علل وقوع حوادث شیمیایی و واکنش در برابر آن

علل وقوع حوادث شیمیایی و واکنش در برابر آن

بیش از ۱۱ میلیون ماده شیمیایی برای انسان شناخته شده است که در حال حاضر ۶۰ تا ۷۰ هزار مورد از آنها به طور مرتب مورد استفاده قرار می گیرند. هر ماه، حدود ۶۰۰ هزار ماده شیمیایی به بازار عرضه می شود. با توجه به چنین گستره ای از مواد شیمیایی، بدیهی است که تولید، حمل و نقل و استفاده از این مواد شیمیایی، خطراتی بسیار را از نظر ایمنی، بهداشتی و زیست محیطی پدید می آورد. این خطرات در مراحل مختلفی وجود دارند:

• در محل هایی که تولید می شوند مورد استفاده قرار می گیرند و یا انبار می شوند (مثل کارخانه های تولید مواد شیمیایی، پالایشگاه ها و …)
• حین حمل و نقل از طریق جاده های زمینی، راه آهن، خطوط لوله، دریا و هوا
• در محل های دفع ضایعات مواد شیمیایی

طی تور سیم های شیمیایی هر سال در سراسر جهان حوادث شیمیایی بسیاری رخ می دهد (جدول شماره۱)، به عنوان مثال در آمریکا در فاصله زمانی ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۶ حدود ۶۰۵ هزار حادثه شیمیایی رخ داد که به طور میانگین در هر سال ۶۰هزار مورد بوده است. پیامد بروز این حوادث ۲۵۶۵ مرگ و ۲۲ هزار و ۹۴۹ جراحت شدید بود که در این بین ۴۲ درصد حوادث (۳۳۳ مرگ و ۹۹۶۲جراحت) مربوط به تاسیسات ثابت، ۱۵ درصد مربوط به محل های دفع ضایعات مواد شیمیایی و ۴۳ درصد بقیه، حین حمل و نقل مواد شیمیایی رخ داده است.

توضیح: در این جدول فقط حوادثی به عنوان حادثه مهم تلقی شده اند که سبب حداقل ۲۵ مرگ یا ۱۲۵ مصدوم و یا ۱۰۰۰۰ فرد در معرض آلودگی نشده باشند.

حوادث شیمیایی، علاوه بر کارخانه ها و مسیرهای حمل و نقل، می تواند در منابع ذخیره و تصفیه آب، فاضلاب های محل های دفع ضایعات مواد شیمیایی و حتی مدارس، منازل مسکونی و … رخ دهند و عده زیادی از مردم در معرض صدمات و عوارض آن قرار گیرند. از سوی دیگر، نیاز به مواد شیمیایی در زندگی روزانه، انسان را مجبور کرده است تا کارخانه های تولید مواد شیمیایی را در مجاورت مناطق مسکونی بسازد. در نتیجه استفاده، حمل و نقل و ذخیره سازی آنها می تواند یک تمدید بالقوه دایمی را از نظر ریزش و پاشش این مواد و آلودگی های محیطی ناشی از آن به دنبال داشته باشد. اثر آلوده کنندگی هر آلاینده شیمیایی در محیط با برخی ویژگی ها مشخص می شود که عبارتند از:

1. جرم (m)
2. سمیت: در این مورد شاخص (Immediate danger to life and Health) IDLH از طرف سازمان NIOSH به عنوان سمیت مطرح شده و معنای آن عبارتست از حداکثر غلظت ماده شیمیایی در هوا که یک کارگر سالم روزانه به مدت ۳۰ دقیقه در معرض آن قرارگیرد، بدون این که هیچ گونه اثر زیان آوری (و غیرقابل برگشتی) در او داشته باشد.

جدول شماره ۱- مهم ترین حوادث شیمیایی اتفاق افتاده در سراسر جهان از سال ۱۹۷۰ تا۱۹۸۰ (اقتباس از منبع شماره ۵)

3- قابلیت تبخیر: که برحسب فشار بخار و برحسب میلی متر جیوه در دمای اتاق مطرح می شود. با توجه به موارد فوق، شاخص آلودگی محیطی PEC عبارتست از:

PEC – m × VP / IDLH

PEC بالا، در برخی از مواد شیمیایی نشان دهنده این است که تخلیه در هنگام بروز حوادث شیمیایی می بایست در کمتر از ۳۰ دقیقه پس از ریزش ماده شیمیایی صورت گیرد. حوادث شیمیایی به اشکال مختلف رخ می دهند مثل آتش سوزی، انفجار، انتشار مواد شیمیایی در محیط و …. یکی از مهم ترین حوادث شیمیایی، ریزش و نشت مواد شیمیایی است که به وفور در سراسر جهان رخ می دهد. به عنوان مثال در یکی از این حوادث که در سال ۱۹۹۲ در کشوری آسیایی رخ داد، یک کامیون حاوی بروماید هنگام عبور از جاده منحرف شد و مقدار زیادی از مایع فرار بروماید به محیط اطراف وارد شد و در پی آن ابری از این گاز (که خورنده و خفه کننده است) در منطقه ای وسیع به وجود آمد. تنها قربانی این حادثه راننده بود که قبل از مرگش نیروهای امنیتی و آتش نشانی را مطلع کرد و در نتیجه جاده مسدود شد و از تماس آن با عموم مردم جلوگیری به عمل آید.

حادثه بوپال هند در سال ۱۹۸۴، حادثه قطار hinton در سال ۱۹۸۶ و حادثه قطار Bashkirian در سال ۱۹۸۹ از جمله حوادثی هستند که سبب کشته و مجروح شدن هزاران نفر شدند. عوارض و پیامدهای چنین حوادثی، تنها به عوارض حاد پس از بروز حادثه محدود نمی شود بلکه عوارض درازمدتی نیز نظیر اختلالات ژنتیکی در پی دارند که ممکن است سال ها پس از بروز حادثه باقی بماند، به عنوان مثال پس از بروز حادثه بوپال، هر ماه ۱۵نفر بر اثر عوارض ناشی از این حادثه جان خود را از دست می دادند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ حوادث شیمیایی (رهایش، آتش سوزی، انفجار)

⇐ برنامه عملیاتی مدیریت حوادث شیمیایی در محیط کار

⇐ نرم افزار مدیریت حوادث شیمیایی در محیط کار wiser