حفظ سلامت با رعایت اصول ارگونومی کامپیوتر

حفظ سلامت با رعایت اصول ارگونومی کامپیوتر

حفظ سلامت با رعایت اصول ارگونومی کامپیوتر

امروزه‌ كاربرد رايانه در زندگي بشر بسيار زياد است و تعداد زيادي از افراد ساعت‌هاي متمادي با اين وسيله الكترونيكي كار مي‌كنند به همين دليل شناخت عوامل موثر در محيط كار با رايانه اهميت زيادي دارد.

وجود شرايط نامناسب در محيط كاري، عدم توجه به موارد ايمني هنگام كار با رايانه و استفاده بيش از حد از اين ابزار ممكن است در بلند مدت سبب بروز بيماريها و ناهنجاريها شود.

بحث مهمي كه در اين زمينه مطرح است، دانش ارگونومي رايانه مي‌باشد كه شامل مطالعه و بررسي عوامل انساني در ارتباط با رايانه و شيوه‌هاي تطبيق ابزارها و وسايل كار با بدن فرد است تا از بروز اثرات ناهنجار جلوگيري شود.

در چند سال اخير توليدكنندگان تجهيزات رايانه مانند صفحه كليد، ماوس، ميز و صندلي و ساير وسايل رايانه سعي مي‌كنند تا محصولات را مطابق با اصول ارگونومي طراحي و توليد كنند چراكه رعايت اصول ارگونومي سبب كاهش ضايعات چشم، سردرد و كمر درد كاربران رايانه خواهد شد.

ويژگي هاي يك محيط كاري مناسب براي كاربران رايانه عبارتند از :

وجود سيستم تهويه مطبوع ، نور كافي و مناسب ، استفاده از ميز مخصوص كه داراي عرض و ارتفاع استاندارد باشد، استفاده از صندلي مخصوص رايانه كه ارتفاع آن طوري تنظيم شود كه ستون فقرات كاربر را آزار ندهد، استفاده از زيرپايي براي جلوگيري از بي‌حسي پا و كف پوش اتاق از جنس چوب يا پلاستيك باشد تا الكتريسيته ساكن توليد نكند.

بیماری ها و عوارض ناشی از کار با کامپیوتر

عوارض کار با رایانه

بيماری های چشم

استفاده نادرست و بيش از حد از رايانه براي اجزاي مختلف بدن مضراتي به همراه دارد كه چشم يكي از اين اجزا آسيب پذير است.درد، سرخي و سوزش چشم و آب‌ريزش آن، دوبيني، احساس تاري ديد كه به كاهش قدرت بينايي، خستگي و درد چشم و سردرد منجر مي‌شود از جمله اين عوارض است.

چشم‌هاي انسان عادت دارند تا بسيار راحت روي اشياي دور و نزديك متمركز شوند به همين دليل احتمال خستگي ماهيچه چشمي كه روي كاغذ و صفحه مانيتور متمركز شده وجود دارد.همچنين ماهيچه‌هاي ديگر چشم، از تغييرات نور يا درخشندگي يا از تغيير مسير ديد بين صفحه نمايشگر و نوشته‌هاي در حال تايپ خسته مي‌شوند و به دليل جابه‌جايي زياد كلمات، چشم قدرت تطابق خود را به مرور از دست مي‌دهد.افرادي كه داراي اختلالات انكساري اصلاح نشده هستند، بيشتر در معرض خطرند.

همچنين محيط كار نه بايد خيلي پر نور يا تاريك باشد تا به چشم كاربر فشار وارد نيايد.پزشكان توصيه مي‌كنند براي جلوگيري از ابتدا به بيماري‌هاي چشمي پس از هر ‪ ۱۰‬دقيقه استفاده از رايانه ، پلك‌هاي خود را به هم زنيد و مدتي به يك نقطه ديگر خيره شويد تا خستگي چشم از بين برود هرچند در اين زمينه سفارش شده است كه از مانيتورهاي جديد به خاطر ساختار بهتر و اشعه كمتر استفاده شود.

عوارض مفصلي و عضلاني يكي ديگر از شايع‌ترين عوارض كار با رايانه، دردهاي عضلاني و درد مچ دست و بازوها است چراكه درد گردن و كمر در طولاني مدت و خميدگي پشت از عوارض كار زياد و طولاني با رايانه است.به طور معمول، كاربران رايانه، ساعدها، دست‌ها، بازوان، پشت و گردن خود را در يك حالت ثابت قرار مي‌دهند و اين عمل سبب وارد شدن فشار زياد در زمان طولاني روي ماهيچه‌ها و تاندون‌هاي فرد مي‌شود و در نهايت مي‌تواند به مشكلات عضلاني و مفصلي منجر شود.

در اين رابطه، عوامل ارگونوميكي مانند بار كاري، حركات تكراري، طرز نشستن، زاويه ديد، وضعيت ميز و صندلي، ارتفاع صفحه كليد و مانيتور، وضعيت نوري، سرعت تايپ و نداشتن آرامش رواني مي‌تواند از مشكلات جدي به شمار آيد همچنين استفاده اشتباه و دائم از ماوس هنگام كار با رايانه مي‌تواند به دست كاربران صدمه وارد كند به طوريكه درد، ناتواني و لرزش و بي‌حسي ساعد و دست نخستين نشانه‌هاي فشار بيش از حد به تاندون‌ها و عصب‌ها به دنبال حركت‌هاي نادرست هنگام كار با ماوس رايانه است.

