاري باعث ايجاد اختلال خواب در بين شب كاران شده و ممكن است تاثير بر روي مدت بيماري آنها نيز داشته باشد. شب كاري بر روي عملكرد پرستاران و پزشكان نيز تاثير منفي گذاشته و ممكن است باعث ايجاد مشكلاتي شود. بيماران در طي شب و زماني كه پزشكان و پرستاران شب كار هستند ممكن است مراقبت هاي ضعيف تري را دريافت كنند و در معرض خطر قرار گيرند. نوبت كاري بر روي عملكرد دستگاه توليد مثلي ، دستگاه گوارشي و قلب نيز تاثيراتي دارد بطوري كه ريسك بيماري هاي قلبي در شب كاران حدودا 2 برابر افراد روز كار است و…

نمونه اي از استراتژي هايي كه مي توان براي كاهش اثرات كار شيفتي بر روي افراد اعمال كرد به قرار زير مي باشد: كنترل نور محيط، كنترل برنامه چرخشي شيفت با توجه به اين نكته كه چرخش به يك شيفت ديرتر آسانتر است از چرخش به يك شيفت زودتر ، در نظر گرفتن فاكتورهاي طبي شخصي و تناسب هاي فيزيكي ، محدود كردن ساعات كار شبانه و…

مقدمه: نوبت كاري، كه خود از عوامل زيان آور ارگونوميك پنداشته مي شوديكي از ره آوردهاي پرهيز ناپذير فن آوري است . بر پايه ي پژوهش هاي انجام شده در كشورهاي توسعه يافته نزديك به 25 درصد از نيروي كار را نيروي نوبت كار تشكيل مي دهند. اين پديده ،مي تواند از جنبه هاي گوناگون ، اثرات ويرانگر بر چگونگي زندگي انسان بجا بگذارد. گردش نوبت كاري شامل انواع زيادي از برنامه هاي كاري و تعويض يا تغيرات نوبت كاري بر اساس برنامه ثابت و معين با يك مديريت صحيح مي باشد.اين برنامه را مي توان براي 7 روز متوالي يا 7 روز هفته اجرا كرد. تغير نوبت كاري باعث مشكلات عديده اي از جمله نقص خواب و اختلالات گوارشي و بيماريهاي قلبي عروقي مي شود. بسياري از مردم براي انجام كارهاي فيزيكي خود از يك دوره 24 ساعته پيروي مي كنند ، كه به اين چرخه 24 ساعته چرخه سيركادين مي گويند.

چرخه سيركادين با كنترل مواردي مانند خواب وبيداري، هضم غذا ، ترشح آدرنالين ، تنظيم حرارت بدن ، فشار خون و نبض و بسيار علائم مهم ديگر در عملكرد و رفتار انسان اثر مي گذارد. شواهدي وجود دارد كه نشان مي دهد نوبت كاري باعث اختلالاتي در چرخه طبيعي بدن ميشود . بعنوان مثال نوبت كاري مي تواند موجب به هم خوردگي مزاج و سو تغذيه شود. به نسبت ساير بخشهاي استخدام عمومي در صد بيشتري از كارمندان سرويس هاي بهداشتي شيفت كار يا شب كار هستند. بيمارستانها كه بيشترين ميزان استخدام در زمينه مراقبتهاي بهداشتي دارند كارمندان شب كار بيشتري به نسبت بقيه صنايع استخدام مي كنند.

پرستاران بزرگترين گروه مراقبتهاي بهداشتي هستند و نيز بزرگترين گروهي هستند كه شب كار مي كنند. اقدامات و نتايج تناقض ها ميان فيزيولوژي طبيعي و كار شبانه در مورد كارمندان مراقبتهاي بهداشتي چيست؟اثر كار كردن در زماني كه ريتم طبيعي ما نياز به خواب دارد چيست؟ آيا تفاوت هاي فردي در تحمل نسبت به زمان وجود دارد؟ آيا بعضي از افراد نسبت به كار شبانه بيشتر تناسب فيزيكي دارند؟ آيا انطباق رخ مي دهد؟چه استراتژي هايي مي تواند انطباق را افزايش و خطرات بهداشتي را كاهش دهد؟ در اين مقاله سعي كرديم كه مروري بر سوالات بالا داشته و اثرات زيان آور كار شبانه را بررسي كنيم.

اثرات نوبت كاري روي كارمندان

*-اختلات خواب * ميزان خواب بعد از كار شبانه در مقايسه با خواب عادي كمتر است.شب كارهايي كه شيفت هاي يكساني دارند، ميزان خواب آنها نسبت به كارمندان شيفت روز يا كارمنداني كه بعد از ظهر كار مي كنند كمتر است .شب كارهايي كه برنامه چرخشي دارند ،حدود پنج ساعت مي خوابند .

