روش نمونه گیری رفتار ایمنی

روش نمونه گیری رفتار ایمنی

(safety behavior sampling method)

مترجم و گردآورنده: منصور جعفری

فرمت: WORD تعداد صفحات: 24

مقدمه:

نمونه گیری ایمنی مبتنی بر همان اصولی است که تحت عنوان نمونه گیری کار در مهندسی صنایع برای مقاصدی چون ایجاد استانداردهای زمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

اساس روش نمونه گیری کار مبتنی بر قانون احتمالات است. برای مثال اگر ما مشغول انجام کاری هستیم که تنها دو حالت می تواند داشته باشد (مثلا روشن یا خاموش، بله یا خیر، کار کردن یا نکردن، ایمن یا نا ایمن بودن)

واضح است که درصد زمانی که دو حالت می تواند اتفاق بیفتد باید مساوی 100 درصد باشد. در یک مطالعه چند فعالیتی (multiactivity) هر مشاهده برای هر فعالیت مورد نظر در یک حالت دو دوئی (binary) است. مطابق قانون احتمالات می توان ارتباط دو حالت را بصورت زیر  بیان کرد:

P+q=1

که P احتمال یکی از دو حالت در جریان یک مشاهده است. مثلا حالت S برای عمل ایمن، بنابراین q=1-P احتمال اینکه در جریان مشاهده حالت S وجود نداشته باشد را نشان می دهد. در این روش فرض بر این است که درصد زمانی که یک کارگر بطور ایمن کار می کند یا بطور نا ایمنی عمل می نماید، قابل اندازه گیری است.

برای دستیابی به یک تصویر کامل و دقیق از اعمال ایمن یا غیر ایمنی که کارگر انجام می دهد، باید کارگر بطور پیوسته مورد مطالعه قرار گیرد و اطلاعات مربوطه جمع آوری شود.

روش انجام نمونه گیری ایمنی:

در یک مطالعه از نوع مشاهده ای، روش نمونه گیری مشخص کننده اینست که کدام افراد، در چه زمانهایی باید مورد مشاهده قرار گیرند و رفتارشان چگونه ثبت گردد. لذا تحلیل گر باید مشاغل یا بخش هایی که باید اندازه گیری شود و تعداد مشادهدات مورد نیاز را مشخص کند و سپس فهرست زمانهایی که فعالیت باید مورد مشاهده قرار گیرد را تعیین نماید. در زمانهای تعیین شده، تحلیل گر به بازدید و مشاهده کاری که هر فرد انجام می دهد، می پردازد. در زیر روش انجام کار در مراحل مختلف به دقت شرح داده شده است:

1) تعیین ایستگاه های کار

ایستگاه های کار شامل واحد یا بخش های موجود در یک سازمان می باشد که نمونه گیری ایمنی در آن انجام می شود، مثل بخش مونتاژ، انبار، حمل و نقل و غیره

2) تهیه و تدوین فهرست اعمال نا ایمن

بطور کلی فهرست اعمال ناایمن به روش های مختلف و از منابع گوناگون قابل تهیه است. تحلیل گر از مهارت های تجزیه و تحلیلی برای تهیه فهرست بهره می گیرد. تقریبا در تمام حوادث، رفتار انسان عامل نهایی منجر به حادثه است. اولین منبع برای تهیه لیست اعمال نا ایمنی استفاده از گزارش های حوادث ثبت شده است. حوادث کارخانه کلیه حوادث منجر به جراحات کلی (Disabling injuries)، جراحات جزئی (Minor injuries) و مواردی که فقط کمک های اولیه لازم داشته است را در بر می گیرند.

اساس روش نمونه گیری ایمنی و اصولا روش های ایمنی رفتاری تهیه و ایجاد لیستی است که رفتارهای خاص در یک واحد را که برای عملکرد ایمنی مهم هستند را  مشخص می کند. پس از تهیه لیست باید تعاریف کاربردی برای آنها ارائه گردد. این تعاریف مشاهده کننده را کمک می کند که در زمان مشاهده کدام رفتارها را جستجو کند. بدون تعریف واضح از رفتارها ممکن است مشاهده گر به شک و شبهه تکیه نموده و دیدگاه خود را اعمال نماید.