به گفته كارشناسان هنگام آغاز عوارض و ناراحتي‌هاي دست اين امكان وجود دارد كه در مغز ، ارتباطي بين دردها و كار با ماوس و كليك كردن با آن ايجاد شود و به دنبال آن تنها با كليك كردن با ماوس، دردها آغاز خواهد شد و صدمات آن مي‌تواند تا ساعد و بازو نيز ادامه پيدا كند.

شايعترين اختلالي كه ممكن است در ارتباط با مچ دست پيش آيد ، سندروم كانال كارت است به طوري كه عصب دست در زير كانال كارت گير مي‌افتد و باعث خواب رفتگي ، بي‌حسي و احساس درد در انگشتان دست مي‌شود.

متخصصان تاكيد مي‌كنند با استفاده از روش‌هاي كاري آرگونوميك مي‌توان با بروز اين عارضه مقابله كرد به عنوان مثال بسياري از برنامه‌هاي عملكردي ماوس را مي‌توان به كمك صفحه كليد انجام داد، برنامه دابل كليك ماوس را مي‌توان به حلقه گردان وسط ماوس منتقل كرد و بهتر است اندازه ماوس متناسب با اندازه دست كاربر انتخاب شود.متخصصان سفارش مي‌كنند در صورت بروز دست درد، كاربران به متخصص اعصاب مراجعه كنند.مشكلات دوران بارداري و زايمان برخي پژوهشگران بر اين باورند كه زايمان‌ها و بارداري‌هاي غيرعادي و تولد نارس و ناقص به استفاده از صفحه نمايش رايانه و وجود تشعشات آن مربوط است.

برخي تحقيقات نشان‌دهنده اين مطلب است كه سقط جنين در زماني كه مادر در معرض ميدان‌هاي مغناطيسي حاصل از رايانه با قدرت بيش از ‪ ۰/۹‬ميكروتسلا قرار دارد، شايع‌تر است بنابراين هنگام خريد يا استفاده از رايانه بايد دقت كنيد كه رايانه شدت ميدان مغناطيسي زيادي نداشته باشد.

پزشكان توصيه كرده‌اند كه زنان باردار روزانه بيشتر از هشت ساعت در معرض امواج الكترومغناطيس كه در رايانه، تلفن همراه، دستگاه‌هاي مايكروويو و به ميزان بسيار كم در تلويزيون وجود دارد، قرار نگيرند.

هرچند برخي تحقيقات نيز نشان داده است امواجي كه در رايانه وجود دارد مي‌تواند بر كيفيت اسپرم مردان نيز تاثير بگذارد و باعث عقيم شدن آنهاشود مشكلات پوستي ولتاژ زياد لامپ تصوير در انواع نمايشگرهاي قديمي موجب توليد ميدان الكترواستاتيك و بارهاي الكتريكي مثبت در سطح خارجي صفحه نمايش مي‌شود.

در ميدان بين بارهاي مثبت و صورت كاربر، گرد و خاك و ذرات در تمامي جهات حركت مي‌كنند و جريان بارهاي مثبت حاصل در اين ميدان ممكن است در افرادي كه حساسيت پوستي دارند، موجب خشك شدن پوست دست و صورت ، ترك خوردن آن و ايجاد آكنه شود.همچنين بررسي‌ها نشان داده‌اند افرادي كه دچار حساسيت‌هاي پوستي هستند و هنگام كار بيشتر تحت فشارهاي فكري و عصبي قرار مي‌گيرند، فشارها و استرس‌ها موجب تغييرات هورموني مانند تيروكسين و پرولاكتين و همچنين ضايعات پوستي در آنها مي‌شود. به همين علت كارشناسان توصيه مي‌كنند بهتر است تهويه و رطوبت محيط كار مناسب و كافي باشد .

استرس و مشكلات عصبي و رواني به گفته كارشناسان، حجم كار زياد و دوري از همكاران در محيط كار مي‌تواند به بروز مشكلات رواني منجر شود.

البته كار با رايانه افسردگي‌زا به شمار نمي‌رود بلكه حجم زياد كار است كه در ايجاد استرس رواني نقش دارد.تنهايي ناشي از طبيعت كار با وسايل و ابزار الكترونيك از جمله رايانه كه دنياي خصوصي يا مجازي را به ارمغان مي‌آورد، افراد جامعه را هر چه بيشتر به كام خود كشيده و اثرات زيان بار و عميقي را برجاي خواهد نهاد كه ابعاد آن به روشني قابل تبيين نيست.براي نمونه به روابط والدين و فرزندان كه جزء اولين قربانيان زندگي الكترونيك هستند مي‌توان اشاره كرد.

تنفس گازهاي رايانه بدنه رايانه‌ها و نمايشگرها بر اثر گرم شدن، بوي مخصوصي مانند گاز ديوكسين از خود متصاعد مي‌كنند كه به وسيله بدنه رايانه و صفحه نمايشگر توليد مي‌شود.همچنين گاز اوزن به هنگام كار چاپگر ليزري توليد مي‌شود كه به بافت مخاطي بيني، چشم و گلو آسيب مي‌رساند بنابراين رعايت استانداردهاي مربوط در اين خصوص از سوي واردكنندگان يا توليدكنندگان رايانه ضروري است.

