ایمنی حمل و نقل مواد شیمیایی خطرناک

ایمنی حمل و نقل مواد شیمیایی خطرناک

 فرمت:Word   تعداد صفحات: 51

فهرست:

• اهداف
• دامنه کاربرد
• مراجع
• مسئولیت ها
• شرح

  • طبقه بندی مواد خطرناک

  • شناسایی مواد خطرناک

    • برچسب گذاری
    • لوزی شناسایی خطر
    • برگه اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی MSDS

  • ایمنی عملیات تخلیه و بارگیری مخازن حمل و نقل

  • متصدیان حمل و نقل مواد خطرناک

  • تجهیزات مورد استفاده در حمل و نقل مواد خطرناک

  • برنامه ریزی شرایط اضطراری

• پیوست 1: تعاریف

• پیوست 2: خصوصیات برخی از فرآورده های نفتی و ملاحظات ایمنی ان ها

• پیوست 3: مقررات مربوط به اسناد و مدارک حمل و نقل مواد خطرناک

• پيوست 4: اظهار نامه حمل و نقل جاده ای مواد خطرناک

• پیوست 5: روشهای بسته بندی به تفکیک وزن بسته های مواد خطرناک

• پیوست 6: نمونه برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS)

• پیوست 7: برگه ارزیابی ریسک رانندگان

• پیوست 8. چک لیست ارزیابی رانندگی

مقدمه

روند رو به رشد توسعه تکنولوژی استفاده از فرایندهای تولیدی مختلف و به تبع آن مواد اولیه گوناگون را ایجاب می‏ نماید. از آنجا که بیشتر مواد مورد استفاده در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع وابسته دارای ماهیت خطرناک (قابل اشتعال، قابل انفجار، سمی، رادیواکتیو، اکسید کننده و … ) هستند، ذخیره‏سازی، حمل و نقل و استفاده از این مواد نیاز به برنامه‏ ریزی ویژه دارد.

در این بین، حمل و نقل مواد خطرناک به ‏لحاظ شرایط خاص، از اهمیت بسزایی برخوردار است دارد. تماس نزدیک‏تر و بیشتر با جامعه و مردم، تاثیرات زیست‏ محیطی مشهودتر، دوری از تاسیسات شرکت و عدم دسترسی به تجهیزات و امکانات موجود برای مواجهه با حوادث احتمالی از جمله شرایطی هستند که برنامه‏ریزی و به عبارت بهتر مدیریت حمل و نقل مواد خطرناک را اهمیتی دو چندان بخشیده است.

در این مجموعه سعی بر آن است تا با ارائه راهکارهای HSE مناسب کلیه مراحل حمل و نقل مواد خطرناک با نگرشی نظام‏مند تحت یک مدیریت موثر HSE قرار گیرد.

1. هدف

هدف از تدوین این دستورالعمل ارائه راهنمایی‏ های کاربردی به‏ منظور لحاظ کردن الزامات ایمنی، بهداشتی و زیست‏ محیطی در حمل و نقل مواد خطرناک (طبق تعاریف ارائه شده در متن دستورالعمل) است.

2. دامنه کاربرد

اين دستورالعمل براي استفاده در کلیه زيرمجموعه‏ هاي وزارت نفت شامل چهار شركت اصلي، شركتهاي فرعي و تابعه و نيز عمليات پيمانكاري تدوين گرديده است.

یادآوری: این دستورالعمل ذخیره‏ سازی و استفاده از مواد خطرناک را تحت پوشش قرار نمی ‏دهد.

3- مسئولیت‏ها

• مسئوليت اجراي اين دستورالعمل بر عهده امور HSE وزارت نفت است.
• بازنگري و تجديد نظر در اين دستورالعمل توسط اداره كل HSE وزارت نفت انجام مي‏ گيرد. كليه زير مجموعه‏ ها و استفاده‏ كنندگان دستورالعمل مي‏ توانند نظرات و پيشنهادات خود را از طريق امور HSE شركت متبوع به اداره كل ‏HSE وزارت نفت ارائه نمايند.
• كليه كاركنان در چهار شركت اصلي و نيز كاركنان مجموعه‏‏ هاي پيمانكاري موظفند در حمل و نقل مواد خطرناک، از مفاد اين دستورالعمل پيروي نمايند.

