بررسی کاربرد تحلیل مورفولوژیکی در مدل سازی استراتژی های کاهش مخاطرات چندگانه

بررسی کاربرد تحلیل مورفولوژیکی در مدل سازی استراتژی های کاهش مخاطرات چندگانه

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 13

تهیه و تنظیم: احمدرضا قاسمی، استادیار گروه مدیریت صنعت و فناوری پردیس فارابی دانشگاه تهران محمد صادق بهروز، دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی دانشگاه تهران

چکیده:

مدیریت ریسک سوانح طبیعی مجموعه ای متشکل از ابعاد و زمینه های متعدد است که طبعا ارزیابی و مدیریت آن نیازمند داشتن اطلاعات و تجربه در رشته های مختلف است. اثر پیش رو ضمن معرفی انواع بلایای طبیعی و استراتژی های مواجهه با آن، به معرفی ابزار تحلیل مورفولوژیک در راستای مدل سازی کاهش بحران مخاطرات چندگانه، معرفی شده است. در این راستا در این مقاله به معرفی کاربرد تحلیل، شناسایی و مقایسه استراتژی های کاهش ریسک، آمادگی و اقدامات تعدیل در رویارویی با مخاطرات مختلف در مطالعه مرکز تحقیقاتی کاهش بحران زلزله پرداخته شده است. از آنجایی که تحلیل مورفولوژیک در زمره تکنیک های پژوهش های عملیاتی نرم است، نتایج احصاء شده قابلیت تعمیم پذیری کمی به دیگر جوامع داشته، با محدودیت های زمانی مواجه بوده و برای افزایش اعتبار نتایج لازم است مطالعات مکمل با رویکرد تحقیق در عملیات سخت در آن رابطه انجام شود.

واژگان کلیدی: بلایای طبیعی، مخاطرات چندگانه، تحلیل مورفولوژیک، تحقیق در عملیات

مقدمه

در بین حوادث طبیعی، تنها در طول یک قرن گذشته بیش از یک هزار و ۱۵۰ مورد زمین لرزه مرگبار در ۷۵ کشور جهان رخ داده است. بیش از ۸۰ درصد مرگ و میرهای حاصل از این رویداد طبیعی در ۶ کشور جهان به وقوع پیوسته است. در حال حاضر هزینه تحمیل شده توسط بلایای طبیعی به اقتصاد جهانی در سال از مرز ۵۰ بیلیون دلار تجاوز می کند که یک سوم آن هزینه مربوط به اقدامات پیشگیری، جلوگیری و کاهش اثرات بلایا بوده و دو سوم دیگر آن مربوط به هزینه مستقیم خسارت های وارده می باشد. تعداد تلفات سال به سال متغیر است و حد متوسط آن ۲۵۰۰۰۰ نفر در سال است از این تلفات، حدود ۹۵ درصد آن در کشورهای جهان سوم جایی که بیش از ۲/۴ میلیارد نفر زندگی می کنند رخ می دهد. (پناهی، ۱۳۸۴).

از ۴۰ نوع بلایای طبیعی شناخته شده در جهان، ۳۱ نوع آن در ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی اتفاق می افتد بر اساس آمارهای موجود طی ۹۰ سال گذشته در ایران ۱۲۰۰۰۰ نفر بر اثر بلایای طبیعی جان خود را از دست داده اند. ایران نیز با تلفاتی بالغ بر ۱۲۰ هزار نفر و خساراتی افزون بر میلیاردها ریال یکی از کشورهایی به شمار می آید که آمار بالایی در بروز حوادث طبیعی به خود اختصاص داده است. هر اتفاق طبیعی غیر مترقبه و در موارد ناگهانی که موجبات تضعیف و نابودی توانمندی های اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی مانند خسارات جانی و مالی، تخریب تأسیسات زیربنایی، منابع اقتصادی و زمینه های اشتغال جامعه را فراهم آورد(امینی، ۱۳۸۴). از مصادیق بارز بلایای طبیعی می توان به زلزله، سیل، خشک سالی، پیشروی آب دریا، آتشفشان، لغزش لایه های زمین، رانش، توفان و آفات طبیعی را نام برد (پژوهشکده مجازی بلایای طبیعی، ۱۳۹۴)؛ بنابراین شناسایی و مدیریت بحران های طبیعی در ایران از اهمیت به سزایی برخوردار است. کنفرانس جهانی کاهش بلایا ۲۰۰۵ در شهر کوبه، استان هیو گوی ژاپن، برگزار شد و چارچوب کاری را برای دوره ده ساله ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ تصویب نمود.