كودكان و رايانه كودكاني كه زمان زيادي مقابل رايانه مي‌نشينند علاوه بر آسيب كمر ، دچار بلوغ زودرس مي‌شوند.به گفته متخصصان فيزيوتراپي، كودكان پنج ساله‌اي كه ساعات طولاني را پشت رايانه مي‌نشينند از درد كمر رنج مي‌برند.به گفته آنها استفاده بيش از حد از رايانه در كودكان شش ساله نيز مي تواند منجر به بيماري در انها شود.

چند توصيه در کار با کامپیوتر

كارشناسان توصيه مي‌كنند اگر با رايانه در محيط كار يا خانه زياد كار مي كنيد بهتر است به اين توصيه‌ها جهت كاهش مضرات استفاده از رايانه توجه كنيد:

1. در طول روز برنامه پياده روي، دو يا ورزش‌هاي ديگر را داشته باشيد.
   ‪
2. در اوقات فراغت خود در طول روز، ورزش‌هاي مخصوص كمر، پشت و گردن را انجام دهيد تا اين عضلات استحكام خود را حفظ كنند.همان طور كه پشت ميز كار خود نشسته‌ايد مي‌توانيد عضلات شكم و سرين را چند بار و هر بار به مدت ‪ ۱۰‬دقيقه سفت و بعد رها كنيد.بهتر است بيش از ‪ ۵۰‬ دقيقه به طور ممتد پشت ميز خود ننشينيد بلكه بعد از ‪ ۵۰‬دقيقه نشستن چند دقيقه بلند شويد، كمي راه برويد، كمر خود را به طرفين خم و راست كنيد و دستهايتان را از ناحيه كتف بچرخانيد.
   ‪
3. ‬استفاده از صندلي ارگونوميك با قابليت تنظيم را فراموش نكنيد.ارتفاع صندلي تان بايد به گونه‌اي باشد كه كف پايتان روي زمين قرار گرفته و زانوهايتان زاويه ‪ ۹۰‬درجه داشته و ران هايتان موازي زمين باشد.صندلي بايد در قسمت گودي كمر، محدب و در قسمت پشت داراي كمي قوس مقعر و بهتر است دسته دار باشد.فراموش نكنيد هنگام كار با رايانه به پشتي صندلي تكيه كنيد تا از كمر و ستون فقرات شما حمايت كند.فقط هنگامي كه با موس كار نمي‌كنيد و تايپ انجام نمي‌دهيد، ساعد شما بايد بر روي دسته صندلي قرار گيرد.
4. مانيتور مناسب بكار بريد و بهتر است مانيتور در مركز ميز و درست در مقابل چشم شما قرار گيرد.هر چه صفحه مانيتور بزرگتر باشد تصوير راحت تر ديده مي‌شود و تطابق و تقارب چشم‌ها كمتر شده و بنابراين ديرتر خسته مي‌شود.فاصله مناسب مانيتور تا چشمان شما ‪ ۵۰‬تا ‪ ۶۰‬سانتي متر يا معادل يك دست كشيده شماست. بخش بالايي مانيتور بايد هم سطح چشمان شما باشد كه براي اين كار مي توانيد صندلي خود را بلندتر كنيد و يا مانيتورتان را پايين تر بياوريد. اگر از عينك استفاده مي‌كنيد، مانيتور را كمي به سمت بالا بچرخانيد، طوري كه بخش پاييني آن به چشم شما نزديك تر باشد.
   ‪
5. ‬بايد صفحه كليد رايانه هم سطح آرنج شما يا هم ارتفاع با دسته صندلي قرار گيرد به طوريكه تقريبا صفحه كليد هم سطح ران‌هاي شما پشت ميز كامپيوتر باشد.در هنگام تايپ كردن از هر دو دست كمك بگيريد و با نيروي متوسط و ملايمي روي صفحه كليد فشار وارد كنيد.هنگام تايپ كردن نبايد مچ دستتان بر روي جايي قرار گيرد يا خم شود و به سمت بالا يا پايين زاويه دار قرار نداشته باشد، گاهي به مچ هايتان استراحت دهيد و به آنها ورزش دهيد
6.  ‬پزشكان توصيه مي‌كنند افرادي كه دچار ديابت هستند به هنگام كار با رايانه بيشتر كنترل شوند و افراد چاقي كه كاربر رايانه هستند در صدد لاغر كردن خود برآيند چطور با كامپيوتر كار كنيم؟

رعايت معيارهاي ارگونومي باعث مي‌شود كه شما بيشترين استفاده را از كامپيوترتان ببريد در همان حال كه از ناراحتي حاصل هم دور بمانيد. مقصود آن است كه بايد محل كارتان را طوري ترتيب دهيد كه با نيازهاي فرديتان و نوع كاري كه مي خواهيد انجام دهيد سازگار باشد.

