ددت از ماده ای معجزه گر تا آلوده کننده ممنوع

ددت از ماده ای معجزه گر تا آلوده کننده ممنوع

ددت از ماده ای معجزه گر تا آلوده کننده ممنوع

ددت به عنوان اولين حشره کش سنتتیک مورد استفاده در مبارزه با آفات نباتي و ناقلين بيماريها تاثير مثبت و منفي بسياري بر سلامت انسانها گذارده است. تاثير اين سم تا آنجا عميق بوده است. بسياري از مفاهيم جديد در نترل آفات و ناقلين از جمله تئوري مديريت تلفيقي آفات با هدف کاهش اثرات مخرب اين سم و اهش و نهايتا حذف اربرد آن ارائه گرديده است.

کشف این ماده از جالبترین و چالش برانگیرترین کشفیات دانش بشری بوده است.

در اواخر دهه ۱۹۳۰ میلادی، پاول مولر شیمیدان محقق در شرکت ژژی واقع در بازل سوئیس مشغول تحقیق برای یافتن حشره کشی برای مبارزه با بید لباس بود. وی در یکی از آزمایشاتش از ترکیبی بنام دی کلرو دی فنیل تری کلرو اتان استفاده نمود که قبلا در سال ۱۸۴۷ توسط شیمیدانی آلمانی ساخته شده بود. مولر داخل جعبه ای شیشه ای را به این ترکیب پودری سفید رنگ و بدون بو آغشته نمود و سپس تعداد زیادی مگس خانگی را در داخل جعبه قرار داد. بدوا هیچ اتفاقی نیفتاد اما صبح روز بعد همگی مگس ها مرده بودند. دسته های جدیدی از مگس و دیگر حشرات هم که اضافه می شدند به همین ترتیب از میان می رفتند حتی پس از شسته شدن

ظرف با مواد حلال هم باقیمانده بسیار ناچیز ترکیب موجود بر روی دیواره جعبه، موجب مرگ حشرات داخل آن می شد.

مولر با کشف ویژگی های این ترکیب که نهایتا نام DDT را به خود گرفت به دریافت جایزه نوبل پزشکی سال ۱۹۴۸ نائل آمد.

مورخ سوئیسی لوکاس استراومن می گوید:

ددت دارای ویژگی هائی است که سایر حشره کش ها فاقد آن هستند. بسیار ارزان است، می تواند بطورانبوه تولید شود، فاقد اثرات بسیار سمی بر روی انسان و حیوانات خونگرم است و می تواند تعدادزیادی حشره را در مدت زمان کوتاهی نابود کند.”

● ددت به جنگ وارد می شود:

طی جنگ دوم جهانی، متفقین برای پیشگیری از ابتلای سربازان و شهروندان به مالاریا، تیفوس و سایر بیماری های منتقله توسط حشرات بنحو گسترده ای از ددت استفاده نمودند. یکی از اولین موفقیت های ددت کنترل طغیان گسترده تیفوس در سال ۱۹۴۴ ناپل بود در عین حال از این ماده در آلمان هم به عنوان یک حشره کش کشاورزی برای افزایش تولید زراعی استفاده می شد.

استراومن که برای یک گروه بین المللی به بررسی نقش شرکت های شیمیائی سوئیس در جریان جنگ دوم پرداخته است می گوید: ” شرکت ژژی در آن زمان هم به متفقین و هم به آلمان ددت می فروخت. تنها در سال اول تولید این ماده، آلمانی ها سفارش خرید ده هزار تن را داده بودند که برای یک محصول تازه بسیار زیاد بود. ”

● ماده شیمیائی معجزه گر:

موفقیت های بعدی ددت در مبارزه با مالاریا بسیار جالب توجه بود. در سال ۱۹۴۵ بر اساس تخمین انجام شده ۷۵ میلیون هندی به مالاریا مبتلا شده بودند که تلفاتی بالغ بر ۸۰۰۰۰۰ نفر داشت. در اوایل دهه ۶۰ ، تعداد موارد بیماری به ۵۰۰۰۰ هزار مورد کاهش یافته بود. در سال ۱۹۴۸ در منطقه ای که امروزه سری لانکا نام دارد تاقبل از معرفی ددت ۸/۲ میلیون نفر به مالاریا مبتلا شدند این عدد پس از معرفی این ترکیب تا حد ۳۰ مورد در سال ۱۹۶۴ کاهش یافت. در یونان نیز تعداد موارد بیماری از یک تا دو میلیون مورد در سال به صفر رسید. همچنین در ساردینیا تعداد موارد مالاریا ۷۵۰۰۰ مورد بود که پس از پایان مبارزه در سال ۱۹۵۱ به ۹ مورد رسید. به علاوه ددت موجب ریشه کنی مالاریا در اروپا و امریکای شمالی شده است.

● آلوده کننده منفور:

در اواخر دهه ۱۹۴۰ و اوایل ۱۹۵۰ میلادی برخی دانشمندان دریافتند که گونه های خاصی از حشرات مثل مگس خانگی نسبت به این آفت کش مقاوم شده اند به علاوه به کارگیری مداوم این ماده برای مقاصد کشاورزی طی دو دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ و به تبع آن تجمع آین ماده در زنجیره غذائی موجب بروز نگرانی هایی شد.

استراومن می گوید: به دلیل سمیت حاد ناچیز این ماده برای انسان به نسبت دیگر سموم، استفاده های متنوعی از آن به عمل آمده است. ماندگاری این ماده یعنی همان خاصیتی که مولر بدنبال آن بود حال به یکی از معضلات کلیدی تبدیل شده است.