2-1- روش های شناسایی رفتار های نا ایمن در یک واحد یا مجموعه:

بطور کلی چهار روش اساسی برای این منظور وجود دارد که عبارتند از:

• تحلیل رفتاری گزارشات حوادث
• مصاحبه با کارگران
• مشاهده کارگران در حین کارگران
• بررسی مقررات کاری، تحلیل ایمنی شغلی انجام شده، دستورالعمل ها و غیره

2-1-1- تحلیل رفتاری گزارشات حوادث:

بهترین روش برای شناسایی رفتارهای نا ایمن در یک واحد، تجزیه و تحلیل رفتاری گزارشات حوادث در چند سال گذشته است. تیم بررسی این گزارشات را برای کشف و شناسایی رفتارهای نا ایمن که در اکثر حوادث نقش دارند مودر بررسی قرار می دهد و سپس برای هر یک از رفتارها یک تعریف علمی ارائه می کنند و رفتارها به عنوان آیتم هایی در برگه مشاهده ثبت می شوند. چون در گزارشات حوادث معمولا رفتار نا ایمنی ثبت نمی گردد، لذا کشف و شناسایی رفتارهای ناایمن ممکن است مشکل باشد. بنابراین باید در این رابطه از کارگرانی که به کار آشنایی کامل دارند کمک گرفت. با کمک روش های درست، رفتارهای نا ایمنی که عملکرد ایمنی کارخانه را شکل می دهند کم کم شروع به نمایان شدن می کنند. این فهرست برای پیشگیری از حوادث اهمیت چندانی ندارد و تنها به عنوان راهنمایی برای آموزش کارگران تازه کار می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

یافتن رفتارهای نا ایمن از یک گزارش حادثه مانند این است که سئوال کنیم کدام رفتارهای قابل مشاهده می توانست مانع بروز این حادثه شود. در برخی از حوادث، تعیین این رفتارها کار مشکلی نیست اما در مواردی شاید به مصاحبه با فردیکه با آن کار آشناست یا حتی افرادی که شاهد حادثه مورد بررسی بوده اند نیاز باشد. با طرح سوال بالا، یک مصاحبه گر با تجربه می تواند به رفتارهای نا ایمن دست یابد.

تکنیک دیگری که می تواند اطلاعات بیشترو با ارزشی از اینوع را فراهم کنند عبارتند از: تحلیل درخت علل واقعه (cause- tree analysis)

تحلیل درخت علل واقعه

تحلیل علل حوادث

تجزیه و تحلیل حوادث نشان می دهد که چگونه باید از حوادث گذشته عبرت گرفت. تحلیل درخت علل واقعه علاوه بر این نکته چند وظیفه مهم دیگر ار نیز انجام می دهد. این تحلیل بی طرفانه و به دور از سرزنش یا متهم کردن فرد است. تحلیل درخت علل واقعه یک تحلیل جامع است که به وضوح کلیه عوامل سهیم در حادثه را مشخص می کند. یعنی علل انسانی را در کنار علل تجهیزاتی، فرایندها و روش ها قرار می دهد. این رهیافت از این ایده اساسی نشات می گیرد که هر حادثه آخرین مرحله یک زنچیره از علل و در بیشتر موارد چند زنجیره از علل می باشند تحلیل درخت واقعه این زنجیره علل را مشخص کرده و نقش جداگانه هر یک را در حادثه مورد نظر قرار می دهد. بدون انجام یک چنین تحلیلی اغلب افراد علل را از هم تشخیص نمی دهند و یا بعضی ها را بی جهت مورد توبیخ و یا سرزنش قرار می دهند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

• تعریف کاربردی از رفتارهای ناایمن
• فرم های نمونه گیری اعمال ناایمن
• وظیفه مشاهده گر و دانش و مهارت های لازم
• نموگرام برای تعیین تعداد مشاهدات
• تعیین حجم نمونه
• تخصیص حجم نمونه به هر یک از کارگاه ها
• نمودار کنترل (Control chart)
• و …

حتما بخوانید:

⇐ ایمنی مبتنی بر رفتار (خطاهای انسانی)

⇐ رفتار انسان و ایمنی

⇐ نمونه برداری از رفتارهای ایمنی

⇐ رفتار انسانی و عملکرد ایمنی