بررسی عوارض گوارشی ناشی از نوبت کاری (شب کاری) و ارائه راهکارهای پیشنهادی

بررسی عوارض گوارشی ناشی از نوبت کاری (شب کاری) و ارائه راهکارهای پیشنهادی

چکیده:

امروزه عملکرد 24ساعته یک جز اجتناب ناپذیر در صنایع متعددی می باشد. کار شبانه یک وضعیت ضروری برای شاغلین بخش مهمی از نیروی کاری است. کار شیفتی به کار در خارج از ساعت های معمول روز (تقریبا 7:00 صبح تا 6:00 عصر) است. تحقیقات نشان می دهد که اختلالات گوارشی در میان نوبت کاران شایع می باشد. نوبت کاری می تواند با الگوهای نامنظم غذا خوردن و هضم غذا، در اثر تغییر زمان کار و زمان خواب تداخل نماید که منجر به اختلالاتی چون سوء هاضمه، گارستریت، گاسترودئودنیت، اولسرپپتیک، یبوست، کولیت و … می گردد. در این مقاله به ارائه راهکارهایی جهت پیشگیری از این اختلالات و نقش تغذیه سالم در جلوگیری از این اختلالات تاکید می گردد.

مقدمه:

امروزه عملکرد 24 ساعته یک جز اجتناب ناپذیر در صنایع متعددی می باشد. کار شبانه یک وضعیت ضروری برای شاغلین بخش مهمی از نیروی کاری است. کار شیفتی به کار در خارج از ساعت های معمول روز(تقریبا 7:00 صبح تا 6:00 عصر) است. مثال هایی از عملکرد 24 ساعته در نیروی پلیس، آتش نشان ها، مراقبین بهداشتی و حمل و نقل می باشد. تخمین زده می شود که 25-10% کارگران همه مشاغل کار شیفتی انجام می دهند که بیشتر از نیمی از آنها عصر و شب و حدود 25% شیفت های چرخشی دارند. به دلیل لزوم عملکرد 24 ساعته، کارگران شیفتی اغلب در الگوی متفاوتی با الگوی معمول فعالیت انسان ها زندگی می کنند (که بالاترین فعالیت در روز و ساعت های عصر است). با توجه به اینکه پروسه های فیزیولوژیک (میزان متابولیک) و سایکولوژیک (حافظه کوتاه مدت) و اجتماعی (عملکرد متقابل خانوادگی) همه افزایش و کاهش ریتمیک را در فعالیت روزانه نشان می دهند، این تفاوت ها از عملکرد زمان روز، کارگران شیفتی را در تضاد با عملکرد نرمال قرار می دهد.

این الگوهای ریتمیک، ریتم سیرکادین نامیده می شود زیرا آنها یک بار در روز می چرخند و اختلال و desynchronization در ریتم های سیرکادین فاکتور کلیدی میانجی در ایجاد پیامدهای زیانبار سلامتی و ایمنی در کارگران شیفتی است. وجود پیک فعالیت در شب به آسانی منجر به تغییرات ریتم سیرکادین نمیشود که به دلیل پابرجایی نسبی ریتم سیرکادین می باشد.

تحقیقات نشان می دهد که اختلالات گوارشی در میان نوبت کاران شایع می باشد. نوبت کاری می تواند با الگوهای نامنظم غذا خوردن و هضم غذا، در اثر تغییر زمان کار و زمان خواب تداخل نماید که منجر به اختلالاتی چون سوء هاضمه، گارستریت، گاسترودئودنیت، اولسرپپتیک، یبوست، کولیت و … می گردد. همچنین فاکتورهای زیر نیز می تواند به اختلالات گوارشی در میان افراد نوبت کار کمک نماید:

• مصرف غذای بیشتر یا کمتر در شب.
• مصرف خوراک مختصر (مثلاً ساندویچ) حاوی چربی بالا در شب.
• دسترسی کمتر به مواد غذایی در شب.
• پایین بودن عمل هضم و سایر فعالیت های بدن در شب.

البته هنگام توضیح اتیولوژی بیماری های گوارشی در نوبت کاران چند علت را می توان نام برد:

1. اختلال در سیستم سیرکادین: در ترشح اسید معده و آنزیم های روده ای یک ریتم سیرکادین وجود دارد (عمل هضم از ریتم سیرکادین پیروی می کند) که با تغییر وضعیت خواب و بیداری این وضعیت منظم به هم می خورد و باعث اختلال در اعمال و فعالیت های سیستم گوارشی می شود. همچنین یکی از وظایف مهم سیرکادین در بدن از بین بردن اشتها برای 7 یا 8 ساعت خواب کافی است که در صورت بهم خوردن ریتم سیرکادین در این امر نیز اختلال ایجاد می شود.
2. مصرف بیش از حد قهوه و الکل: به نظر می رسد در کارگران نوبت کای که مصرف الکل و یا قهوه زیادتری دارند این عوامل در اختلال گوارشی نقش داشته باشند همچنین مطالعاتی نشان می دهد که در میان نوبت کاران مصرف سیگار زیاد است. (1)
3. وضعیت تغذیه: مشخص شده است که نوبت کاران در وعده های غذایی خود غذای کمتر و در میان وعده های خود، غذای زیادتری میل می نمایند. (همچنین اغلب از تنقلات استفاده  می کنند) اشتهای این افراد کم بوده و از عادات غذایی خود شاکی اند. (10)

بخوبی مشخص شده است که مصرف کافی و بموقع ترکیبات غذایی از نظر تغذیه ای و سلامت دارای اهمیت فراوانی می باشد. علاوه بر مصرف متعادل، زمان و دفعات مصرف مواد غذایی نیز دارای اهمیت فراوانی است و در واقع زمان مصرف غذا ممکن است وابسته به فاز ریتم سیرکادین بر روی هضم، برداشت و متابولیسم آن تأثیر بگذارد. زمان مصرف غذا نیز بر روی ریتم سیرکادین تأثیرگذار است. (3)

نوبت کاری در طولانی مدت از طریق اختلال در برنامه غذایی و سایر فاکتورهای مرثر بر عملکرد دستگاه گوارش مثل استرس های روانی – اجتماعی و غیره موجب اختلالات گوارشی که قبلاً به آن اشاره شد، می شود.

در مطالعه ای که توسط کاستا و همکارانش بر روی کارگران نساجی انجام شد، شیوع گاسترودئودنیت و اولسرپپتیک در شب کاران (چه ثابت و چه چرخشی) بیشتر از روزکاران و عصرکاران بوده است. در مورد افرادی که در حال حاضر شیفت کار هستند و یا قبلاً شیفت کاری داشته اند میزان ناخوشی 34 درصد افزایش می یابد. همچنین در شیفت کاران نسبت به روزکاران افزایش برز گاسترودئودنیت و کولیت مشاهده می شود که چنین اختلالاتی سبب غیبت کارگران از کار می شده است تا آنجایی که تعداد روزهای غیبت این افراد از تعداد روزهای غیبت روزکاران چند برابر بیشتر بوده است. (5)

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ کارایی نوبت کاران و پیامدهای ایمنی نوبت کاری

⇐ نوبت کاری و تاثیر آن بر ایمنی و تندرستی کارکنان

⇐ مشکلات و اثر نوبت کاری بر عملکرد و بهره وری