1- سازماندهي محل كار شيوه‌اي كه شما اجزاء جايگاه كاريتان را سازمان مي دهيد احتمال مهمترين چيزي است كه براي راحتي كار بايد مورد نظر قرار دهيد. با چند دقيقه فكر كردن درباره بهترين موقعيت تجهيزات كاريتان ميتوانيد هم باعث صرفه‌جويي در زمان و انرژيي كه صرف‌ ميكنيد شويد و هم به موثرترين وجه از فضا استفاده كنيد.
اطمينان حاصل كنيد كه :

• روي ميز كارتان فضا به اندازه كافي براي قرار دادن صفحه كليد، ماوس، مونيتور و كاغذ نگهدار و ساير چيزها (مثلا تلفن) وجود دارد.
• روي ميز كارتان را طوري سازمان دهيد كه بازتاب دهنده شيوه استفاده‌تان از مواد و تجهيزات كاري باشد. چيزهايي را كه بيش از همه مورد استفاده قرار ميدهيد مثلا ماوس و تلفن را در دسترس خود قرار دهيد.
• در انجام كارها تنوع را رعايت كنيد و استراحت هاي كوتاه دوره‌اي به خود دهيد. اين امر به شما كمك مي‌كند تا امكان ناراحتي و خستگي را به حداقل برسانيد.

2- صندلي صندلي يكي از مهمترين اجزاء جايگاه كاري است. صندلي مناسب مي‌‌تواند وضعيت قرارگيري ستون فقرات و گردش خون شما را تصحيح كند. صندلي‌اي را انتخاب كنيد كه براي شما راحت باشد؛ اين صندلي بايد قابل تنظيم باشد و از پشت شما به خوبي حمايت كند. شما بايد صندلي را طوري تنظيم كنيد كه :

• رانهايتان به طور افقي قرار گيرد و از قسمت پاييني كمر تكيه گاه داشته باشد.
• اگر صندلي قابل تنظيم نيست، ميتوانيد با يك بالش تكيه‌گاه پايين كمر را بهبود بخشيد.
• هنگامي كه نشسته‌ايد و از صفحه كليد استفاده مي‌كنيد پاهايتان به طور افقي روي كف زمين قرار داشته باشد. در غير اين صورت احتمالا صندلي شما بيش از حد بلند يا بيش از حد كوتاه است و بايد از يك پايي در جلوي صندلي براي قرار دادن پاهايتان استفاده كنيد.
• در طول روز كاري گاهگاهي وضعيت نشستنتان را تغيير دهيد. نشستن در وضعيتي ثابت براي مدت طولاني ناراحت كننده است.

3- صفحه کلید و ماوس استفاده راحت از این ابزارها به ارتفاع صفحه کلید،موقعیت بازو و چگونگی لمس کلیدها یا ماوس بستگی دارد:

ارگونومی در کار با صفحه کلید

• صفحه کلید باید در وضعیتی باشد که بازوهای شما راحت و بدون فشار با آن کار کند و ساعدهایتان تقریبا در وضعیت افقی قرار گیرد.
• مچ هایتان ضمن کار باید در حالت کشیده و مستقیم قرار داشته باشد و به بالا یا خم نشده باشد.
• اگر از یک از پد بالشک دار برای مچ یا کف دست (palm/wrist rest) استفاده می کنید نباید در حین تایپ کردن از آنها استفاده کرد و تنها باید در فواصل تایپ کردن باید انها را به کار برد.
• دست هایتان باید روی کلیدها بلغزند.
  اگر دستها همیشه در وضعیت ثابتی قرار گیرند باعث میشوند که انگشتان برای رسیدن به کلیدها تحت کشش بیش از حد قرار گیرند.برای زدن کلیدها از فشار ملایمی استفاده کنید و دستها و انگشتنانتان را در وضعیتی آسوده قرار دهید.
• ماوس را نزدیک صفحه کلید قرار دهید تا بتوانید بدون کشیدن خود یا خم شدن به یک طرف یا از آن استفاده کنید.

4- صفحه نمایش اغلب مونیتورها دارای انواعی از تنظیمات هستند که که به شما امکان میدهند آنها را به صورت راحتترین حالتی که می خواهید درآورید :

صفحه نمایشگر

• وضعیتتان را نسبت به صفحه نمایش در حالتی قرار دهید که کمترین بازتاب و درخشندگی را از نور بالای سرتان،نور پنجره و سایر منابع نوری داشته باشد.
• ممکن است در صورت عدم امکان اجتناب از بازتاب نور یا تنظیم روشنایی مونیتور ، قرار دادن فیلتر ضد-بازتاب در ج صفحه نمایش را طوری تنظیم کنید که راس آن کمی پایینتر از سطح چشمتان باشد تا نگاه کردن به آن به راحتی انجام گیرد.
• خودتان را نسبت به صفحه نمایش در وضعیتی قرار دهید که فاصله دیدتان از آن در حدود 50 تا 60 سانتی متر باشد.
• سرتان را در حالتی راحت اما عمودی قرار دهید.
• کنتراست و روشنی مونیتور را در وضعیتی مناسب تنظیم کنید.
• با تغییر نور اتاق کنتراست و روشنی مونیتور را در صورت لزوم دوباره تنظیم کنید.
• مرتبا صفحه نمایش،فیلتر ضد-بازتاب و عینکتان را تمیز کنید.
• در صورتی که ضمن کار با کامپیوتر احساس خستگی یا فشار چشمی می‌کنید با یک متخصص چشم مشورت کنید.

ارگونوميك رشته‌اي است علمي كه به درك تعاملات ميان انسان و اجزاي يك سيستم مي‌پردازد و نيز حرفه‌اي است كه بر مبناي كاربرد نظريه، اصول، داده‌ها و روشهاي معين به طراحي مي‌پردازد تا راحتي انسان و كارآيي سيستم را به حداكثر برساند.