با افزايش سن شب كارها مشكل كم خوابي آنها نيز بيشتر مي شود.در ميان شب كارها با شيفت ثابت،آنهايي كه 29-18 سال سن دارند،ميزان خوابشان 50-40 دقيقه بيشتر از افراد 49-40 سال است. اختلال در الگوي خواب در زماني كه شروع خواب تا بعد از به تعويق مي افتد ،شديدتر مي باشد.احساس بي خوابي كارگران شيفت شب توسط EEG هم اثبات شده است. علي رغم بيدارماندن در طول شب ، اكثر كارمندان در طول روز هم احساس بي خوابي مي كنند. چهارده مطالعه ، اختلالات خواب پرستاران را به علت زمان كار بررسي كرده است. به طور كل ،اغلب مطالعات گزارش مي كردند كه پرستاراني كه شب كارنديا شيفت چرخشي دارند كمتر از ساير پرستاران مي خوابند.

پرستاران بيمارستانهايي كه شيفت چرخشي دارند، داراي الگوي خواب نادري هستندكه با افراد معمولي ، ساير شب كاران يا ديگر الگوهاي اختلال خواب متفاوت است . پرستاراني كه به طور دائم در شب كار مي كنند،كمترين ميزان خواب را دارا مي باشندو پرستاراني كه پاره اي از شب را كار مي كنند به نسبت انهايي كه كل شب را كار مي كنند،خواب كمتري دارند كه اين احتمالا به علت آن است كه آنها برنامه كاري طبيعي خاصي را ندارند. آنهايي كه بطور پاره وقت كار مي كنند و آنهايي كه شيفت هاي چرخشي دارند خستگي بيش از حد بيشتري به نسبت كارگران با شيفت ثابت احساس مي كنند. در يك مطالعه 6268 نفري در فنلاند، تفاوت هاي اختلال خواب را در مشاغل مختلف بررسي كرده است. مشاغلي كه اختلال خواب بيشتري داشتند از كلاس اجتماعي پايين تري برخوردار بوه و اغلب نيازمند كار شبانه بودند.

مثلا در ميان پرستاران زن ،4/14 درصد سختي در خواب رفتن را گزارش كرده اند ،كه اين مقدار دو برابر بيشتر از سر پرستاران و سه برابر بيشتر از پزشكان مرد بود. بيش از يك چهارم دستياران زن بيمارستان (26%) گزارش مي كردند كه بطور معمول بيش از سه بار در طول شب از خواب بيدار مي شوند.در حالي كه در مورد ساير مشاغل مراقبت هاي اجتماعي اين ميزان اختلال خواب كمتر گزارش شده است:

پرستاران بخش زنان =4/9 % سرپرستاران زن=9/8 % پزشكان مرد=6/1 % *-زمان بيماري:*

يك مطالعه سي ماهه روي شيفت كاري ، توسط انستستو ملي امنيت و بهداشت شغلي انجام شد.در اين بررسي ،بوسيله پرسشنامه 1200 نفر از پرستاران و 1200 نفر از پردازشگران غذا را به منظور ارزيابي نتايج بهداشتي شيفت كاري در نظر گرفتند.آنها يافتند كه پرستاران داراي شيفت چرخشي زمان بيماري بيشتري به نسبت پرستاران با شيفت ثابت دارند.

همچنين پرستاران با شيفت چرخشي دلايل شديدتري براي غيبت از كار به نسبت پرستاران با شيفت ثابت دارند.

بررسي عملكرد شغل در شرايط كار شبانه و ساعت كار بر روي پزشكان و پرستاران: كار كردن طي ساعات خواب طبيعي منجر به عملكرد ضعيف تر شغل و افزايش تناوب خستگي مفرط در شب مي شود. اندازه گيري عملكرد شغل در يك دوره 24 ساعته نشان داد كه زمان واكنش دهي در شب افزايش يافته و حسابگري مغز كاهش مي يابد.

كاهش ديده شده در اين عملكردهمانند افراد با مصرف الكل متوسط بود.يك مطالعه در انگليس نشان داد كه رزيدنت هايي كه دچار كمبود خواب هستند، توانايي كمتري را در حسابگري دارند.تناوب اشتباهات كوچك در زمينه بيمارستاني در شيفت سوم شب بيشتر است كه در زمانهاي نزديك به تعويض شيفت ، اين مقدار به حداكثر خود مي رسد. پرستاراني كه شيفت چرخشي دارند ، بيشتر به وسيله ناظران بعنوان پرستاراني با كارآيي كم گزارش مي شوند.

ناظران پرستاران با شيفت كاري متغير را به عنوان افرادي با عملكرد كاري پايين ،انگيزه كمتر و مراقبت هاي بي دقت تر نسبت به كارمندان با شيفت ثابت درجه بندي مي كنند. اثرات روانشناسي شيفت كاري ممكن است منجر به نگرش منفي يا افسرده نسبت به كار شود.

