شاخص های ارزیابی ریسک
شاخص های ارزیابی ریسک
شاخص های ارزیابی ریسک
فرمت: PDF تعداد صفحات: 21
فهرست:
- شاخص حریق، انفجار و سمیت
- شاخص موند Mond Index
- شاخص خسارت متوسط سالیانه (IFAL)
- شاخص ریسک پیش بینی کننده (PRI)
- شاخص ریسک حمل و نقل مواد شیمیایی (TRI)
- شاخص ایمنی ذاتی (ISI)
- شاخص خطر حادثه (AHI)
- شاخص خطر وزن شده ایمنی (SWeHI)
- واکاوی رتبه بندی و شناسایی خطر
- شاخص مواجهه شیمیایی (DOW (CEI
مقدمه
به منظور ارزیابی ریسک در فرآیندهای صنعتی از روشهای مختلف کیفی و کمی استفاده می شود. یکی از روش های جدیدی که طی دو دهه ی اخیر توسعه یافته و جزء روشهای کمی ارزیابی ریسک طبقه بندی می گردد، شاخص های ریسک با روشهای ارزش گذاری نسبی می باشند. در این روشها، مجموعه ای از عوامل موثر بر ایمنی به صورت یک شاخص عددی بیان می شوند، که این شاخص ملاک ارزشیابی ریسک قرار می گیرد. شاخص های ریسک در مقایسه با روش های سنتی ارزیابی ریسک مانندHAZOP ،FMEA ،FTA و روش های نسبتا ساده و کاملی برای برآورد ریسک کلی واحدهای فرآیندی می باشند. این شاخص ها با استفاده از مقادیر عددی، تجهیزات فرآیندی با سطح ریسک بالا را شناسایی می کنند. چنانچه سطح ریسک تجهیزات از معیار مورد نظر بالاتر باشد با استفاده از سایر روش های ارزیابی ریسک (از جمله روش های کمی) ناحیه های فرآیندی مورد نظر، از نظر ریسک به طور دقیق مورد واکاوی قرار می گیرند. با محاسبه شاخص های ریسک ضمن شناسایی نقاط خطرناک در واحدهای فرایندی، راه حل های کنترلی جهت کاهش ریسک های غیر قابل پذیرش ارائه می شوند.
به طور کلی مهم ترین مزایای شاخص های ریسک عبارتند از :
- محاسبه آنها با سرعت بیشتری انجام می شود.
- تفسیر نتایج آنها آسان تر است.
- به اطلاعات جزئی و دقیق فرایند نیاز ندارند.
- برای استفاده از آنها به سطح بالای تخصص نیاز نیست.
- به وسیله ی پارامترهای در دسترس (دما، فشار، انرژی مواد و …)، توسط این شاخص ها می توان به مقایسه خطرات واحدهای تحت بررسی پرداخت و به تصمیم گیری برای طراحی فرایند کمک نمود.
- با استفاده از آنها ارزیابی ایمنی ذاتی فرآیندهای صنعتی امکان پذیر است.
با استفاده از شاخص های ریسک می توان واحدهای فرایندی را از نظر خطرات ناشی از مواد شیمیایی، شرایط فرآیندی و پارامترهای عملیاتی مقایسه و نتایج را به صورت کمی یا کیفی ارائه نمود.
این روش پیچیدگی سایر روش های واکاوی ریسک را ندارد. به طور مثال در این روش نیازی به برآورد تکرار پذیری حوادث با استفاده از داده های نرخ نقص تجهیزات و یا پیش بینی پیامدها با استفاده از مدل های پیچیده پخش مواد نمی باشد. بلکه این روش بر اساس مشخصات خطر آفرین فرایندها مقادیر یا شاخص های عددی را ارائه می دهد که از مقایسه آنها می توان فرآیندهای با ریسک بالاتر را شناسایی کرد. مهمترین کاربردهای شاخص های ریسک عبارتند از:
- تعیین نواحی فرآیندی خاص که احتمال وجود خطر و بروز حوادث در آن بیشتر است.
- تعیین پارامترهای کلیدی مربوط به خصوصیات مواد، شرایط عملیاتی و مشخصات فرآیند.
