طراحی پست کار (شناخت اصول طراحی ایستگاه های کار در محیط های شغلی)

طراحی پست کار (شناخت اصول طراحی ایستگاه های کار در محیط های شغلی)

فرمت: PPT  تعداد صفحات: 247

تهیه و تنظیم: دکتر محسن پورصادقیان
دکترای تخصصی مهندسی بهداشت حرفه ای گرایش ارگونومی

ارگونومی:

• ارگونومی رابطه ‌ی میان انسان و محیطی که در آن زندگی می‌ کند را مورد مطالعه قرار می ‌دهد. انسان در حالی که بسیار انعطاف ‌پذیر و سازش ‌پذیر است، اما دارای محدودیت هایی نیز می‌باشد.
• ارگونومی با تنظیم و طراحی محیط کار، نوع کار و ابزارها زمینه حداکثر استفاده از توانمندی های انسان را فراهم می کند.
• با درک و فهم توانمندی های انسان می‌ توان به بهترین نحو تناسب و تطابقی بین انسان و محیط ایجاد نمود.
• ارگونومی از دو واژه ارگو به معنای کار و نموس به معنای قانون تشکیل شده است.
• مهندسی عوامل انسانی در آمریکا مترادف واژه ارگونومی دانسته شده است.
• ارگونومی در اروپا ریشه در فیزیولوژی کار، بیومکانیک و طراحی دارد.
• مهندسی عوامل انسانی ریشه در عملکرد انسان و طراحی سیستم ها دارد.

تعریف ارگونومی (IEA, 2000)

ارگونومی یا فاکتورهای انسانی علمی است که به شناخت تعامل (Interaction) میان انسان و سایر اجزا سیستم می پردازد و از تئوری ها، اصول و متدها در طراحی استفاده می کند تا سلامت کامل و عملکرد بهینه ی سیستم تأمین شود.

تعاریف دیگر:

• علم متناسب سازی شغل با شاغل
• علم مطالعه انسان در محیط کارش

کاربرد علوم بیولوژی انسانی و علوم مهندسی در محیط کار و در رابطه با کارگر جهت دستیابی به حداکثر رضایت مندی کارگر و حداکثر بهره وری (ILO)

ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود در باره انسان (و روش های کسب چنین اطلاعاتی) و استفاده از آنها در طراحی تمام نرم افزارها و سخت افزارهایی که انسان با آنها سروکار دارد.

«هدف اصلی ارگونومی طراحی است.»

ضرورت ارگونومی

در دنیای صنعتی رو به پیشرفت  امروز، بسیاری از کارگران ناچارند خود را با شرایط و ابزار نامناسب مورد استفاده در محیط کار، منطبق و متناسب کنند و با محدودیت های موجود کنار بیایند. نتیجه چنین وضعی می تواند غیر قابل جبران بوده و بر زندگی فردی، تندرستی، ایمنی و فرآوری شخص اثری نامطلوب داشته باشد. در چنین وضعیتی، انسان از نظر جسمانی یا روانی با نوع کار یا تجهیزاتی که مورد استفاده قرار می گیرد و یا در محیطی که در آن زندگی کرده یا به کار می پردازد تناسبی ندارد.

عوارض جسمی:

ناراحتی های اسکلتی، ماهیچه ای از دسته شایع ترین عوارض ناشی از عدم تناسب جسمی مربوط به کار در جوامع امروزی هستند. بر پایه آمار موجود، نزدیک به 48 درصد از کل بیماری های ناشی از کار را آسیب های تجمعی که در اثر عوامل فیزیکی یا مکانیکی ایجاد می شود و خود نوعی از ناراحتی های اسکلتی، ماهیچه ای بشمار می آیند، تشکیل می دهند. به علاوه برخی عوارض جسمانی به تبع از عوارض  روانی، در شخص ایجاد می شود.

عوارض روانی:

عدم تطابق روانی نیز موجب بروز مسائل خاصی  خواهد شد. عوارض روانی بدین گونه  که در اثر فشار روحی و بار فکری زیاد که در هنگام کار بر شخص وارد می شود، بروز می نمایند. هنگامی که مسئولیت واگذار شده به شخص متناسب با توان و استعداد او نباشد، فشارهای روحی و روانی بر فرد، در اثر کمبود قدرت تفکر و اندیشه او بیشتر شده و باعث بروز عوارضی مانند تحریک پذیری، عدم تعادل روانی، خستگی روحی و … در شخص می شود. ادامه چنین شرایطی بروز عوارض جسمانی متعددی از قبیل ناراحتی های دستگاه گوارش، دستگاه گردش خون، واکنش غدد داخلی و … را در شخص موجب می گردد.

