روشنایی و نوبت کاری

روشنایی و نوبت کاری

فرمت: PDF تعداد صفحات: 13

در طول دهه های 1960 و 1970 باور اصلی این بود که ساعت زیستی بدن جز در مواردی که چرخه روشنایی – تاریکی بر روی الگوهای رفتاری تأثیر می گذارد، از این چرخه متأثر نمی شود (وور 1979). لوی و همکارانش 1980 نشان دادند که برای توقف تولید و ترشح ملاتونین در خون روشنایی به میزان روشنایی روز کافی است. این امر باعث شد تا تحقیقات زیادی با استفاده از میزان روشنایی زیاد (بیش از 200 لوکس) بر روی افرادی که از نظر زمانی در قرنطینه بودند انجام گیرد. هورمون ملاتونین از نظر دستگاه سیرکادین دارای اهمیت است. تحقیقاتی که در آلمان انجام گرفت مشخص کرد هنگامی که از روشنایی شدید برای کوتاه یا بلند کردن روز سیرکادین استفاده می شود قدرت و گستره تطابق افزایش بارزی می یابد. دکتر سزیسلر و همکارانش نیز در تحقیقاتی که در دانشگاه هاروارد انجام دادند دریافتند که مواجهه با روشنایی شدید هنگام عصر به مدت 3 روز می تواند تغییرات دوره ای سیرکادین بدن زنی را که از جلو افتادن وقت خواب رنج می برد به تعویق اندازد.

اخیراً نور برای متناسب کردن ساعت بیولوژیک به دنبال تغییرات ریتم سیرکادین در کارگران شیفتی به کار رفته است. کنترل این ریتم ها توسط نور بوسیله رتین و سیستم ملاتونین در انسان میانجی گری می شود. بسیاری از جنبه های زندگی در گیاهان و حیوانات و همچنین انسان ها به وسیله نور کنترل می شود. مثلاً اگرچه از زمان های دور تشخیص داده شده که بسیاری از ماهیان برای تعیین زمان تکامل تولید مثل خود به راهنمایی های نوری متکی هستند. اخیراً مشخص شده است که مکانیسم های اساسی کنترل این فرآیند درون زاست. بویژه در قزل آلای رنگین کمان تخم ریزی مداوم در فواصل یکساله در تحت دوره ی روشنایی مداوم (LF) تا تاریکی مداوم (DD) مشاهده شده است.

نوبت کاری و مشکلات آن

علیرغم شناخت وسیع از اهمیت دوره ی نوری و تنظیم زمان تولید مثل و دانش گسترده ی موجود در زمینه ی هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین (گنادوتروپین نوع یک و دو) و دیگر هورمون های کنترل کننده ی کارکرد غدد جنسی اخیراً ما را قادر به درک این کرده که چطور مهره داران قادر به دریافت اطلاعات در زمینه تغییر روزانه فصلی و فصلی طول روز هستند. امروزه کاملاً مشخص شده است که این اطلاعات از طریق تغییر پروفیل ترشح ملاتونین از غده ی صنوبری (پینه آل) فراهم می شود. در تمام مهره داران مورد آزمایش سطح ملاتونین پلاسما در طول شب افزایش یافته و در روز به سطح پایه تنزل می کند. قرار دادن قزل آلا در روزهای طولانی یا روزهای کوتاه به ترتیب موجب کاهش یا افزایش سطح ملاتونین می شود. در طول روز متوسط میزان افزایش ملاتونین در ارتباط با طول شب می باشد. پروفیل ملاتونین ترشح شده در روز – شب که تحت شرایط آزمایشگاهی در طول روزها بلند یا کوتاه قرار می گیرند، با الگوی ترشح ملاتونین که به ترتیب در انقلاب تابستانه و زمستانه دیده می شود یکسان است. تحت تمام رویدادها حداقل در ماهی قزل آلا غده صنوبری طول شب را به الگوی افزایش ترشح ملاتونین ترجمه کرده که احتمالاً در روز به روشهای مختلف مصرف می شود و زمان مورد نظر (زمان تغییر فصلی طول روز) به عنوان منبع اطلاعاتی بوسیله ی سیستم های اندامی دیگر بدن از قبیل سیستم نور و اندوکرین که در کنترل تولید مثل نقش دارد، مورد رجوع قرار می گیرد. تا امروزه مشخص نشده که چه نقطه یا نقاطی از ملاتونین بر روی محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – غدد جنسی تأثیر می گذارد.