کنفرانس، فرصت فوق العاده ای را برای ترویج دیدگاهی سازمان یافته و راهبردی برای کاهش آسیب پذیری و خطرپذیری مخاطرات به دست داد، نیاز به برگشت پذیر ساختن جوامع و ملت ها را در برابر حوادث مورد تأکید قرارداد و راه های آن را مشخص کرد. اهم اولویت های عنوان شده در این کنفرانس عبارت اند از:

• تضمین اینکه کاهش ریسک بلایا یک اولویت ملی و محلی با یک تشکیلات سازمانی قوی برای اجرا می باشد.
• شناسایی. ارزیابی و پایش ریسک های بلایا و ارتقای هشدار دهی اولیه
• تحلیل و بررسی مخاطرات چندگانه
• توجه متوازن به مسائل زیست محیطی، اجتماعی در کنار مسایل اقتصادی

مدیریت ریسک بحران (DRM) به این صورت تعریف می شود: «عملیاتی سیستماتیک که طیف وسیعی از اقدامات مربوط به کاهش مخاطره، آمادگی اضطراری، واکنش مؤثر و بازیابی فاجعه را تولید می کند و به امنیت جامعه و محیط زیست کمک می کند و به طور موازی مدیریت ریسک و شیوه های صحیح مدیریتی را پیاده سازی می کند(2005 Btitton).»

علاوه بر این مدیریت بحران به اقدامات قبل از بحران و نه بعد از بحران، تأکید دارد و ترکیبی از تفکر پایین به بالا و بالا به پایین است (2002,Mattingly). مدیریت ریسک بحران چند مخاطره یک مجموعه مشکل محیطی است که نیازمند دانش تخصصی و تجربه علمی در طیف وسیعی از رشته هاست. علاوه بر این یک متدولوژی لازم است که توان جمع آوری و سازماندهی این دانش را در طول فرآیند گفتگوی مشارکتی داشته باشد. برای این منظور هفت متخصص در زمینه های علوم اجتماعی، طبیعی و مهندسی در یک کارگروه تسهیل کننده مشارکت کردند تا یک متدولوژی مدل سازی جدید به نام تحلیل مورفولوژی عمومی ارائه دهند.

این کار گروه یک مدل کاهشی برای چند مخاطره اولیه تولید کردند که به کاربران اجازه میدهد تا به مقایسه استراتژی های کاهش خطر و برنامه ریزی مناسب، آمادگی و اقدامات تعدیلی، در مواجهه با مخاطرات مختلف بپردازند. پژوهش حاضر در وهله نخست درصدد بحث پیرامون برخی از مشکلات پیش روی این مدل سازی، معضلات و مسائل پیچیده، مدل سازی غیر کمی و تحلیل استراتژی است. در ادامه به بیان بنیان های رویکرد مورفولوژیکی پرداخته است؛ و در انتها، به بازنمایی استراتژی های کاهش مخاطرات چند گانه از منظر خبرگان مرکز دفاع ملی کشور سوئد با بهره گیری از تحلیل مورفولوژیک پرداخته است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ روش ها و فنون مدیریت و کاهش ریسک

⇐ ارتباطات ریسک در حوادث و بلایا

⇐ ساختارهای مدیریت و کاهش خطر بلایا در ایران

⇐ ارزیابی و ارتقای آمادگی خانوار در برابر بلایا