حفظ سلامت با رعايت اصول ارگونومي كامپيوتر

همه ما زمان زيادي از شبانه روز را در محيط هاي كاري مان مي گذارانيم. استفاده از كامپيوتر نيز بسيار مرسوم است و ما بخش عمده اي از فعاليت هايمان را به كمك اين ابزار جادويي انجام مي دهيم. به همين دليل ساده استفاده درست از اين ابزار و حفظ سلامتي در كاربري كامپيوتر ازاهميت قابل توجهي برخوردار است.

نفس كار و فعاليت، با گذشت زمان، با فرسودگي فزاينده همراه است و اگر ما با استفاده نادرست از ابزارها به اين روند فرسودگي سرعت ببخشيم يا آن را تشديد كنيم، به طور قطع عمر كاري دردناك و ناسالمي خواهيم داشت.لذا در باب نحوه طراحي محيط كار، علمي به نام ارگونومي ( Ergonomics ) كه آميزه اي از دو واژه اي يوناني ارگو Ergo به معناي كار و نوموس Nomos به معناي قانون است، به وجود آمده است.

هدف اصلي ارگونومي طراحي است؛ طراحي به صورتي كه كار با انسان حداكثر تطابق را داشته باشد و در صورت عدم امكان آن تطبيق انسان با كار. استفاده از اين علم در محيط كار، از اختلالات اسكلتي – عضلاني در بين شاغلين( مانند كمردرد ،‌سندرم تونل كارپال يا درد شديد درمچ دست و ناحيه گردن، درد ناحيه زانو يا آرنج و مواردي از اين دست پيشگيري مي‌كند. علاوه بر اين، كمك به پيشگيري از حوادث شغلي، افزايش ميزان رضايت مندي كاركنان، كمك به افزايش بهره وري در كاروافزايش توليد از ديگر پيامد هاي آن است. اما كاربري اين علم در حوزه كامپيوتر داستان ديگري دارد.

توليد كنندگان تجهيزات و وسايل كامپيوتري سعي مي كنند، محصولات خود را مطابق با اصول ارگونومي طراحي و ‌توليد كنند. رعايت اصول ارگونومي سبب كاهش ضايعات چشم، سردرد، كمردرد و فشاردر نواحي مچ دست، شانه و گردن در اپراتورهاي كامپيوتر خواهد شد.

از آنجا كه بيشتر كاربران كامپيوتر در محيط‌هاي سربسته و فضاهاي كوچك كار مي كنند، وجود سيستم تهويه مطبوع، نور كافي و مناسب، استفاده از ميز خصوصي كه داراي عرض و ارتفاع استاندارد باشد، استفاده از صندلي ارگونوميك با قابليت تنظيم ارتفاع، استفاده از زير پايي براي قرارگيري مناسب و راحت پاها، استفاده از copy holder براي خم نكردن بيش از حد كمر و گردن از موراد ابتدايي است كه درمحيط كاري مناسب براي كاربران بايد رعايت شود.

البته حتي با رعايت نكات مذكور نيزامكان بروز بيماري هاي خاص براي اپراتورها وجود دارد. كم‌تحركي هنگام كار با كامپيوتر، چشم دوختن طولاني مدت به صفحه مانيتور و انجام حركات يكنواخت و تكراري مچ دست، ممكن است سبب بروز انواع ناراحتي ها شود.