درمان با نور درخشان ساپرسور بالقوه ملاتونین وفاز – شیفت (تنظیم کننده) ریتم سیرکادین است. هورمون ملاتونین که سبب کاهش عملکرد و افزایش خواب آلودگی می شود پیشنهاد می کند که synchronization پیک ترشح ملاتونین یا دوره خواب برای کارگران شیفتی مفید است. هر دو ملاتونین اگزوژن و نور اگر با زمان بندی مناسب باشد، ریتم سیرکادین انسان را فاز – شیفت می کند. ملاتونین درجه حرارت بدن را کاهش می دهد و سبب خواب آلودگی می شود برعکس نور در شب درجه حرارت بدن را افزایش داده و هوشیاری و عملکرد را بهبود می بخشد و کیفیت خواب روز را بالا می برد. در مطالعاتی که بر روی 18 نفر از کارگران نوبت کار یک کارخانه انجام گرفته بود، کارگران در 2 گروه قرار گرفتند که یک گروه در طی شیفت شب نور درخشان را به صورت دو دوره استراحت در ساعت های 3 و 4 دریافت کردند و گروه دیگر به صورت کنترل در نور نرمال انجام وظیفه کردند. نتایج بررسی نشان داد که خواب آلودگی به طور قابل توجهی در طی شب کاهش پیدا کرده بود. در بررسی تفاوت طول مدت خواب روز بعد و کیفیت خواب هیچ تفاوتی بین دو گروه کنترل و مداخله مشاهده نشد. همچنین در بررسی سطوح ملاتونین که در این آزمایش اندازه گیری شده بود ساپرس قابل ملاحظه ملاتونین خصوصاً در طی بیشترین شیفت های شب مشاهده شد.

در نهایت نشان داده شد که نور درخشان در طی کار شب نتایج مثبتی روی هوشیاری، سطح عملکرد و خلق و خوی فرد دارد و از کاربرد محرک نوری در افزایش سازگاری به شیفت شب حمایت شد. البته گفت و گوهایی در این زمینه وجود دارد که آیا تطابق سیرکادین به طور سرشتی به علت روشنایی شدید حاصل می شود و یا به علت تعدیل رفتاری که در اثر تحمیل 8 ساعت تاریکی (از ساعت 9 صبح تا5 بعد از ظهر) پس از شب کاری که در زیر نور شدید صورت می گیرد ایجاد می شود. در اینجا تفسیر دوم برتری دارد، با این توجیه که تطابق سیرکادین با افزایش شدت محرک های شب جهت (در هنگام روز) و توقف ترشح ملاتونین (بعلت استفاده از روشنایی بسیار شدید) آسان می گردد. کاربرد روشنایی شدید به عنوان یک روش درمانی جهت نوبت کاران موضوع مطالعات دیگری هم بوده است. دکتر ایستمن 1987 با استفاده از عینک های تیره، اتاق خواب تاریک و روشنایی شدید هنگام نوبت کاری نشان داده است که در بعضی موارد مواجهه با روشنایی شدید کنترل شده می تواند موجب تطابق فرد با برنامه های غیر از برنامه سیرکادین (اینفرادین یا الترادین) شود.

وی از یک مطالعه جامع تر اینگونه نتیجه گیری کرده است که این نتایج تنها در موفقیت آمیزترین مطالعات حاصل می شود. اظهارات دکتر ایستمن توسط مولین و همکارانش تأیید شده است. آنها در تحقیقات خود در مورد نشانگان جت لگ دریافتند که روبرو شدن با روشنایی روز پس از نوبت کاری شب بیش از هر عامل دیگری موجب بی نظمی در تغییرات دوره ای سیرکادین می شود. البته هشدارهایی در رابطه با تخریب احتمالی شبکیه چشم در اثر تماس مداوم با روشنایی مصنوعی بسیار شدید وجود دارد. شاید روزی برسد که کاربرد عملی نتایج حاصله برای بهبود وضعیت نوبت کاران به واقعیت بپیوندد. امروزه بیشتر محققان دریافتند که محیط کار روشن و برانگیزاننده برای فرد شب کار بسیار بهتر و مطلوب تر از محیط تاریک و دلگیر است.

ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید:

• مکانیسم تأثیر روشنایی بر عملکرد
• تطابق چشم با تاریکی و روشنایی
• شدت رنگ منابع روشنایی
• رنگ و روشنایی
• خطرات نور آبی
• روشنایی استاندارد
• آلودگی نوری
• شاخص آلودگی نور
• ایمنی و روشنایی
• خیرگی در محیط کار
• روشنایی برای استفاده در مراقبت های بهداشتی

حتما بخوانید:

⇐ کارایی نوبت کاران و پیامدهای ایمنی نوبت کاری

⇐ نوبت کاری و تاثیر آن بر ایمنی و تندرستی کارکنان

⇐ مشکلات و اثر نوبت کاری بر عملکرد و بهره وری

⇐ راهکارهایی برای مطابقت با شیفت کاری