در سال ۱۹۶۲ راشل کارسون کتابی را تحت عنوان بهار خاموش در ایالات متحده به چاپ رساند و در آن مشکلات زیست محیطی ناشی از بکارگیری این ماده را برشمرد و تاثیرات نامطلوب آن را بر پرندگان شکاری مورد توجه قرار داد. در سال ۱۹۷۲ ایالات متحده بکارگیری ددت را ممنوع ساخت و بسیاری از کشورهای دنیا نیز پس از این کشور دست به این اقدام زدند. استراومن در ادامه می افزاید: مقامات سوئیسی ابتدا به مخالفت با این اقدام پرداختند اما زمانی که ایالات متحده و کانادا واردات پنیر سوئیسی را بدلیل وجود باقیمانده ددت در آن ممنوع کردند متوجه شدند که باید دست به اقداماتی بزنند به همین دلیل آنها نیز پس از چند ماه، استفاده از ددت را ممنوع اعلام کردند.

در واقع اگرچه ددت در چربی بدن حیوانات و انسان تجمع می یابد اما هنوز هیچ مدرک معتبری در خصوص اثرات زیانبار این ترکیب بر بدن انسان در دست نیست !

● توقف تدریجی تولید:

در سال ۲۰۰۱ میلادی بیش از ۱۲۰ کشور پیمان نامه جهانی منع استفاده از ۱۲ ترکیب شیمیایی را که تحت عنوان آلوده کنندگان پایدار آلی نامیده می شوند در چارچوب کنوانسیون استکهلم امضا نمودند. در این پیمان نامه به ۲۵ کشور جهان اجازه داده شده است مادامی که جایگزینی مقرون به صرفه برای ددت نیافته اند تحت نظارت و راهنمایی سازمان بهداشت جهانی از این ماده استفاده نمایند.

مارسل تانر مدیر انستیتو مناطق گرمسیری سوئیس اظهار می دارد: ددت بنا به دلایلی هنوز جایگاه خود را در برنامه های کنترل مالاریا حفظ کرده است. اول به خاطر اینکه مناطقی در جهان وجود دارد که آنوفل های ناقل هنوز به ددت مقاوم نشده اند دلیل دیگر اینکه برای کاستن از جمعیت پشه ها در اماکن مسکونی که موجب کاهش موارد انتقال مالاریا می شودمی توان از مقادیر بسیار کمی از آن استفاده نمود. با این حساب اگر بار زیاد بیماری را در نظر داشته باشیم و در مقابل فقدان ابزارهای مناسب برای کنترل مالاریا را پیش روی قرار دهیم با وجود ابزاری مثل ددت که همچنان موثر است ممنوعیت استفاده از آن اشتباهی مطلق خواهد بود.

از دهه ۱۹۹۰ که استفاده از ددت متوقف گردید تعداد موارد ابتلا به مالاریا در افریقا و امریکای جنوبی متناوبا افزایش داشته است.

روبرت ریدلی از برنامه تحقیقات بیماری های گرمسیری سازمان بهداشت جهانی ضمن تایید این گفته اضافه می کند: ممنوعیت کلی بکارگیری ددت اثراتی کاملا منفی بر کشور هایی خواهد داشت که هنوز برآن به عنوان عامل اصلی کنترل مالاریا تکیه دارند.

● حافظ حیات:

در اواخر دهه ۱۹۳۰ شرکت ژژی یکی از تولید کنندگان مواد رنگی بود که تحقیقاتش را بر مواد دارویی جدید متمرکز نموده بود. اما ددت این شرکت را قادر ساخت بازار کاملا تازه ای را برای مواد شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی بدست آورد و نیز به ۱۵-۱۰ سال برتری آن نسبت به سایر رقبا انجامید. مشخص گردیده است که تا قبل از دهه ۵۰ میلادی یعنی زمان حرکت بسوی بازار علف کش ها، ددت مهمترین آفت کش مورد استفاده در کشاورزی بوده است.

اما پاول مولر در سال ۱۹۶۵ یعنی سه سال پس از انتشار کتاب بهار خاموش در گذشت. ویلی بوتیکر زیست شناس که در دهه ۱۹۴۰ میلادی در شرکت ژژی مشغول به کار بوده است و برخی از اولین بررسی های صحرایی ددت را در سوئیس به انجام رسانده است در مورد مولر می گوید: پاول فردی نسبتا خجالتی و کمرو و از اصالتی واقعی برخوردار بود. او که ماده اش روزی حافظ جهان بود هرگز از اینکه دیگر مورد توجه عموم قرار نداشت اظهار ناراحتی نمی کرد

حتما بخوانید:

⇐ کتاب کنترل ناقلین (روشهای فردی و جمعی)

⇐ خلاصه آفت کش ها و حشره کش های آلی کلره و فسفره

Sirvan Sheikhi

هیچ وقت حرف استادمو (دکتر مرتضی مرتضوی) فراموش نمی کنم که گفت مهم نیست چی میخونی یا چیکاره می کنی مهم اینه هر کار کردی بهترین باشی. تک تک ما می تونیم در راستای فرهنگ سازی و ارتقا سطح علمی رشتمون گام برداریم, کافیه سطح اطلاعاتمون را بالا ببریم و همیار هم باشیم. امیدارم که تونسته باشم در این راستا کمکی به هم رشته های عزیزم کرده باشم.