رویکردی جامع به محیط روانی – اجتماعی کار
رویکردی جامع به محیط روانی – اجتماعی کار
رویکردی جامع به محیط روانی – اجتماعی کار
تهیه و تنظیم: تكتم بالنده / کارشناس ارشد ارگونومی
مطالعات درازمدت نشان داده اند که قرار گرفتن در معرض خطرات روانی – اجتماعی در محیط کار می تواند بر سلامت روان کارمند تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به اختلالات اسکلتی – عضلانی را افزایش دهد. با وجود این واقعیت، عوامل خطر روانی – اجتماعی به عنوان یکی از عوامل ایجاد درد و ناراحتی در محیط کار دارای کمترین میزان توجه میباشند.
در این مطلب درباره یک رویکرد جامع جهت ارزیابی محیط کار روانی – اجتماعی بحث خواهیم کرد.
چالشی رو به رشد در محیط کار
چالش های روانی – اجتماعی در محیط کار مدت ها قبل از همه گیری کووید – ۱۹ وجود داشته اند با این حال تغییر ترتیبات و شرایط کاری در طول همه گیری مسائل روانی اجتماعی جدیدی را برای سلامت و رفاه کارکنان به همراه داشته است. بسیاری از افراد شاغل ملزم به کار تحت فشار برای مدت طولانی با افزایش حجم کاری و وقفه های کمتر بودند. علاوه براین شاغلین با ترس از دست دادن شغل عدم حمایت اجتماعی و عاطفی از سوی همکاران و خانواده به دلیل قرنطینه و فاصله گذاری فیزیکی مواجه بودند این بیماری همه گیر نه تنها خطر آسیب های اسکلتی – عضلانی را افزایش داد بلکه باعث شد بسیاری از کارمندان در اولویتهای خود تجدید نظر کنند. در واقع، کارمندان به دنبال دستمزد بهتر تعادل و انعطاف پذیری در کار خود هستند.
در محیط کاری در حال تغییر امروزی، نحوه مدیریت رفاه کارکنان توسط شرکت ها بر بهره وری و حفظ آن ها تأثیر زیادی خواهد داشت.
عوامل خطر روانی اجتماعی چیست؟
از آن جایی که اختلالات اسکلتی – عضلانی بنا به تعریف بیماری های جسمی هستند در ارزیابی های ارگونومی، بسیاری از ما تنها عوامل خطر فیزیکی را شناسایی می کنیم خطرات فیزیکی از جمله ،فشار، وضعیت بدنی تکرار شیوه های کاری نامناسب تناسب اندام پایین و عادات بهداشتی نامناسب رابطه مستقیمی با آسیب و ناراحتی دارند. با این وجود عوامل دیگری نیز وجود دارند که به آسیب های ناشی از کار کمک می کنند. یکی از بازیگران اصلی در ایجاد آسیب که اغلب نادیده گرفته می شود مگر اینکه به صراحت به عنوان هدف ارزیابی ارگونومی بیان شود، عوامل خطر روانی – اجتماعی است. عوامل روانی – اجتماعی به مسائلی اشاره دارد که ممکن است بر نحوه تعامل فرد شاغل با نیازهای شغلی و محیط کار، از جمله ارتباطات اجتماعی با سرپرستان و همکاران تأثیر بگذارد. برخی از مشاغل به درستی طراحی نشده اند و این امر ممکن است منجر به خطرات روانی – اجتماعی شود. در اینجا به چند نمونه از عوامل خطر روانی – اجتماعی موجود در کار اشاره شده است:
- فرصت استراحت محدود
- حجم كار و سرعت کار
- کارهای تکراری و یکنواخت
- نیازهای شغلی و بار ذهنی
- عدم حمایت اجتماعی
- سطوح بالای تلاش و عدم تناسب آن با میزان پاداش
- عدم قطعیت شغلی.
چرا باید به عوامل خطر روانی – اجتماعی بپردازیم؟
عوامل خطر روانی – اجتماعی اگر در محل کار وجود داشته باشند می توانند عامل استرس باشند و می توانند باعث تسریع در ایجاد اختلالات اسکلتی – عضلانی (MSDS) شوند. به عنوان مثال، حتی اگر ارزیابیهای ارگونومی را اجرا کنید یا عوامل خطر فردی را بهبود بخشید اما عوامل خطر روانی – اجتماعی موجود در آن محیط کار را در نظر نگیرید، اختلالات و ناراحتی اسکلتی – عضلانی همچنان رخ خواهند داد. به این دلیل که استرسهای مرتبط با کار میتوانند بر سلامت روانی و جسمی کارگر تأثیر منفی بگذارند. بنابراین در تئوری، همه عوامل خطر باید به طور مناسب ارزیابی و مدیریت شوند تا سازمانها برنامه سلامت موفقی داشته باشند.
