ارگونومی و روش Ergonomics and OWAS

ارگونومی و روش Ergonomics and OWAS

ارگونومی و روش Ergonomics and OWAS

ارگونومی و روش OWAS

كاري از : ابوالفضل صرمي

پوسچر Posture : نگه داشتن بدن در وضعيتي خاص را پوسچر مي نامند و نگه داشتن بار در اين حالت از جمله مثال هاي كار استاتيك به شمار مي رود . اگرچه هردوي اين حالت ها ، در زندگي روزمره وجود داشته و بسيار شايع هستند اما بيشترين مشكل متخصصين در خصوص وضعيت هايي است كه اين دو مورد با يكديگر توام مي شوند. اگر يك يا چند وضعيت ديگر نيز به اين موارد افزوده شود مي توان بر مبناي بدترين حالت ، ارزيابي آن مورد را انجام داد .اما چنانچه براي انجام كار نياز به اعمال نيروي زياد باشد در اين حالت اين روش چندان رضايت بخش نيست .به طور كلي مي توانيم بگوييم ، محدوديت هاي كار فيزيكي ديناميك ، ضربان قلب بالا و كاهش تنفس است .

به همان نسبت ، محدوديت هاي كار استاتيك ، درد عضلاني خواهد بود . اين امر اختصاصا” ناشي از فعاليت سوخت و ساز هوازي در عضلات به شمار مي آيد . در اين حالت به علت فشار داخلي عضلات ، روند تامين خون ، دچار اختلال مي گردد .نتيجه چنين فشاري را نمي توان در ضربان قلب فرد جستجو كرد و ضربان قلب كه ناشي از كار استاتيك است . بهترين نشانه ي وجود بار استاتيك خواهد بود.

اگر قصد ارزيابي پوسچر و كار استاتيك را داشته باشيم ، مي بايستي عوامل اصلي در بارهاي استاتيك را مرور كنيم . پنج حالتي كه به عنوان تعريف پوسچر در ادامه به آنها اشاره شده ، معيار مناسبي است كه به كمك آن مي توان عوامل تداخل كننده در اعمال فشار به بدن فرد را شناسايي كرد.

• ارتباط زاويه اي بين اجزاي بدن
• توزيع جرم هاي نقاط مختلف بدن
• نيروهاي اعمال شده به محيط در يك پوسچر خاص
• مدت زماني كه بدن در آن پوسچر قرار مي گيرد
• تاثيرات ناشي از نگه داشتن بدن در آن پوسچر خاص
• اندازه گيري يكي از موارد فوق و يا تمامي آنها به ما در تعريف موارد زير كمك مي كند .

1. ثبات فرد در آن وضعيت خاص
2. برآورد فشار عضلاني و مولفه هاي نيرو بر مفاصل
3. برآورد حدود خستگي و زمان هاي برگشت و به وضعيت راحتي – مقايسه شرايطي كه مغاير با روش هاي ارزيابي ما هستند

روش هاي اندازه گيري مستقيم كارهايي كه در آن ، بدن در يك پوسچر خاص نگه داشته مي شود ، تاثيرات آن ، مانند كار ديناميك ، چندان رايج نيست . گستره روش هاي اندازه گيري فعاليت عضلاني به كمك الكتروميوگراف EMG ، اندازه گيري عوامل بيماريزا و اندازه گيري بيماري ها و روش هاي توصيفي اتلاق مي گردد . موارد اخير شامل روش هاي ثبت پوسچر نظير NIOSH و  پرسشنامه هاي Nordic ، جهت يابي پوسچر ، زاويه سنجي بدن، يا مي باشد .

روش OWAS :

اگرچه مطالعه نحوه انجام كار (مهندسي روش ها) ، براي ثبت فعاليت هاي مختلف ، انواع چارت ها و سيستم هاي علامتي را توصيه مي كند ، با اين حال اين موارد براي همه پوسچرها قابل استفاده نخواهد بود . يكي از سيستم هاي جديد كدگزاري براي تمامي پوسچرها كه براي صنايع مختلف كاربرد فراواني نيز دارد ، براي اولين بار در در يك كارخانه صنعت فولاد فنلاندي تهيه و مورد استفاده قرارگرفت . اين كارخانه به نام Ovako oy به كمك انستيتوي فنلاندي ايمني و بهداشت شغلي در سال 1992 روش OWAS را ارايه نمودند . در اين روش پوسچرهاي مختلف مشاهده و مورد بررسي قرار گرفته و موارد مختلف آن ثبت مي شوند .

با استفاده از جدول ارزيابي ارايه شده در ادامه مي توان پوسچرها را ارزيابي نموده و تطابق يا عدم تطابق با استانداردهاي قابل قبول را در آن تعيين كرد .در ادامه مرحله به مرحله شيوه ارزيابي به روش مذكور شرح داده مي شود : ارزيابي نحوه انجام كار :كار سنجي :اولين قسمت كارسنجي ارزيابي بار ناشي از وضعيت بدن است كه شامل توصيف كار، بررسي محيط كار و طبقه بندي كار از ديدگاه ارگونوميك است.

روشهاي كار سنجي عبارتند از :

1. EAT : كه عبارتست از يك روش توصيفي براي توضيح اجمالي از كار .
2. بررسي نظاممند محيط كار .
3. روش مشاهده در روش OWAS

طبقه بندي وضعيت بدن در حين كار به شرح زير است : حالات بدن در حين كار به سه دسته تقسيم مي شود كه به آساني قابل تشخيص است شرط لازم جهت نتيجه گيري در مورد وضعيت بدن رفع فشار ناشي از بدن است كه در طول كار بر دستگاه اسكلتي عضلاني وارد مي شود .