نکاتی برای پیشگیری از عوارض کار با کامپیوتر

نحوه صحیح نشستن پشت میز

1. به تناوب در فاصله زماني هر 45 دقيقه تا يك ساعت از جاي خود بلند شويد چند قدم راه برويد، با نرمش هاي ساده، گردن، بازو، مچ دست و پاها را حركت دهيد، به اين كار كه كلاً 3 تا 5 دقيقه درهر نوبت طول مي كشد، به چشم وقت تلف كردن نگاه نكنيد در طول زمان متوجه خواهيد شد كه دو فايده مهم دارد:
   الف)‌ بازده كاري شما را بيشتر مي كند. ب) از اضافه وزن شما جلوگيري مي كند.
2. صفحه مانيتور( صفحه نمايش ) را طوري تنظيم كنيد تا ستون فقرات شما به صورت مستقيم قرار گرفته و چشمان شما با قسمت بالايي صفحه نمايش در يك خط مستقيم قرار گيرند. اين وضعيت براي چشمان شما راحتي بيشتري به همراه خواهد داشت.
3. فاصله صفحه مانيتور تا چشمان شما بايد بين 50 تا 40 سانتي متر باشد.
4. هر 30 دقيقه به اشيايي كه در فاصله حداقل 6 متري قرار دارند چند دقيقه چشم بدوزيد .
5. ارتفاع ميز كامپيوتر بايد بين 66 تا 71‌‌سانتي متر باشد.
6. در صورت امكان از زيرپايي استفاده كنيد و پاها را روي آن قرار دهيد. اين وسيله به راحت بودن وضعيت پاها كمك مي كند.
7. ميز كار را طوري قرار دهيد كه روشنايي لامپ هاي سقف در طرفين قرار گيرد و از قرار دادن ميز در محلي كه نور لامپ به طورمستقيم در برابر شما باشد خودداري كنيد. در استفاده از روشنايي طبيعي نيز نبايد صفحه مانيتور دربرابر پنجره قرار گيرد.
8. سطح صفحه كليد تقريباً بايد هم ارتفاع با دسته صندلي و آرنج باشد و مچ ها به طور عادي روي صفحه كليد ها قرار گيرد به طوري كه هنگام كار ساعدها تقريبا موازي با افق قرار گرفته و زاويه بين مچ دست و ساعد 5 تا 10‌درجه باشد. موقعيت ماوس ازنظرارتفاع و فاصله همانند صفحه كليد است .
9. روشنايي محل كار بايد مخلوطي از نور سفيد و زرد بوده ( ترجيحاً از لامپ مهتابي استفاده شود ( و شدت آن در حدود لوكس باشد .
10. براي اتاق كار، دماي – درجه سانتي گراد و رطوبت حدود درصد مناسب است .
11. بهتر است با بازكردن درب و پنجره ها و يا تعبيه دستگاه تهويه مطبوع، هواي اتاق به طور مرتب تعويض شود.ارگونومي صندلي – ارتفاع صندلي بايد قابل تنظيم باشد، ارتفاع صندلي 41 تا 52 سانتي متر توصيه مي شود.
12. سطح نشيمن گاه صندلي بايد داراي طول و عرض 40 تا 48سانتي متر باشد، براي افراد چاق صندلي هاي پهن‌تر توصيه مي شود . – ضخامت تشك در حدود تا سانتي متر باشد و رويه آن از جنسي باشد كه اصطلاحاً بتواند تنفس كند و لبه جلو صندلي گرد و لبه بيروني آن نرم باشد .
13. پشتي صندلي با تشك آن زاويه بين تا درجه داشته باشد . – عرض پشتي صندلي بايد حداقل تا سامتي متر باشد. ارتفاع پشتي صندلي نيز بين تا سانتي متر توصيه مي شود. صندلي بايد در قسمت قرار گرفتن گودي كمر(ارتفاع تا سانتي متر از پايين) داراي يك قوس محدب و در قسمت پشت داراي يك قوس مقعر باشد .
14. صندلي هاي مورد استفاده در كار با كامپيوتربهتراست دسته دار بوده و دسته آن با ارتفاع ميز كار مطابقت داشته باشد. همچنين داراي چرخ بوده و چرخان نيزباشد. شيب كف صندلي تا درجه براي تمايل به جلو و درجه تمايل به عقب را امكان پذير سازد. ارگونومي مانيتور Refresh Rate – (ميزان فركانس روشنايي) حداقل هرتز باشد.
15. شيب صفحه نمايش قابل تنظيم بوده و به ميزان تا درجه به سمت بالا باشد .
16. اندازه كاراكترها به طول حداقل ميلي متر باشد .
17. كنتراست و نور قابل تنظيم باشد.
18. فاصله از چشم تا سانتي متر باشد .
19. سطح فوقاني مانتيور درسطح چشم يا كمي پايين ترازآن باشد .
20. مانيتورتا حد امكان بدون بازتابش آزاردهنده و نور خيره كننده باشد .

چند نكته ديگر:

1. در صورتي كه درخشندگي صفحه مانيتور شما زياد است آن را تنظيم كنيد و در صورت لزوم از عينك ضد اشعه استفاده كنيد.
2. پلك بزنيد، بسياري از كاربران كامپيوتر حتي به اندازه كافي پلك نمي‌زنند، اين امرمنجر به خشك شدن چشم و مشكلات ديگري مي شود.
3. در صورتي كه زياد تايپ مي كنيد از نگهدارنده كاغذ استفاده كنيد.
4. مچ شما نبايد در حالت خم قرار گيرد و در زمان استفاده از كي بورد، ماوس و ساير وسايل ورودي مچ بايد در امتداد ساعد باشد تا دچار عوارض مزمن در مچ دست نشويد.
5. بازو ها و آرنج ها زماني آرامش دارند كه نزديك بدن باشند. در صورتي هم كه وسايل ارگونوميك در اختيار نداريد، مي توانيد علاوه بر نكاتي كه ذكر شد، از روش هاي زيربراي رفع مشكل خود استفاده كنيد:
   • هنگام كار پشت خود را تا حد امكان صاف نگه داريد. از خم شدن روي صفحه كليد بپرهيزيد و سعي كنيد صفحه كليد را تا حد امكان بالا بياوريد تا مجبور نباشيد ساعات طولاني به پايين نگاه كنيد.
   • مدام صاف نشستن را به خود ياد آوري كنيد. حتي ميتوانيد يك يادداشت روي صفحه مانيتور كامپيوتر خود نصب كنيد و هر بار با ديدن آن طرز نشستن خود را تنظيم كنيد. با گذشت زمان بالاخره به صاف نشستن عادت خواهيد كرد.
   • اگر هنگام كار در ساعات طولاني، به درد جدي در ناحيه گردن مبتلا مي شويد، شايد به جا به جا كردن صفحه نمايشگر نياز داشته باشيد.
   • شما هم شايد تبليغاتي را با اين مضمون ديده باشيد كه كار كردن با كامپيوترهاي قابل حمل (laptop) و يا با قرار دادن صفحه كليد بر روي پا، چقدر آسان است. اما اين طور نگاه كردن به پايين مي تواند خسارات جبران ناپذيري بر گردن و ستون مهره ها وارد كند. اگر دچار مشكلاتي چون گرفتگي و خشكي گردن هستيد، از اين حالت قرار دادن كامپيوتر روي پا حتما بپرهيزيد.