4- شرح

4-1.  کلیات

طرح كلي مدیریت HSE در حمل و نقل مواد خطرناک

• تدوين يك بيانيه خط‌ مشي مكتوب كه از طرف مديريت ارشد سازمان حمايت مي‌گردد.
• ايجاد و به كارگيري مقررات HSE و نيز اتخاذ تدابيري براي ضمانت اجراي مقررات
• تدابيري جهت بازنگري دوره‌اي مقررات، روش‌هاي اجرايي و خط‌ مشي‌هاي HSE
• ابراز آشكار حمايت‌ها و علاقمنديها در زمينه الزامات HSE در حمل و نقل مواد خطرناک
• مشخص كردن يك هماهنگ كننده (مسئول/مدیر) ویژه HSE برای حمل و نقل مواد خطرناک و دادن اختيارات لازم به وي جهت پياده سازي برنامه ايمني حمل و نقل مواد خطرناک
• پياده‌سازي خط مشي و روش‌هاي اجرايي كه بوسيله آن نقش‌ها و مسئوليت‌ها در ارتباط با HSE حمل و نقل مواد خطرناک در همه سطوح سازمان به منظور اطمينان از انطباق با استانداردها و قوانين مربوطه قابل پايش باشد.

4-2. طبقه ‏بندی مواد خطرناک

• طبقه يك : اين طبقه به سه دسته تقسيم بندي مي شود :
  • مواد و محصولات منفجره
  • محصولات و كالاهايي كه با مواد منفجره انباشته گرديده اند.
  • محصولات و كالاهايي كه ايجاد آتش سوزي و احتراق مي نمايند.
• طبقه دو : اين طبقه مشتمل است بر گازهاي تحت فشار مايع نشده و گازهاي نامحلول تحت فشار
• طبقه سه : اين طبقه مشتمل است بر مايعات قابل اشتعال
• طبقه چهار : اين طبقه به سه دسته تقسيم بندي مي شود :

1-4- جامدات قابل اشتعال

2-4- موادي كه داراي قابليت آتش سوزي و آتش افروزي خود به خود مي باشند.

3-4- موادي كه بر اثر تماس با آب يا مجاور با رطوبت، گازهاي قابل اشتعال توليد مي كنند.

5- طبقه پنج : اين طبقه به دو دسته تقسيم بندي مي شود :

1-5- موادي كه باعث ايجاد زنگ زدگي مي شوند.

2-5- بر اكسيدهاي آلي

6- طبقه شش : اين طبقه به دو دسته تقسيم بندي مي شود :

1-6- محصولات سمي

2-6- مواد و محصولات متعفن كه باعث ايجاد و نشر بيماريهاي عفوني مي گردند.

7- طبقه هفت : مواد راديو اكتيو

8- طبقه هشت : مواد خورنده و اسيدها

9- طبقه نه : مواد و محصولات خطرناك متفرقه

4-3. شناسایی مواد خطرناک

4-3-1. برچسب‏ گذاری

به منظور شناسایی محتویات مخازن و ظروف حمل و نقل مواد خطرناک استفاده از برچسبهای استاندارد  مطابق با دسته بندی ذکر شده در قسمت قبل الزامی است. در شکل 1 برچسبهای مورد استفاده برای انواع مواد خطرناک نشان داده شده است.

شکل 1. برچسب های شناسایی مواد خطرناک

4-3-2. کد گذاری

یکی از روشهای معمول برای شناسایی مواد خطرناک، استفاده از یک سیستم کد گذاری است. این سیستم را می‏توان به‏ صورت درون‏ شرکتی تدوین نمود و یا اینکه از سیستم های ملی یا بین ‏المللی استفاده کرد.

به عنوان مثال برخی از كدهای بين المللي حمل جاده اي مواد خطرناك عبارتند از:

• 30 1201 نفت كوره
• 30 1202 نفت گاز
• 33 1203 بنزين (معمولي و سوپر)
• 30 1223 نفت سفيد
• 336 1230 متانول
• 30 1863 سوخت هوايي

4-3-3. لوزی شناسایی خطر

لوزی خطر

لوزي شناسايي خطرات، نمادي است كه فرد را از چگونگي خطرات ماده شيميايي آگاه مي سازد .

در اين روش هركدام از موارد قابليت اشتعال، فعل و انفعال شيميائي و خطرات بهداشتي به پنچ درجه تقسيم مي شوند ( از درجه صفر تا درجه چهار ) به طوري كه درجه صفر علامت بي خطري و درجه چهار، نشان دهنده خطر بسيار شديد است. درهرحال با توجه به درجه خطر، عدد متناظر آن در قسمت مربوطه جايگزين ميگردد .

1- قابليت اشتعال :

درجه 4 : موارد زير در اين گروه قرار دارند :

1. گازهاي شديداً قابل اشتعال
2. مايعات بسيار فرار قابل اشتعال
3. موادي كه در حالت گرد و غبار، مخلوط انفجاري تشكيل مي دهند .

