شرایط اضطراری مواد منفجره و ناریه

شرایط اضطراری مواد منفجره و ناریه

مدرس: مهندس محمدرضا شصتی

فرمت: Pdf   تعداد صفحات: 243

فهرست:

• کلیات مواد منفجره و ناریه
• شناخت مواد ناریه متداول
• واکنش در شرایط اضطراری در حوادث مواد ناریه
• تجهیزات مورد نیاز در اطفای حریق مواد ناریه
• پیشگیری از حوادث مرتبط با مواد ناریه

طبقه بندی مواد و اقلام خطرناک بر اساس UN

کلاس 1- مواد منفجره و مهمات که خود به چند زیر گروه تقسیم می شوند.

• کلاس 1.1- مواد منفجره و مهمات دارای خطر انفجار توده ای (MASS DETONATING) مثل دینامیت
• کلاس 1.2- مواد منفجره و مهمات دارای خطرایجاد ترکش
• کلاس 1.3- مواد منفجره و مهمات با خاصیت حریق شدید. (MASS FIRE)
• کلاس 1.4- مواد منفجره و مهمات با خاصیت ایجاد حریق متوسط
• کلاس 1.5- مواد منفجره و مهمات غیرحساس
• کلاس 1.6- مواد منفجره و مهمات شديداً غيرحساس

کلاس 2- گازها که خود به چند زیر گروه تقسیم می شوند

• کلاس 2.1- گازهای قابل اشتعال ، مثل پروپان
• کلاس 2.2- گازهای غیر قابل اشتعال و غیر سمی ،مثل هلیوم و فلوئور فشرده کلاس 2.3- گازهای سمی

کلاس 3- مایعات قابل اشتعال، مثل بنزین

کلاس 4- جامدات که خود به چند زیر گروه تقسیم می شوند:

• کلاس 4.1- جامدات قابل اشتعال مثل پیکرات آمونیم مرطوب
• کلاس 4.2- مواد با قابلیت احتراق خود به خود، مثل فسفر سفید.
• کلاس 4.3- موادی که در صورت مرطوب شدن خود به خود محترق می شوند: مثل سدیم

کلاس 5- مواد اکسید کننده و پر اکسیدها :

• کلاس 5.1- اکسیدکننده ها مثل: نیترات آمونیم
• کلاس 5.2- پراکسیدهای آلی مثل: متیل اتیل کتون پر اکسید

کلاس 6- مواد سمی و عفونت زا که خود به دو گروه تقسیم می شوند:

• کلاس 6.1- مواد سمی مثل: پتاسیم سیانید
• كلاس 6.2- مواد عفونت زا مثل: ویروس آنتراکس

کلاس 7- مواد رادیو اکتیو مثل اورانیوم

کلاس 8- مواد خورنده مثل اسیدها

کلاس 9- مواد خطرناک متفرقه مثل بی فنیلهای پلی کلرینه (PCB)

تعاریف و اصطلاحات

مواد منفجره: ترکیبی شیمیایی یا مخلوطی مکانیکی است که در اثر جرقه، ضربه، حرارت و یا شعله در مدت کوتاهی تجزیه شده و مقدار بسیار زیادی گاز و حرارت تولید می کند

انواع مواد منفجره از نظر کاربرد:

• مواد منفجره نظامی
• مواد منفجره غیر نظامی (ناریه)
• فرمول کلی مواد منفجره و ناریه CHNO

انفجار

• تجزیه یا سوختن سریع مواد منفجره را که منجر به آزاد شدن بسیار سریع گاز و حرارت زیاد می گردد، انفجار می نامند.
• این عکس العمل سبب ایجاد فشار شدید به محیط اطراف خود شده و باعث شکستگی و تخریب می گردد (بریزانس)
• به طور کلی مواد سوختنی هر یک با سرعت معینی می سوزند.
• واضح است که در شرایط معمولی نفت سریع تر از چوب و باروت سریع تر از نفت می سوزد.
• سرعت سوختن باروت در شرایط معمولی و در هوای آزاد cm/sec ۱ می باشد.
• چنانچه شرایطی فراهم شود که ماده ی سوختنی با سرعتی به مراتب بیش از مقادیر معمولی مثلاً ۱۵۰۰ تا ۸۵۰۰ متر بر ثانیه بسوزد در این صورت پدیده ی اخیر را انفجار می توان گفت.