علوم ارگونومی

ارگونومی با ارزیابی قابلیتها و محدودیتهای انسان (بیومكانیك و آنتروپومتری)، استرسهای كاری و محیطی (فیزیولوژی كار و روانشناسی صنعتی)، نیروهای استاتیك و دینامیك روی بدن انسان (بیومكانیك)، خستگی (فیزیولوژی كار و روانشناسی صنعتی) و طراحی ایستگاه كاری و ابزارها (آنتروپومتری و مهندسی) سر و كار دارد. بنابراین ارگونومی از علوم بسیاری تشكیل یافته است.

نتایج بكارگیری اصول ارگونومی در محیط های کاری

اصول طراحی از دیدگاه ارگونومی

• پیشگیری از اختلالات اسکلتی – عضلانی در بین شاغلین (مانند کمر درد ، سندروم تونل کارپال یا درد شدید در مچ دست ، درد ناحیه گردن ، درد ناحیه زانو یا آرنج و…)
• کمک به پیشگیری از حوادث شغلی
• افزایش میزان رضایت مندی کارکنان
• افزایش رفاه و آسایش کارکنان
• کمک به افزایش بهره وری در کار
• کمک به افزایش تولید ارگونومی در کار با کامپیوتر طی چند سال اخیر تولید کنندگان کامپیوتر و تجهیزات مرتبط با آن به طراحی ارگونومیک محصولات خود توجه زیادی نشان داده اند.
• تولید كنندگان تجهیزات و وسایل كامپیوتر (مانند صفحه كلید، ماوس، میز و صندلی و… ) اكنون سعی می كنند تا محصولات را مطابق با اصول ارگونومی طراحی و تولید كنند.
• رعایت اصول ارگونومی سبب كاهش ضایعات چشم، سردرد ، كمر درد و فشار در نواحی مچ دست ، شانه و گردن در اپراتورهای كامپیوتر خواهد شد.

كاربرد كامپیوتر در زندگی بشر بسیار زیاد است و تعداد زیادی از افراد ساعت های متمادی با كامپیوتر كار می كنند. به همین دلیل شناخت عوامل موثر در محیط كار با كامپیوتر اهمیت زیادی دارد وجود شرایط نامناسب در محیط كاری و عدم توجه به موارد ارگونومیکی و بهداشتی هنگام كار با كامپیوتر ممكن است در بلند مدت سبب بروز بیماریها و ناهنجاریها شود. بیشتر كاربران كامپیوتر در محیط های سربسته و فضاهای كوچك كار می كنند.
كمترین ویژگیهای یك محیط كاری مناسب برای كاربران كامپیوتر به قرار زیر است :

1. وجود سیستم تهویه مطبوع
2. نور كافی و مناسب
3. استفاده از میز مخصوص كه دارای عرض و ارتفاع استاندارد باشد.
4. استفاده از صندلی ارگونومیک با قابلیت تنظیم ارتفاع.
5. استفاده از زیرپایی برای قرار گیری مناسب و راحت پاها. استفاده از copy holder برای خم نکردن بیش از حد گردن با وجود رعایت نكات فوق، باز هم امكان بروز بیماریهای خاص برای اپراتور وجود دارد كم تحركی هنگام كار با كامپیوتر ، چشم دوختن در مدت طولانی به صفحه مانیتور و حركات یكنواخت و تكراری مچ دست ، ممكن است سبب بروز انواع عوارض شوند.

برای پیشگیری از این عوارض نكات ساده و مهم زیر را هنگام كار با كامپیوتر رعایت كنید :

1. به تناوب از پشت میز كامپیوتر برخاسته، و با نرمشهای خیلی ساده، گردن ، بازو ، مچ دست و پاها را حركت دهید. برای این منظور نرم افزار Stretch Break می تواند به شما کمک زیادی کند.این نرم افزار در مدت زمانهایی که از طرف خود شما مشخص می گردد بر روی صفحه مانیتور شما ظاهر شده و انواع نرمشها را به شما نشان می دهد و شما می توانید به همراه آن چند دقیقه نرمش نمائید.
2. صفحه مانیتور (صفحه نمایش) را طوری تنظیم كنید تا ستون فقرات شما به صورت مستقیم قرار گرفته و چشمان شما با قسمت بالایی صفحه نمایش در یك خط مستقیم قرار گیرند. این وضعیت برای چشمان شما راحتی بیشتری به همراه خواهد داشت.
3. فاصله صفحه مانیتور تا چشمان شما باید بین 50 تا 60 سانتی متر باشد.
4. هر 30 دقیقه به اشیائی که در فاصله 6 متری قرار دارند ، چند دقیقه چشم بدوزید.
5. ارتفاع میز کامپیوتر باید بین 66 تا 71 سانتی متر باشد.
6. ترجیحاً از یک زیر پایی استفاده نمایید و پاها را روی آن قرار دهید.این وسیله به راحت بودن وضعیت پاهای شما کمک می کند.
7. میز کار را طوری قرار دهید که روشنایی لامپ های سقف در طرفین قرار گیرد و از قرار دادن میز در محلی که نور لامپ مستقیماً در برابر شما باشد خودداری شود.در استفاده از روشنایی طبیعی نیز نباید صفحه مانیتور در برابر پنجره قرار گیرد.
8. سطح صفحه کلید، تقریباً هم ارتفاع با دسته صندلی و آرنج باشد و مچ ها به طور عادی روی صفحه کلید ها قرار گیرد، به طوری که هنگام کار، ساعدها تقریباً موازی با افق قرار گرفته و زاویه بین مچ دست و ساعد، ۵ تا ۱۰ درجه باشد. موقعیت mouse در همان ارتفاع و فاصله نسبت به صفحه کلید است. استفاده از زیرپایی برای قرار گیری مناسب و راحت پاها
9. روشنایی محل کار باید مخلوطی از نورسفید و زرد بوده (ترجیحاً از لامپ مهتابی استفاده شود) و شدت آن درحدود ۳۰۰ لوکس باشد.
10. برای به حداقل رساندن فشار بر روی گردن و کمر هنگام تایپ یک نوشته یا نامه ، استفاده از نگهدارنده های کاغذ برای قرار دادن نامه روی آن لازم است.
11. برای اتاق کار، دمای 23-19 درجه سانتی گراد و رطوبت حدود ۵۰ درصد مناسب است.
12. بهتر است با باز کردن درب و پنجره ها و یا تعبیه دستگاه تهویه ، هوای اتاق به طور مرتب تعویض شود.

