رادیواکولوژی و مواجهه شغلی – محیطی

رادیواکولوژی و مواجهه شغلی – محیطی

ارسال کننده: دکتر محسن کارچانی

تدوین: دکتر جواد وطنی و دکتر محسن کارچانی

فرمت: Pdf تعداد صفحات: 166

پیشگفتار:

در دنياي اطراف ما، پرتوها در همه جا وجود دارند. اين پرتوها به دو دسته ي يونساز و غير يونساز تقسيم بندي مي شوند، كه داراي منشأهاي طبيعي و مصنوعي مي باشند. منشا پرتوهاي طبيعي يونساز در فضا، پرتوهاي كيهاني و در زمين راديونوكلوئيدهاي طبيعي موجود در خاك، آب، هوا و غذا مي باشند كه دستخوش واپاشي شده در محيط زيست پراكنده مي شوند.

پرتوهاي گاما، ذرات آلفا، بتا و نوترونها از انواع اصلي پرتوهاي يونساز به شمار مي روند. پرتوگيري انسان يا از طريق منابع پرتوزاي خارج از بدن (پرتوگيري
خارجي) و يا در اثر واپاشي راديونوكلوئيدهايي كه از طريق بلع و استنشاق به بدن راه مييابند (پرتوگيري داخلي) صورت مي گيرد. پرتوهاي طبيعي يون ساز بيشترين سهم را در مجموع دز موثري كه توسط جمعيت جهان دريافت مي شود دارا هستند، از اين رو برآورد دز دريافتي ناشي از اين پرتوها در افراد حائز اهميت است. پرتوهاي كيهاني از طريق واكنش هاي متفاوت هسته اي گسترهاي از راديونوكلوئيدها را در اتمسفر (هواكره)، بيوسفر (زيست كره) و ليتوسفر (سنگ كره) توليد مي كنند. يكي از منابع مصنوعي و طبيعي راديواكولوژيكي، پرتو زايي هوا مي باشد كه در اين كتاب بيشتر به اين مبحث پرداخته مي شود.

در اين كتاب به كلياتي از مبحث راديواكولوژي و يكي از مهمترين منابع مواجهه محيطي و شغلي با پرتوهاي يونساز، آلودگي پرتوي هوا، پرداخته خواهد شد. روش هاي اندازه گيري و شمارش اين نوع آلودگي بيان مي گردد و در پايان رادن و منبع مهم مواجهه ي شغلي با آن يعني معدن، مورد بحث قرار خواهد گرفت. مجمومه حاضر پس از چند سال تلاش و كار خستگي ناپذير تاليف ، ترجمه و گردآوري شده است و عاري از اشكال علمي و نگارشي نيست.

از همه صاحب نظران درخواست داريم تا در جهت افزودن بر غناي علمي مجمومه زير، ما را ياري رسانند تا بتوانيم سهمي كوچک در حل مشكلات محيط زيست و كار برداريم.

فهرست:

فصل اول: مبانی رادیواکولوژی

• 1-1 مقدمه
• 2-1 منابع پرتوزاي هوا
• 3-1 منابع پرتوزاي مصنوعي
  • 1-3-1 مواد راديو اكتيو مصنوعي
  • 2-3-1 توليدات مصرفي
  • 3-3-1 انفجارهاي هسته اي
  • 4-3-1 مواد پرتوزاي مورد استفاده در پزشكي
  • 5-3-1 مواد پرتوزا در تحقيق و صنعت
  • 6-3-1 ساير منابع
  • 1-1-3-1 راه هاي پرتو گيري از منابع پرتوزاي مصنوعي
•  4-1 پرتو گيري ناشي از منابع طبيعي پرتوزا
  • 1-4-1 تابش كيهاني
    • 1-1-4-1 پرتو هاي كيهاني
    • 2-1-4-1 پرتو هاي كيهاني ثانويه ناشي از اشعه كيهاني
  • 2-4-1 پرتو هاي زميني
  • 3-4-1 مواد راديواكتيو طبيعي
    • 1-3-4-1 هسته هاي پرتوزاي اوليه
    • 2-3-4-1 پرتوها و هسته هاي پرتوزاي كيهاني