حوزه کاربرد ارگونومی:

• در عرصه های گوناگون بشری شامل توانایی های فیزیکی، شناختی، ارتباطی، روانی و اجتماعی
• در تمام مکان ها و فضاهایی که انسان در آنجا حضور می یابد اعم از محیط های صنعتی، منازل، اماکن عمومی، پارک ها، بیمارستان ها، وسایل حمل و نقل و …
• برای تمام سنین و تمام انسان ها با هر درجه ای از توانایی یا ناتوانایی

تعریف جدید از ارگونومی:

در حال حاضر این تکنولوژی دارای 4 جزء مشخص به صورت زیر است:

1. ارگونومی سخت افزار: تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ ماشین
2. ارگونومی محیطی: تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ محیط
3. ارگونومی شناختی: تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ نرم افزار
4. ماکروارگونومی: تکنولوژی سطح مشترک انسان – سازمان

اصطلاح ارگونومی از دو واژه‌ی یونانی ارگوس (ergos) به معنی کار و نوموس (nomos) به معنی قانون برگرفته شده است و معنی لغوی آن قوانین و مقررات کار است. این اصطلاح نخستین بار به وسیله ‌ی پژوهشگری لهستانی در سال 1857 میلادی معرفی و مطرح شد.

سیستم یا نظام کار:

سیستم کار تشکیل شده است از انسان، ماشین، تجهیزات و مواد، روش ها و همچنین محیطی که این اجزاء در آن قرار گرفته و کار می‌ کنند. ارگونومی درصدد بهبود تعامل میان انسان و سایر اجزا سیستم کار است، به گونه‌ای که متناسب با توانمندی ها و ویژگی های انسان باشند.

محتوای ارگونومی:

برای بهینه کردن تعامل انسان و اجزا سیستم انسان- ماشین ضروری است که تطابق و تناسبی بین ویژگیهای آناتومیک، فیزیولوژیک و روانی انسان با ماشین و ابزاری که توسط او استفاده می‌شود، یا کاری که بر عهده‌ی او گذاشته می‌شود و یا محیطی که در آن فعالیت می کند برقرار گردد.

عوامل زیان بار ارگونومیک

عوامل زیان‌ بار ارگونومیک عبارت است از شرایطی که بر فرد استرس وارد می‌سازد.

برخی نمونه‌ها:

• طراحی نامناسب و نادرست ابزار یا فضای کارگاه، روش نامناسب انجام کار، روشنایی نامطلوب، ارتعاش ناشی از ابزار دستی، صدای زیاد، حرکات تکراری، اعمال نیروهای زیاد هنگام کار، وضعیت نامطلوب بدنی (awkward posture)، نوبت کاری (shiftwork) و …
• توانمندی های انسان و نیازمندی های شغلی (Human Capabilities & Job Requirements):
• عامل استرس‌زا یا عامل زیان‌ بار ارگونومیک هنگامی وجود دارد که نیازمندی های شغلی از توانایی‌ها و قابلیت های فردی تجاوز کند.
• توانایی‌ها و قابلیت ها همیشه باید بیش از نیازمندی های شغلی باشد در غیر این صورت پیامدهای منفی آن ممکن است به سرعت یا پس از گذشت زمانی آشکار شود.
• وقتی نیازمندی های شغلی از توانایی‌های فرد تجاوز کند، بروز صدمات و ناراحتی های جسمانی و روانی، خطاهای انسانی، کاهش بازده کار، کاهش کیفیت فرآورده یا خدمتی که ارایه می‌شود امری گریز ناپذیر است.
• ارگونومی توانمندی های انسان را با استفاده از ویژگی‌های آناتومیک، فیزیولوژیک و سایکولوژیک (روانی) اندازه‌گیری و سنجش می‌کند. اطلاع از توانایی‌های انسان این اجازه را می‌دهد که نیازمندی های شغلی متناسب با توانمندی های واقعی  طراحی شوند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پاورپوینت مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ اصول ارگونومی طراحی شغل

⇐ اصول طراحی از دیدگاه ارگونومی

⇐ اصول طراحی محیط و فرایند کاری از دیدگاه ارگونومی

⇐ اصول ارگونومیکی در طراحی سیستم های کار

⇐ ارگونومی در طراحی ایستگاههای کاری