حالات بدن :

الف ) وضعيت پاها كه شامل هفت حالت هستند كه به ترتيب عبارتند از :

• وضعيت نشسته
• ايستاده روي هر دو پا در وضعيت كشيده
• وضعيت ايستاده و وزن بدن روي يك پا
• وضعيت ايستاده و هر دو زانو خميده
• وضعيت ايستاده و يك زانو خميده
• نشستن روي يك يا هر دو زانو
• وضعيت حركتي يا راه رفتن

ب ) وضعيت دست ها و بازوها كه شامل سه حالت نسبت به سطح شانه هستند كه عبارتند از :

• هر دو دست پايينتر از حد شانه
• يك دست بالاتر يا در حد شانه
• هر دو دست بالاتر يا در حد شانه

ج ) وضعيت تنه و كمر كه شامل چهار حالت زير است :

• كشيده و صاف
• خميده به جلو يا عقب
• چرخش يا خميدگي به طرفين
• چرخش توام با خميدگي

جهت تسهيل در امر بررسي و تشريح وضعيت كارگر درحين كار براي ثبت هر حالت يك كد شش رقمي در نظر گرفته مي شود كه به ترتيبرسه رقم سمت چپ آن بيانگر وضع تنه ، دست و پا و در سه رقم بعدي ابتدا نيروي اعمالي و در آخر تنها كد دو رقمي بيانگر مرحله هر كار است كه آن را فاز كاري مي نامند.

اين اطلاعات نتيجه مشاهده مستقيم وضعيتهاي بدن در حين كار است . براي تجزيه يك كار و كدگزاري آن كار طول مدت مشاهده بين 30 تا 40 دقيقه است و بين هر دو نظاره 6 تا 30 ثانيه وقفه لازم است بعد از هر مشاهده 10 دقيقه استراحت براي كارگر پيشنهاد مي گردد .

در صفحه بعد يك نمونه شغل كد گزاري شده است .اعداد حاصل از كد گزاري را در جداول مخصوصي ثبت مي نمايند و اين اطلاعات را با جداول راهنما كه وضعيت هاي انجام كار گروهبندي شده است مقايسه مي كنند و پيشنهادات لازم را در جهت حذف و يا به حداقل رساندن كارهاي استاتيكي ويا تصحيح حالات نادرست بدن كارگر در حين كار ارائه مي كنند . در روش OWAS حالات بدن به چهار گروه كاربردي تقسيم مي شوند كه عبارتند از :

1. گروه اول : وضعيت بدن و تركيب اين وضعيت ها در حين كار طبيعي و عادي است و نياز به اصلاح نيست و به رنگ آبي در جدول نمايش داده مي شود .
2. گروه دوم : فشار ها آسيب جزيي به دستگاه اسكلتي بدن مي رسانند و در آينده بايد اصلاح گردد ,به رنگ سبز نمايش داده مي شوند .
3. گروه سوم :اين گروه از فشارها آسيب زا هستند و هر چه سريعتر بايد اصلاح شوند به رنگ بنفش نمايش داده مي شوند .
4. گروه چهارم : فشارها به شدت به دستگاه اسكلتي – عضلاني آسيب مي رسانند و بايد فورا” بايد اقدام به اصلاح گردد.

اين گروه به رنگ سفيد در جدول متمايزند . جمع آوري و پردازش دادها :در ابتدا تعداد دفعات مشاهده كار جهت حصول ضريب اطمينان مورد نياز بايد مشخص گردد.پس از ثبت نتايج مشاهدات مي توان داده ها را با استفاده از تناسب هاي ساده پردازش نمود و آنرا در تقسيم بندي كاربردي Owas قرار داد .با توجه به نتايج حاصل , مي توان اصلاحات لازم جهت كاهش فشارهاي ناشي از وضعيتهاي نادرست بدن در حين كار را ارايه و اجرا نمود. البته پس از اجراي اصلاحات پيشنهادي با مقايسه توسط روش Owas ميزان تاثير پژوهش بايد تعيين گردد .

مراحل بررسی نحوه انجام کار به روش Owas

روش owas

1. شناسايي فعاليتهاي مشكل آفرين و جمع آوري اطلاعات اساسي در مورد آن .
2. مشخص كردن هدف و روش هاي اجراي پژوهش .
3. جمع آوري اطلاعات مورد نياز از محيط كار .
4. پردازش نتايج .
5. ارايه دلايل وضعيت نامناسب بدن در حين كار
6. ارزيابي مجدد و تعيين ميزان اثر اصلاحات انجام يافته .

ميزان قابليت اعتماد و مواد كاربرد روش Owas : جهت به دست آوردن مشاهدات با قابليت اعتماد بالا بايد موارد زير را مد نظر قرار داد:

الف) زمان كافي جهت ثبت مشاهدات

ب) مقايسه اطلاعات حاصل با وضعيت استاندارد بدن

ج) شناخت صحيح كار

Sirvan Sheikhi

متولد آذر 1369. کارشناس بهداشت حرفه اي ناپیوسته از دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه می باشم. باتوجه به پراکندگی موضوعات تصمیم به راه اندازی این سایت گرفته ام و در این راستا به یاری همه مهندسین نیازمندم. انشا... بتوانیم به کمک همه، سایت پر محتوایی برای همکاران داشته باشیم.