فصل دوم: اندازه گیری پرتوزایی رادیونوکلئیدها در هوا

• 1-2 سابقه اندازه گيري راديو نوكلئيد هاي محيط
• 2-2 سيستم ها و دستگاه هاي پايش راديونوكلئيد ها
  • 1-2-2 ايستگاه نمونه برداري ذرات معلق در هوا (Aerosol sampling station)
  • 2-2-2 آماده سازي و شمارش نمونه ها
• 3-2 سيستم نمونه برداري هوا به منظور شمارش آلفا و بتا كلي
  • 1-3-2 انواع و خصوصيات فيلترهاي هواي مورد استفاده در ايستگاه هاي نمونه برداري
  • 2-3-2 سيستم مونيتورينگ يد محيطي RIM
  • 3-3-2 سيستم مونيتورينگ RAM
  • 4-3-2 دستگاه مونيتورينگ محيطي- لحظه اي RTSLCU
  • 5-3-2 شبكه هشدار آني

فصل سوم: شمارشگرها

• 1-3 دستگاه شمارش گر آلفا و بتا مدل FHT-770T
• 2-3 دستگاه آلفا گارد Alpha Guard
• 3-3 دستگاه آشكارساز آلفا مدل SPA-1A
• 4-3 دستگاه شمارش گر ميني اسكالر Miniscaler
• 5-3 دستگاه ميني اسپيک Minispec
• 6-3 سيستم اسپكترومتري گاما

فصل چهارم: پرتوگیری رادن

• 1-4 مقدمه
• 2-4 آزاد سازي رادن
• 3-4 انتقال رادن
• 4-4 غلظت رادن در محيط هاي مختلف
• 5-4 اثر تخلخل و دانسيته بر آزاد سازي گاز رادن
• 6-4 دختران رادن
• 7-4 غلظت رادن
• 8-4 غلظت معادل رادن
• 9-4 فاكتور تعادل F
• 10-4 سطح كار
• 11-4 سطح كار ماهيانه
• 12-4 تبديل پرتوزاي به دز مؤثر
• 13-4 حفاظت عملي در محيط هاي كاري (آستانه اقدام)
• 14-4 انتخاب و كاربرد حد دز
• 15-4 تكنيک هاي اندازه گيري استاندارد رادن داخلي
  • 1-15-4 اندازه گيري اوليه
  • 2-15-4 اندازه گيري هاي تعقيبي ثانويه
• 16-4 روش هاي اندازه گيري غلظت گاز رادن و محصولات واپاشي كوتاه عمر آن
  •  1-16-4 دستگاه هاي غير فعال passive devices
    • 1-1-16-4 تكنيک جذب سطحي
    • 2-1-16-4 آشكارسازهاي ترمولومينسانس TLD
    • 3-1-16-4 آشكارسازهاي ردپاي هسته اي حالت جامد SSNTD
    • 4-1-16-4 آشكارسازهاي گازي (اتاقک يونيزاسيون)
    • 5-1-16-4 كارت آلفا Alpha Card
    • 6-1-16-4 آشكار ساز الكترت Electret detector
  • 2-16-4 دستگاه هاي فعال Active Device
    • 1-2-16-4 روش طيف سنجي آلفا
    • 2-2-16-4 روش اندازه گيري رادن به وسيله اتاقک سنتيلاسيون يا روش لوكاس
    • 3-2-16-4 روش توماس يا روش سه شمارش
• 17-4 دو نمونه از دستگاه هاي شمارش رادن
  • 1-17-4 دستگاه رادون دبليو يک متر Radon Wl Meter
  • 2-17-4 دستگاه سنتيلومتر پراسي-بررسي قابل حمل رادون (Portable Radon Surveyor (PRASSI

فصل پنجم: معدن

• 1-5 محيط معدن
• 2-5 منابع پرتوزاي طبيعي موجود در معادن
• 3-5 كنترل پرتو گيري به هنگام بهره برداري از معادن زير زميني
• 4-5 تهويه در معادن
• 5-5 روش هاي معدن كاري، برداشت مواد معدني، پر كردن حفره ها با باطله، جدا سازي و كنترل منابع
• 6-5 بازرسي معادن از نظر پرتو گيري
• 7-5 حفاظت فردي در معادن
• 8-5 روش هاي پيشگيري و كاهش پرتو گيري در معادن
• ضميمه : كميت ها و يكاها
• منابع

مبانی رادیواکولوژی

مقدمه :

مواد پرتوزاي طبيعي از بدو تشكيل كره زمين در آن وجود داشته و بهره برداري انسان از معادن و منابع مختلف يكي از عواملي است كه باعث برهم خوردن نظم و آرايش و تعادل طبيعي اين مواد شده و در نتيجه، بسياري از مواد پرتوزاي طبيعي از اين طريق به محيط زيست افزوده شده اند. از ديگر عوامل برهم زننده نظم و تعادل يادشده ميتوان به پديده هاي طبيعي مثل زلزله، سيل و رانش زمين اشاره نمود. با اين وجود، مواد پرتوزاي طبيعي موجود در زيست كره و به تبع آن در كليه عناصر تشكيل دهنده از قبيل آب، خاک، هوا و بدن موجودات زنده، عواملي را تشكيل مي دهند كه با محيط بيولوژيكي در تعادل هستند.