در بررسي هايي كه بر روي اثرات محروميت از خواب روي عملكرد پزشكان و پرستاران انجام شد دكانسون و همكارانش گزارش كرده اند كه فعاليت پزشكان در طول دوره هاي بلند كاري بخصوص در شب كمتر قابل اعتماد است. فيريدمن اثرات محروميت از خواب را در يك گروه متشكل از 14 انترن در نيويورك سيتي بررسي كرد .

از شركت كنندگان در اين مطالعه خواسته شد كه يك نوار قلبي را 20 دقيقه يا مطالعه كنند و وضعيت خلقي و سايكولوژي آنها را در زمانهاي بعد از استراحت و خستگي مفرط بررسي كردند. در زمان محروميت از خواب ميزان خطاي انترن ها در تفسير نوار قلبي 85% بيشتر بود.انترن هاي بشدت خسته شده ، ناراحت تر ، از لحاظ اجتماعي ناكارآمد تر و كم توان تر از انترن هاي استراحت كرده بودند.

آنهااينگونه قضاوت مي كردند كه مشكلات دركي ، شناختي و رواني بيشتري در زمان خستگي دارند. در آزمايشي كه ويلكينسون بر روي تعدادي از پزشكان انجام داد ،تحقيقات بيان مي كنند كه در 24 ساعت گذشته آنها 76/12 ساعت كار كردند و 24/8 ساعت انكال بودند با 3 ساعت وقت آزاد .پزشكان بطور متوسط 6 ساعت استراحت كرده بودند.حدودا 105 مورد(4%) از بيماران درمان ضعيف تري را دريافت كردند و 141 مورد(6%) از بيماران دچار مشكلات جدي شدند.

اين تحقيق كه بر روي پزشكان انجام گرفت مي تواند قضاوت فعالي را در مورد تاييد اثرات ساعات كار طولاني بدهد.

اثرات فيزيولوژيكي نوبت كاري: شواهد قابل قبولي وجود دارد كه شيفت كاري شبانه سلامتي كمتري را نسبت به شيفت كاري روزانه دارند.

البته در ميان كساني كه در اين شيفت كار مي كنند ميزان اين امر كاملا متغير است . به نظر مي رسد كه بعضي از افراد در اين شيفتها ،كمتر قادر به هماهنگ سازي خود با شرايط هستند.كشاني كه بيشتر در هنگام صبح فعالند،كساني كه عادت به خواب شبانه دارند و كساني كه در غلبه بر خستگي ناشي از كار زياد موفق نيستند،معمولا براي هماهنگ شدن با شيفت كاري مشكل دارند. شواهدي وجود دارد كه افرادي كه داراي ترسهاي رواني هستند كمتر قادر به تطابق با شيفت هاي كاري اند. يك تحقيق كه بر روي 1200 پرستار انجام شد نشان دادكه شيفت شبانه و شيفت چرخشي پرستاران باعث مشكلات رواني و جسمي بيشتري نسبت به شيفت هاي ثابت روزانه مي شود.

و هر چه فاصله از ريتم معمول شيفت كاري بيشتر باشد ميزان اثر آن تغيرات بيشتر است. در تحقيقي كه بر روي پزشكان سال اولي انجام شد مشكلات رواني زيادي مشاهده شد كه شامل :عصبانيت ،خشم ، از دست دادن وقت آزاد ،خستگي مزمن ومشكل خواب بود . گزارش داده شده كه عده اي از پزشكان از مشكلات ناشي از مصرف الكل ، افسردگي،بيشتر از ساير عوامل رنج ميبرند.بعلاوه استرس و مسئوليت زياد كار آنها هم بر اين مشكلات اضافه مي شود.

بعضي از اين عوامل باعث ايجاد سندرم پركاري ميشوند كه منجر به مشكلات خواب ، افسردگي و پرخاشگري مي شود.

در تحقيق ديگر كه بر روي60 دانشجوي پرستاري در طول 15 ماه اول شيفت كاري آنها انجام شد نشان داده شد كه شيفتهاي كاري اثرات كاملا منفي بر روي سلامت روحي ورواني آنها گذاشته است. اين نتايج توسط پرسشنامه هايي بدست آمد كه شامل 12 سئوال مربوط به توانايي ايجاد تمركز، كم خوابي مربوط به نگراني ،احساس بلااستفاده بودن ، توانايي تصميم گيري ،افسردگي، شادي ،وابستگي و… بود .

