مقدمات سم شناسی
مقدمات سم شناسی
مقدمات سم شناسی
فرمت: PPT تعداد صفحات: 59
مقدمه:
سم شناسی (toxicology): مطالعه بر روی سموم
سم: ماده ایست که اثرات مضری روی سیستم حیاتی دارد.
انسان های اولیه اطلاعاتی از سموم طبیعی داشته اند و از آن در اسلحه های خود استفاده می کرده اند. سم شناسی از کلمه Toxicant به معنای ماده سمی که بر سر نیزه ها می مالیدند تا آنها را سمی کنند گرفته شده است.
- افزایش سطح آگاهی انسانها نسبت به مساله مواجهه انسان و حیوانات با مواد شیمیایی افزیش یافته است
- افران با کتاب (سرطان و دروغ بزرگ) جزو اولین مطالعه کنندگان سم شناسی محسوب می شوند.
مطالعه سموم باید از 1500 سال قبل از میلاد شروع شده باشد زیرا اولین گزارشات پزشکی بر روی پایپروس ها مواد و دستورالعمل هایی را برای سموم نوشته است. مصری های قدیم قادر بودند که اسید پروسیک را از هسته هلو تقطیر کنند و یا سمومی همانند آرسنیک، آکونیت و تریاک برای پزشکان هندی در حدود 900 سال قبل از میلاد مسیح شناخته شده بود
مردمان چین قدیم از آکونیت به عنوان ماده سمی برای سرنیزه ها استفاده می کردند.
بقراط در نوشته هایش در 400 سال قبل از میلاد مسیح نشان داد که یونانی های باستانی یک آگاهی حرفه ای از سموم و اصول سم شناسی به ویژه در ارتباط با درمان مسمومیت ها به وسیله تاثیر در جذب آنها داشته اند.
در یونان باستان مسموم کردن امری بسیار متداول بود و به بررسی سموم به ویژه پادزهرها اهمیت ویژه ای داده می شد. به طوری که پادشاه باتنیا اجازه داد اثر سموم را بر روی محکومین جنایی ازمایش کنند و در این راستا رساله ای نوشته شد که دستیابی به پادزهر تریاق و آلکسیفارمیکا و معرفی 22 سم از جمله (سرب سفید یا سروز، اکسید سرب literage و تاج الملوک Aconite، شوکران coniume و … ) بود.
- پادشاه مسرودیطس اثر پادزهرها را بر روی محکومین جنایی آزماش می کرد و 50 گونه پادزهر را شناسایی کرد و کلمه مسرودیط (به معنای پادزهر) از نام ایشان گرفته شده است.
- دیوسکورید با طبقه بندی سموم به سه دسته گیاهی، حیوانی و معدنی خدمت بزرگی به علم سم شناسی نمود.
- خاستگاه سم شناسی را می توان در بکارگیری سموم جهت به قتل رساندن، خودکشی و ترورهای سیاسی جست جو نمود.
- سقراط با سم شوکران اقدام به خودکشی نمود.
- مسموم کردن افراد برای اهداف سیاسی در قرون وسطی به طور جنون امیزی رونق داشت همانند رسوایی خانواده بورژیا در قرن 15
- زنی به نام توفانا با مخلوط کردن ارسنیک در لوازم ارایش رقیبان خود را برای همسرانش حذف می نمود.
- کاترین دومیسی سموم را برای از بین بردن مردم فقیر و بیمار فرانسه آزمایش می نمود. و علایم بالینی را ثبت و دسته بندی می نمود.
یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخی در توسعه علم سم شناسی حضور فردی است بنام پاراسلسوس (1493-1541) که ضرورت آزمایش صحیح را احساس نمود و به مواد بنیان های علمی داد. او توانست فرق بین خواص درمانی و قدرت سمیت مواد را بیان کند و مطرح نمود که این اختلاف را تنها با مقدار آن ماده می توان نشان داد.
یکی از رویدادهای مهم دیگر در علم سم شناسی توسط ارفیلا پزشک اسپانیایی (در سال های 1853- 1787) اتفاق افتاد، او توانست این علم را در خدمت سم شناسی پزشکی قانونی قرار دهد. و با تشخیص مواد سمی تایید کند که مسمومیتی اتفاق افتاده است. از آن موقع به بعد علم سم شناسی به شکل علمی تر توسعه پیدا کرد و شامل مطالعه مکانیزم عملکرد مواد سمی شد.
- سم شناسی: بررسی و مطالعه اثرات مضر عوامل مختلف بر ارگانیسم های زنده
- در این تعریف واژهای «بررسی» و «اثرات مضر» و «عوامل مختلف» و «ارگانیسم زنده» تامل برانگیز است.