از طرفي با توسعه فناوري، منابع پرتوزاي ساخت دست بشر در محيط زيست رو به افزايش گذاشته است. يكي از اين منابع، مواد پرتوزاي مصنوعي مي باشند كه در نتيجه فعاليت هاي بشري در رشته هاي گوناگون هسته اي، به محيط زيست راه يافته اند. به منظور حفاظت راديولوژيكي محيط زيست، شناسايي توام زيست بومها و منابع پرتوزا و نحوه عملكرد آن ها در اجزاء مختلف محيط از ضروريات اوليه مي باشد. علمي كه در اين راستا انسان را ياري مي دهد راديواكولوژي ناميده مي شود كه از دو واژه راديو به معني پرتوزا و اكولوژي يا بوم شناسي تشكيل شده است.

این علم نحوه عملكرد، جابجايي، توزيع و رفتار هسته اي پرتوزا را در اجزاء زيست بوم ها بررسي مي نمايد. به طور كلي هدف از حفاظت راديولوژيكي، پايش انسان و محيط زيست در برابر عملكرد مواد پرتوزاي (طبيعي ومصنوعي) موجود در محيط مي باشد و منظور از تحقيقات در زمينه راديواكولوژي، پيش بيني مسيرهاي راهيابي مواد پرتوزا به محيط زيست و تخمين ميزان دز دريافتي توسط مردم در مناطق مختلف است تا بتوان ميزان خطر ناشي از پرتوگيري هاي داخلي و خارجي را تعيين نمود.

بنابراين مطالعات و بررسي هاي مداوم جهت تعيين عملكرد مواد پرتوزا در محيط زيست مورد نياز مي باشد تا نتيجه مطلوب و اطلاعات مورد نظر حاصل شود. بدين ترتيب حفاظت راديولوژيكي محيط زيست به عنوان يک ضرورت اجتناب ناپذير جهت تضمين پايداري زيست بوم ها و جلوگيري از پرتوگيري هاي ناخواسته مطرح شده است. براساس آخرين اطلاعات ارايه شده توسط كميته علمي سازمان ملل در زمينه اثرات پرتوهاي اتمي (UNSCEAR1,2000) متوسط پرتوگيري هر شخص از منابع پرتوزاي طبيعي معادل 2.4 ميلي سيورت در سال برآورده گرديده است. حال آنكه متوسط پرتوگيري وي از كليه فعاليتهاي هسته اي شامل ريزش هاي ناشي از انفجارات اتمي، حوادث هسته اي كاركرد عادي نيروگاه هاي اتمي و همچنين پرتوگيريهاي پزشكي (تشخيص و درمان) در اثر كاربرد مواد پرتوزا و دستگاههاي پرتوساز، حدود 0.8 ميلي سيورت در سال تخمين زده شده است.

به طور كلي منابع پرتوزاي طبيعي شامل هسته هاي پرتوزاي اوليه و يا وابسته به تشكيل زمين با نيمه عمر طولاني، و همچنين پرتوها و هسته هاي پرتوزاي كيهاني هستند. مواد پرتوزاي مصنوعي نيز بعد از انفجار اولين بمب اتمي آزمايشي در تاريخ شانزدهم ژولاي سال 1945 ميلادي در نزديكي شهر آلاموگوردو در ايالت نيومكزيكو آمريكا به محيط زيست وارد گرديد. گرچه توليد هسته هاي پرتوزاي مصنوعي پس از شروع به كار اوليه راكتور اتمي در دوم دسامبر سال 1942 ميلادي در شيكاگو آمريكا و كمتر از 4 سال پس از كشف پديده شكافت هسته اي شروع شده بود.

کتاب را به صورت مستقیم در زیر دانلود کنید.

حتما بخوانید:

⇐ رادیواکولوژی و حفاظت در برابر پرتو

⇐ ایمنی و بهداشت در برابر تشعشعات مایکروویو

⇐ مقررات کار با پرتو در صنعت

⇐ پرتونگاری یا رادیوگرافی صنعتی