سوالات مطرح شده قبل از آغاز شيفت كاري بعد از 6 ماه و بعد از پايان شيفت كاري در پايان 15 ماه پرسيده شد. همچنين اين تحقيقات نشان داد كه افرادي كه از توجه بيشتري از طرف استادان خود برخوردارندكمتر دچار علايم روحي رواني مي شوند. عادات شخصيتي پرستاران را نمي توان جز عوامل تاثيرگذاري طولاني مدت براي شيفت كاري در نظر گرفت ولي فشارهاي خارجي كه بعنوان نمونه از طرف افراد بالاتر يا از طرف ارگانهاي ديگر يا از طرف عقايد فردي شخص و فاكتورهاي فيزيولوژيكي بر فرد وارد مي شود مي تواند تاثير بسزايي بر روي شيفت كاري داشته باشد.

شيفت كاري و عملكرد توليد مثلي: تعداد اندكي از تحقيقات در مورد مشكلات توليد مثلي در ارتباط با نوبت كاري انجام گرفته است.

يك تحقيق كه بر روي 146 پرستار زن در آمريكا انجام گرفت تغيري در سيكل عادت ماهانه آنها نشان نداد. در تحقيقي ديگر كه روي 1200 پرستار توسط موسسه ملي سلامت و بهداشت كار انجام شد نشان دادكه شيفتهاي كاري بر روي عادت ماهانه تاثير گذار است. پرستاراني كه در شيفتهاي كاري روزانه كار مي كردند سيكلهاي نامنظم بيشتري را گزارش مي كردند در حالي كه پرستاراني كه سيكل هاي چرخشي داشتند كرامپ كمتري را گزارش كرده اند امابه همراه حساسيت بيشتر و ضعف و بيماري حين سيكل و سيكل ماهانه طولاني تر.مطالعاتي كه بر روي زناني كه در ساعت هاي غير استاندارد يا شيفتهاي چرخشي كار مي كنند نشان مي دهد كه انها در معرض خطر بيشتري از لحاظ مشكلات بارداري ،كاهش وزن زمان تولد واندازه كوچك نوزاد برخوردار هستند.

بررسي بر روي 2264 زن كارگر در ژاپن انجام شد كه شامل توانايي توليد مثل و تاريخ سيكل ماهانه انها و ساعت هاي كارشان بود نشان داد كه زناني كه در طول شب كار مي كنند بي نظمي بيشتري در خونروش و درد بيشتري در حين خونروش نسبت به كساني كه در طول روز كار مي كنند نشان مي دهد. نرخ باروري و زايمان در زناني كه در طول شب كار مي كنند كمتر بوده و نرخ مرگ و مير نوزادان بيشتر است.

كار شيفتي و عملكرد دستگاه گوارش: پرستاران وافرادي كه بطور شيفتي كار مي كنند،نشانه هايي از اختلالات سيستم گوارشي در انها نسبت به كسانيكه روز كار هستند بيشتر گزارش شده استRunten Franz مطالعات چندين الگوي كار شيفتي را كه شامل 8000 كارگر بود مرور كرده و نتيجه گيري كردكه شيفت شب بطور خاصي ارتباط دارد با آشفتگي خواب و مشكلات گوارشي . روزكاري و روزكاريهاي با گردش تا عصر خيلي كمتر آزاردهنده هستند نسبت به كارهايي كه صرفا شبانه هستند يا كارهايي كه بطور شيفتي در شب هستند. يكي از مشكلات كار شيفتي اين است كه برنامه غذايي معمول را تغير مي دهد .

كار شيفتي ممكن است همچنين نوع غذاي مصرفي را تغيير دهد. براي مثال ممكن است تهيه يك غذاي خوب و گرم در ساعت سه صبح مشكل باشد. شب كارها به مصرف غذاي آماده و در دسترس (سوسيس و كالباس )يا غذاهاي راحت ولي بالا از نظر قند چربي و كافئين براي مبارزه با خستگي و كوفتگي تمايل بيشتري دارند.بقيه دادهاي فيزيولوژيكي نيز حمايت مي كنند از رابطه بين كار شيفتي و بيماريهاي گوارشي. مكانيسم هاي فيزيولوژيك، شبكاري را به اختلال عملكرد سيستم گوارشي ارتباط مي دهند و ريسك بيماري را افزايش مي دهند. طي چهارده مطالعه Runten fredz دريافت كه ميزان بروز زخم در شيفت كاريهاي ماقبل از اين و شيفت كاريهاي اخير كه در برنامه شان شبها نيز گنجانده شده است نسبت به روزكارها يا شيفت كارهايي كه شب كار نبوده اند بيشتر است. در مطالعه اي كه segava و همكارانش انجام دادند به اين نتيجه رسيدند كه كار شيفتي ريسك زخم معده را دو برابر مي كند.

منبع : نوبت كاري مشكلات و رهيافت ها- تيموتي مونك و سيمون فولكارد- ترجمه دكترعليرضا چوبينه