- شناسایی خطرات احتمالی و حوادث مربوطه به منظور استفاده در تعیین مقادیر بهینه برای پارامترهای طراحی و عملیاتی
- مقایسه خطرات احتمالی و حوادث مربوطه
برای اینکه شاخص ریسک قابل استفاده و تعمیم در شرایط مختلف باشد، باید در محاسبه آن عوامل زیر در نظر گرفته شود:
- مشخصات مواد: حالت فیزیکی، فشار بخار، چگالی، ویسکوزیته، میزان سمیت، حدود اشتعال پذیری، دمای اشتعال، دمای خود اشتعالی، واکنش پذیری و …
- شرایط فرآیند: دما، فشار، مقدار مواد، غلظت نسبی مواد، شرایط محیطی و … (سامانه های حفاظتی و مشخصات فرآیند: سامانه های تخلیه، تأسیسات جانبی، سرمایش و گرمایش، واکنش های گرمازا، مخازن تحت فشار و …)
- طراحی سامانه ها و ساختمان: ضد آتش و ضد انفجار بودن سازه ها و تجهیزات، چیدمان تجهیزات در محیط، مقاومت در برابر خوردگی ها، مقاومت در برابر حوادث طبیعی، امکان فرار اضطراری و …
- فعالیت های بهره برداری: آموزش کارکنان، دستورالعمل ها، رویه های بهره برداری و …
از آنجا که در فازهای اولیه طراحی، اطلاعات موجود فقط محدود به محصولات اصلی محصولات جانبی، مواد خام، ظرفیت و تجهیزات اصلی فرایندی و شرایط فرایندی مثل دما و فشار است، در این فاز فقط می توان نسبت به شناسایی خطرات اقدام نمود. به عبارت دیگر به دلیل نیاز به منابع مالی زیاد، تخصص بالا و زمان و اطلاعات دقیق فرآیندی، استفاده از شاخص های رتبه بندی ریسک در مراحل اولیه طراحی فرایند (هنگامی که به راحتی می توان تغییرات را برای ایمن سازی انجام داد) مشکل است. با این حال در این مرحله تغییر در وضعیت ایمنی فرایند بسیار سودمند است، چرا که هنوز چیزی ساخته نشده و اصلاحات پر هزینه نخواهد بود.
2- انواع شاخص های ریسک
انواع مختلفی از شاخص های رتبه بندی ریسک تاکنون ارائه شده است که برخی از مهمترین و پرکاربردترین آنها عبارتند از:
- Dow Fire and Explosion Index (F& EI)
- Mond Index
- Substance Hazard Index (SHI)
- Material Hazard Index (MHI)
- Chemical Exposure Index (CEI)
- SARA Title III Threshold Planning Quantity Index
- Integrated Inherent Safety Index (12SI)
- Safety Weighted Hazard Index (SWeHI)
- Hazard Identification and Ranking (HIRA)
2-1- شاخص حریق، انفجار و سمیت موند
شاخص حریق، انفجار و سمیت موند برای اولین با در سال 1979 میلادی توسط صنایع شیمیایی انگلستان (ICI) معرفی شد. این شاخص یک روش ارزیابی سریع خطر در واحدهای موجود و واحدهایی است که در مرحله طراحی و توسعه می باشند. با استفاده از این شاخص در فاز طراحی واحدها، می توان بخش هایی را که نیاز به مطالعه ی بیشتری دارند مشخص کرده و سپس اقدام به شناسایی مشکلات و حذف نقاط و شرایط مخاطره آمیز نمود. بدیهی است اقدامات مربوط به کنترل و اصلاح شرایط مخاطره آمیز در فاز طراحی از نظر هزینه بسیار مقرون به صرفه تر و از نظر اجرایی عملی تر می باشند.
شاخص موند در واقع نسخه جدید و تکمیل شده شاخص DOW است. مهمترین تفاوت این دو شاخص این است که در شاخص موند فرایندها و تجهیزات بزرگتر و پیچیده تر و همچنین مواد شیمیایی با درجه انفجارهای مختلف در نظر گرفته شده و فاکتورها و مراتب خاص مربوط به طراحی سامانه های ابزار دقیق ایمنی و تجهیزات کنترلی در آن لحاظ شده است.
مراحل محاسبه شاخص حریق، انفجار و سمیت موند به شرح ذیل می باشد:
ابتدا کل سایت به واحدهای فرایندی جداگانه تقسیم و سپس فاکتورهای زیر در هر یک از واحدهای فرایندی محاسبه می شود:
- فاکتور مواد
- خطرات خاص مواد
- خطرات عمومی فرایند
- خطرات خاص فرایند
- خطرات مربوط به مقدار مواد موجود در واحد
- خطرات مربوط به موقعیت و جانمایی واحد
- خطرات بهداشتی حاد
در مرحله ی بعد با استفاده از عوامل فوق شاخص های زیر محاسبه می شوند:
- شاخص معادلDOW
- شاخص بار حریق
- شاخص انفجار داخلی
- شاخص انفجار در هوا
- شاخص خطر کلی یا شاخص موند
در شکل 1 مراحل مختلف شاخص موند نشان داده شده است.
شکل 1: مراحل محاسبه شاخص موند
2-2 شاخص خسارت متوسط سالیانه (IFAL)
شاخص IFAL به وسیله ی اداره بیمه انگلستان در سال 1981 میلادی با هدف تعیین و محاسبه حق بیمه تدوین شد. در این روش، متوسط خطر سالانه ناشی از آتش سوزی به طور تئوری تعیین شده و از آن برای محاسبه حق بیمه استفاده می شود. خطرات اصلی که در این شاخص بررسی می شوند عبارتند از:
- حريق حوضچه ای
- حریق ناشی از بخارات
- انفجار ابر بخار رها شده در هوا
- انفجار ابر بخار محصور شده
- انفجار داخلی
ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
⇐ روش های ارزیابی کمی و نیمه کمی ریسک
⇐ مدیریت ریسک و ایمنی شغلی PPT
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)