مثال : سولفيد هيدروژن، استالدئيد و اسيد پيكريك

درجه 3 : مايعاتي كه تقريبا در حالت نرمال مشتعل مي شوند مانند فسفر سفيد و استايرن

درجه 2 : موارد زير در اين گروه قرار دارند :

1.  مايعاتي كه جهت مشتعل شدن بايد به مقدار كافي در معرض حرارت قرار گيرند.
2. جامداتي كه بخار قابل اشتعال توليد مي کنند.

مثال : اسيد استيك، نفتالين و فرمالدئيد

درجه 1 : موادي كه قبل از اشتعال بايد حرارت ببينند مانند گليسرين و روي

درجه صفر : موادي كه مشتعل نميشوند مانند اسيد نيتريك و اسيد سولفوريك

2- قابليت فعل و انفعال شیمیایی :

اين شاخص چگونگي پايداري و تركيب پذيري ماده را با آب نشان مي دهد و رتبه بندي آن به قرار زير است :

درجه 4 : موارد زير در اين گروه قرار دارند :

1. در حرارت و فشار معمولي قادر به تجزيه و يا واكنش انفجاري هستند.
2. موادي كه نسبت به شوك مكانيكي يا حرارتي حساس هستند به هنگام حريق ناشي از اين مواد بايد اطراف محل حادثه تخليه گردد .

مثال : اسيد پيكريك، فولمينات جيوه و تري ‌نيتروتولوئن

درجه 3 : موارد زير در اين گروه قرار دارند :

1. موادي كه قادر به تجزيه يا واكنش انفجاري بوده و به چاشني و يا محرك كافي نياز دارند.
2. موادي كه نسبت به شوك مكانيكي يا حرارتي در حرارت و فشار زياد حساس هستند.
3. موادي كه با آب بدون نياز به حرارت ، واكنش انفجاري دارند.

مثال : نيترات سلولز، هيدرازين

درجه 2 : موارد زير در اين گروه قرار دارند :

• موادي كه در  حالت عادي ناپايدار بوده و تغييرات شيميائي در آن رخ مي دهد ولي منفجر نمي شود .
• موادي كه در حرارت و فشار معمولي تغيير شيمیایی يافته و انرژي آزاد مي كنند.
• موادي كه از ترکيب آنها با آب واكنش شديدي بوجود مي آيد و يا مخلوط انفجاري تشكيل مي دهد .

مثال : سديم، فسفر سفيد و ليتيم

درجه 1 : موادي كه در حالت عادي پايدار هستند، ولي در حرارت و فشار بالا ممكن است ناپايدار شوند و در تماس با آب واكنش نموده و انرژي آزاد کنند. مانند فسفر قرمز و روي

درجه صفر : موادي كه درحالت عادي حتي در شعله پايدار هستند و با آب واكنش نمي دهند و از خاموش كننده هاي عادي ميتوان جهت اطفاي حريق اين گونه مواد استفاده كرد . مانند ذغال چوب،‌ گليسرين و متان

3- خطرات بهداشتي مواد :

منظور از خطرات بهداشتي همان عوارضي است كه مواد شيميائي بر روي سلامتي انسان از خود برجاي مي گذارند .

درجه 4 : موادي كه مقدار كمي از بخارات آن باعث مرگ مي شود مانند هيدروژن سيانيد، سيانوژن و پاراتيون

درجه 3 : موادي كه خطرات فوق العاده اي براي سلامتي دارند مانند سولفيد هيدروژن، هيدروكسيد سديم و فسفر سفيد

درجه 2 : موادي كه براي سلامتي خطرناك بوده و بايد با تدابير حفاظتي مناسب با آنها تماس پيدا كرد مانند هيپوكلريت كلسيم و نفتالين

درجه 1 : موادي كه درحد كمي براي سلامت خطرناك هستند مانند تري اكسيد كرم و كاربيد كلسيم

درجه صفر : موادي كه تحت شرايط حريق نيز خطري براي سلامتي توليد نمي كنند مانند فسفر قرمز، ذغال چوب و پرمنگنات پتاسيم

4- خطرات خاص :

خطرات خاص شامل خطر واكنش با آب يا پليمريزه شدن با حرف مشخصه (P) ، خطر استفاده از آب براي اطفاي حريق ناشي از آن ماده با حرف مشخصه (W)، پليمريزه شدن با حرف مشخصه P ، ماده راديواكتيو با علامت مشخصه در اين خانه به نمايش گذارده مي شود.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ جزوه دوره آموزشی مواد شیمیایی خطرناک (HAZMAT)

⇐ آشنایی با طبقه بندی مواد خطرناک

⇐ ارزیابی ریسک بهداشتی مواد شیمیایی PPT

⇐ سیستم های طبقه بندی مواد شیمیایی

⇐ برنامه عملیاتی مدیریت حوادث شیمیایی در محیط کار

منبع: دانشجویان بهداشت حرفه ای