هر ماده ی سوختنی قابل انفجار است در صورتی که شرایط مورد لزوم زیر فراهم گردد:

1. اکسیژن به حد کافی موجود باشد.
2. امکان ترکیب سریع اکسیژن با ماده ی مورد نظر فراهم گردد. (زمان بسیار کوتاه)

مواد منفجره اولیه و ثانویه

الف) مواد منفجره اولیه (primary Explosives):

این مواد مواد منفجره ی بسیار قوی نیز نامیده می شوند قادر به انتقال انفجار حاصل از خود به مواد منفجره ی کم حساس تر (مثل مواد منفجره ی ثانویه) بوده و تغییر حالت آنها “از سوختن به انفجار” خیلی سریع صورت می گیرد.

این مواد در اثر حرارت یا شوک منفجر شده و در اثر انفجار آنها مقدار زیادی حرارت یا شوک به وجود می آید که خود باعث فعال شدن ماده ی منفجره (که پایداری بیشتری دارد) می گردد. به همین دلیل از این مواد در تجهیزات آغازگر یا شروع کننده انفجار (Initiating Devices) استفاده شود. مثل چاشنی ها:

0.5 PbN₆ + Q → 0.5 Pb²⁺ + N₃^– → 0.5 Pb+ N₂ + N :تجزیه آزید سرب

سرعت انفجار این مواد معمولاً مواد منفجره ی اولیه نسبت به شوک اصطکاک جرقه ی الکتریکی یا دمای بالا حساس بوده و در اثر تحریک شدن با این عوامل چه در فضای باز و چه در فضای بسته منفجر می شوند.

از دیگر مواد منفجره اولیه می توان از مواد زیر نام برد: استيفنات سرب (تری نیترو دی سورسینات)، منونیترودی سورسینات سرب (LMNR)، پتاسیم دی نیترو بنزو فورازان (KDNBF)، باريوم استیفنات، پتاسیم پرکلرات، فولمینات جیوه، کلرات پتاسیم و کلرات پتاسیم + فولمینات جیوه ” نام برد.

ب) مواد منفجره ثانویه

• این مواد که مواد منفجره قوی (High Explosives) نیز نامیده می شوند در اثر حرارت یا شوک سریعاً منفجر نمی شوند و معمولا از مواد منفجره اولیه قوی ترند
• این مواد نسبت به مواد منفجره اولیه کم حساس تر بوده و تنها در اثر موج انفجار یا شوک حاصل از انفجار مواد اولیه منفجر می شوند.
• این مواد در اثر واکنش سریعاً تجزیه شده و به مواد پایدارتر تبدیل می شوند: مثال RDX C₃H₆N₆ → 3CO+3H₂O+3N₂
• در اثر انفجار ساختار این ماده متلاشی شده و توده ای از اتم های مجزا تشکیل می گردند که بلافاصله با یکدیگر پیوند داده و محصولات گازی به وجود می آورند.
• واکنش انفجار این ماده آنقدر سریع است که موج شوک حاصل، اثر تخریبی (Brisance or Shattering Effect) شدیدی را روی محیط اطراف خود اعمال می کند.
• برخی از مواد منفجره ی ثانویه آنقدر پایدارند که می توان با گلوله به آنها شلیک کرد و یا آنها را آتش زد بدون اینکه منفجر شوند.
• سرعت انفجار این مواد معمولاً m/s ۹۰۰۰ – ۵۵۰۰ می باشد.

از جمله این مواد می توان از TNT ، تتریل، پیکریک اسید، نیتروسلولز، نیتروگلیسیرین، نیترو گوانیدین، ATAB ،HMX ،RDX ژلاتین انفجاری دینامیت گور و دینامیت ژلاتینی ۶۰ درصد نام برد.

ادامه مطلب و بروزرسانی ها را با دانلود فایل های پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ خطرات جامع مواد منفجره

⇐ ایمنی مواد منفجره

⇐ ایمنی مواد منفجره ( کلاس ۱)

⇐ ایمنی آتشکاری در معادن و تجزیه و تحلیل حوادث ناشی از کار با مواد ناریه