- سم شناس کیست؟ کسی که تخصص لازم در زمینه شناخت اثرات مضر عوامل مختلف بر ارگانیسم های زنده قادر به ارزیابی احتمال وقوع این اثرات باشد.
اصطلاحات و تعاریف:
سم، ترکیبی شیمیایی است که از خارج وارد بدن می شود.
- ترکیباتی که در بدن تولید می شوند اندوژن نام دارند، مانند هورمون ها که به علت بیماری، بیش از حد تولید می شوند و آثار نامطلوب ایجاد می کنند. آنها به عنوان سم مورد مطالعه قرار نمی گیرند.
- ولی اگر این گونه ترکیبات از خارج وارد بدن شوند و آثار نامطلوب در آن ایجاد نمایند به عنوان مواد سمی بررسی خواهند شد. به طور مثال، آثار نامطلوب حاصل از اور دوز داروها در سم شناسی بالینی مورد مطالعه قرار می گیرد.
تعريف مواد زنو بيوتيک:
- مواد و تركيبات خارجي
- تركيباتي كه در بدن نقش مهمي ايفا نمي كنند (سرب، كادميوم) يعني اثرات نامطلوب دارد ولي نقش بيولوژيكي خاصي ندارد.
- موادي كه در ساختار سلول موجودات زنده وجود ندارند.
انواع توکسین:
- توكسين هايي كه توسط گياهان توليد مي شوند: Phito toxin
- توكسين هايي كه توسط حيوانات توليد مي شوند: Zoo toxin
- توكسين هايي كه توسط باكتري ها توليد مي شوند:Bacteria toxin
سمی Toxic: داشتن خصوصيت توليد اثرات ناخواسته و مغاير با سلامتي موجود زنده
سميت Toxicity: هر اثر سمي كه يك عامل شيميايي يا فيزيكي مي تواند در موجود زنده ايجاد كند.
ساز و كار ايجاد مسموميت: فعل و انفعالات حياتي لازم براي بروز اثر سمي ماده در موجود زنده. مثال CO با اتصال به هموگلوبين و جلوگيري از انتقال اكسيژن توسط آن باعث خفگي مي‌شود.
ماده سمي: هر ماده‌اي كه باعث ايجاد عوارض ناخواسته حياتي و جانبي در هنگام تماس با موجود زنده شود.
سم طبيعي: هر ماده سمي كه توسط موجود زنده (ارگانيزم داخلي) توليد شود، به اين ماده معمولا سم طبيعي گفته مي‌شود. مثال: پيرترين مترشحه از گل پيرتريوم براي مقابله با آفت، نمونه اي از سم است.
واكنش آلرژيک: واكنشي به ماده سمي است كه در اثر اختلال در پاسخ ايمني طبيعي ايجاد مي‌شود. اين پاسخ مي‌تواند سريع (آنافيلاكسي) يا تأخيري باشد. اساساً اين پاسخ بستگي به ميزان سطح تماس ندارد.
مسموميت تأخيري يا ديررس: يک عارضه جانبي يا ناخواسته است كه به فاصله زماني زياد بعد از مواجهه با يک ماده سمي اتفاق مي‌افتد.
مخاطره (Hazard): طبيعت كيفي يک عارضه ناخواسته و جانبي ناشي از مواجهه با يک ماده سمي يا عامل فيزيكي خاص، مثال: خطر خفگي ناشي از مواجهه حاد با CO
ايمني (Safety): میزان یا احتمال ریاضی که ماده ای با دز معین یا شرایط تماس ویژه اثر سمی ایجاد نکند.
ريسک (خطر احتمالي) (RISK): احتمال اينكه تحت شرايط خاص يا مواجهه با دُز خاصي از يك ماده شيميايي اثرات سمي ايجاد شود. میزان یا احتمال اینکه یک ماده با دز معین یا شرایط تماس ویژه اثر سمی ایجاد کند.
ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پاورپوینت مشاهده کنید:
- انواع مواد سمی
- سم شناسی شغلی چیست؟
- ضرورت علم سم شناسی
- سم شناسی شغلی چگونه مورد استفاده قرار می گیرد و چه نقشی در تصمیم گیری ها دارد؟
- نقش سم شناسی در تعیین استانداردهای مواجهه با مواد شیمیایی در محیط کار
- فاکتور تردید (عدم قطعیت)
- سطوح مواجهه
- دوز قابل قبول روزانه
- دوز ایمن در انسان
- نقش سم شناسی در پایش بیولوژیکی مواجهه با مواد شیمیایی
- حیطه های سم شناسی
- تقسیم بندی سم شناسی
- سم شناسی کاربردی
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)