ویژگی های صندلی ارگونومیک :

1. ارتفاع صندلی باید قابل تنظیم باشد. ارتفاع صندلی ، 41 تا 52 سانتی متر توصیه می شود.
2. سطح نشیمنگاه صندلی باید دارای طول و عرض 40 تا 48 سانتی متر باشد.برای افراد چاق صندلی های پهن تر توصیه می شود.
3. ضخامت تشک در حدود ۴ تا ۵ سانتی متر باشد و رویه آن از جنسی باشد که اصطلاحاً بتواند تنفس کند و لبه جلو صندلی، گرد و لبه بیرونی آن، نرم باشد.
4. زاویه پشتی با تشک صندلی ، حداقل 95 تا 110 درجه باشد.
5. عرض پشتی صندلی باید حداقل 32 تا 36 سانتی متر باشد.ارتفاع پشتی صندلی را نیز بین ۵۰ تا 82 سانتی متر توصیه می کنند.صندلی باید در قسمت قرار گرفتن گودی کمر (ارتفاع 15 تا 20 سانتی متراز پایین) داری یک قوس محدب و در قسمت پشت دارای یک قوس مقعر باشد.
6. صندلی های مورد استفاده در کار با رایانه بهتر است دسته دار بوده و دسته آن با ارتفاع میز کار مطابقت داشته باشد.
   همچنین دارای ۵ چرخ بوده و چرخان باشد. شیب کف صندلی ۵ تا ۱۵ درجه برای تمایل به جلو و ۵ درجه تمایل به عقب را امکان پذیر سازد.

12 نکته برای انتخاب ایستگاه کاری کامپیوتری ارگونومیک

1. يك صندلي خوب به همراه يك تكيه گاه و نشيمنگاه قابل تنظيم انتخاب كنيد.
2. بالاترين سطح مانيتور بايد 5 تا 8 سانتي متر بالاي سطح چشم شما باشد.
3. صفحه نمايش (مانيتور) بدون درخشندگي زياد باشد، در صورت لزوم از عينك مخصوص ضد اشعه استفاده كنيد.
4. فاصله بدن شما تا مانيتوربايد به اندازه طول دست شما باشد.
5. پاهاي شما بايد به راحتي روي زمين يا زير پايي مناسب قرار گيرد.
6. در صورتي كه تايپ مي‌كنيد حتمآ از يك نگه دارنده‌ كاغذ كه هم سطح مانيتور شما باشد استفاده كنيد.
7. مچ شما نبايد در حالت خم باشد و در زمان استفاده از كي برد، موس و ساير وسايل ورودي مچ در امتداد ساعد باشد تا به راحتي از اين وسايل استفاده كنيد.
8. بازوها و آرنجها زماني آرامش دارند كه نزديك بدن باشند.
9. کیبورد و مانيتور را مركز به مركز با بدن خود قرار دهيد.
10. از ميزي استفاده كنيد كه يك سطح جدا كننده يا نگه دارنده با ارتفاع مناسب و قابل تنظيم براي كي‌برد داشته باشد.
11. نگه دارنده كي‌برد بايد ثابت بوده در صورت كار با كي‌برد نلرزد.
12. در هنگام كار با كامپيوتر مرتباً در زمانهاي كوتاه به خود استراحت داده بلند شويد چند قدم راه برويد و در صورت امكان كمي نرمش كنيد. اين عمل بسيار اهميت دارد.

حتما بخوانید:

⇐ ارگونومی کار با کامپیوتر

⇐ خصوصیات لازم برای وسایل و تجهیزات محیط کار کامپیوتر

⇐ آسیب های اسکلتی – عضلانی در کار با کامپیوتر

⇐ اصول ارگونومی در محیط کار

Sirvan Sheikhi

هیچ وقت حرف استادمو (دکتر مرتضی مرتضوی) فراموش نمی کنم که گفت مهم نیست چی میخونی یا چیکاره می کنی مهم اینه هر کار کردی بهترین باشی. تک تک ما می تونیم در راستای فرهنگ سازی و ارتقا سطح علمی رشتمون گام برداریم, کافیه سطح اطلاعاتمون را بالا ببریم و همیار هم باشیم. امیدارم که تونسته باشم در این راستا کمکی به هم رشته های عزیزم کرده باشم.