تحقیق Assessing the Psychosocial Work Environment in Relation to Mental Health: A Comprehensive Approach ارزش رویکرد جامع به محیط روانی – اجتماعی کار را نشان میدهد. این تحقیق فرسودگی شغلی، استرس و فشار شناختی را به عنوان شاخص های نشان دهنده محیط کار دارای فاکتورهای روانی – اجتماعی نامطلوب تعيين کرده است. یکی از یافته های جالب این مقاله این بود که افرادی که گزارش دادند هم فشار شغلی و هم عدم تعادل تلاش – پاداش را در محیط کار تجربه می کنند نسبت به افرادی که به تنهایی در معرض یکی از این عوامل هستند سطوح بالاتری از مشکلات سلامت روان را نشان دادند.
یافته ها نشان داد که اتخاذ یک رویکرد جامع برای ارزیابی شرایط روانی – اجتماعی محیط کار – یعنی فراتر رفتن از نیازهای شغلی و کنترل شغل جهت ترکیب مجموعه وسیع تری از عوامل استرس زای کاری – اعتبار پیش بینی بیشتری نسبت به رویکردهای مرسوم ترکه ابعاد کمتری از کیفیت روانی – اجتماعی کار را نشان میدهند، ارائه می کند.
در رابطه با نقش مهارکننده های استرس در محیط کار نشان داده شد که منابع روانی – اجتماعی که تاثیر استرس زاهای شغلی را مهار می کنند دارای قوی ترین ارتباطات تعاملات در میان افرادی هستند که بیشترین سطح استرس را تجربه کرده اند. محققان هم چنین شواهدی ارائه کردند که نشان میدهد افزایش سطوح کنترل و معنای شغلی حمایت همکاران حمایت سرپرست و عدالت، اعتماد و پاداش به طور قوی و خطی با نتایج مطلوب تر سلامت روان مرتبط هستند.
چگونه خطرات روانی – اجتماعی موجود را کاهش دهیم؟
ارزیابی عوامل خطر روانی – اجتماعی موجود در محیط کار علاوه بر مدیریت خطرات فیزیکی دارای ارزش بسیاری است. راه های مختلفی برای مدیریت عوامل خطر روانی – اجتماعی و در نتیجه بهبود رفاه کارکنان و حفظ آنها وجود دارد. البته توجه به این نکته مهم است که ما بودجه و منابع بی پایانی برای رسیدگی به همه نگرانی های روانی اجتماعی نداریم بنابراین برای اطمینان از مدیریت کارآمد خطرات روانی – اجتماعی مهم است که بدانید توجه خود را کجا متمرکز کنید.
یک سری از عوامل خطر وجود دارد که آگاهی از آنها باعث می شود تا وقت خود را روی عوامل خطر روانی – اجتماعی دارای تاثیر کمتر تلف نکنید. به گفته محققان، بهترین مکان برای شروع تمرکز بر ابعاد حمایت ،سرپرست عدالت اعتماد و پاداش است. با توجه به یافته ها قرار گرفتن در معرض شرایط روانی – اجتماعی کار در سطح فردی به شدت دارای همبستگی است به طوری که افرادی که شرایط کاری مثبت یا منفی را همراه با یک عامل تجربه می کنند به احتمال زیاد شرایط مثبت یا منفی را در همه آنها گزارش می کنند. مداخلات ساختاری با هدف بهبود این عوامل زمینه ای در سطح فردی یا در سطح محیط کار) ممکن است رویکرد مؤثری برای پرداختن به محیط روانی – اجتماعی کار به عنوان یک کل ارائه دهد. علاوه بر این محققان نشان دادند که مداخلات ساختاری با هدف پرداختن به عوامل بالادستی مانند کیفیت رهبری و فرآیندهای سازمانی گسترده تر به دلیل تاثیرات بی شماری که بر طیف گسترده ای از شرایط شغلی پایین دست دارند بهترین شانس را برای بهبود کیفیت شرایط روانی – اجتماعی کار و ارتقای سلامت روانی محیط کار دارند.
اگر یک مشاور ارگونومی هستید هدف قرار دادن مداخلات ساختاری بیشترین سود را برای شما به ارمغان می آورد. اگر این مداخلات ساختاری در محدوده فعالیت شما به عنوان یک متخصص ارگونومی قرار نمی گیرد آنچه میتوان پیشنهاد کرد این است که با فردی که در این زمینه دارای تخصص است مشارکت کنید تا بتوانید از این اطلاعات در خدماتی که ارائه می دهید، استفاده کنید.
حتما بخوانید:
منبع: مجله علمی – اجتماعی ارگونومی شماره 10
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)