ارزیابی کل بدن به روش OWAS

ارزیابی کل بدن به روش OWAS

Overall assessment by OWAS

 مقدمه و هدف: روش owas در سال 1973 در فنلاند و در یک کارخانه تولید فولاد به نام Ovako Oy جهت توصیف فشارهای کاری د طول فرایند تعمیر کوره های ذوب آهن توسعه یافت. روش owas یک تصویر کلی از بارهای اعمال شده بر بدن را در اثر پوسچرهای مختلف نشان می دهد. محققان 84 پوسچر شاخص را برای owas شناسایی کردند که ترکیبی از پوسچر تنه, بازو و پاها می باشد.

کاربرد در مشاغل و محیط های کاری: روش owas می توان جهت ارزیابی بیشتر وظایف شغلی بکار برد. نمونه مطالعاتی که با استفاده از روش owas انجام گرفته بیشتر بر روی آنالیز وظایف سنگین و دینامیک متمرکز بوده اند. بخیاز محیط های شغلی که با استفاده از روش owas مورد ارزیابی قرار گرفته اند به این شرح می باشد:

صنعت فولاد, کارگران ساختمانی, کارکنان مراقبت بهداشتی (پرستاران), کارگران شرکت حمل و نقل (رانندگان چرثقیل, رانندگان حمل بار و سرپرستان), رانندگان کامیون, کارگران تعمیر و نگهداری خودرو, صنایع تولیدی, مخازن ترمینال, کارکنان اداری, کارکنان بخش کشاورزی, تعمیر و نگهداری کشتی, کارگران ماهیگیری, معدن و …

نقاط قوت:

• کاربرد وسیع روش OWAS در ارزیابی
• قابل استناد بودن

در استفاده از این روش, یک مشاهده ی ساده (فیلم برداری) از وظیفه کافی بوده و نیازی به تعامل با کارگر نیست.

محدودیت ها:

• ارزیابی سمت راست و چپ بدن را نمی توان بطور جداگانه انجام داد.
• ارزیابی های گردن, ارنج و مچ دست وجود ندارد.
• وقت گیر می باشد.
• تکرار و مدت زمان پوسچرهای متوالی در نظر گرفته نشده است.

عوامل خطر اختلالات اسکلتی-عضلانی مد نظر:

• نیرو/وزن بار, پوسچر بدنی,تکرار, مدت زمان

بخش های بدنی مورد نظر جهت ارزیابی:

• تنه, بازو, پا, سر و گردن

روایی و پایایی:

• اعتبار درون مشاهده گر= خوب, اعتبار بین مشاهده گر= خوب
• روایی=متوسط

سایر اطلاعات روش: روش نیمه کمی, زمان لازم جهت تکمیل انالیز بیش از 4 ساعت, زمان لازم جهت اموزش روش 4-8 ساعت, نیاز به تجهیزات خاصی در فرایند ارزیابی نیست.

روش کار:

جهت استفاده از روش OWAS مراحل زیر انجام می گیرد:

1. در ابتدا باید تعیین نمود که جهت تسهیل در مشاهده, کار به چند مرحله یا فاز باید تقسیم شود (ارزیابی یک فاز یا چند فاز)
2. تنظیم مشاهده کل مشاهده کار (20-40 دقیقه)
3. تعیین مقدا فواصل زمانی بین مشاهده ها (فوصل زمانی پیشنهاد شده 30-60 ثانیه بین مشاهده ها می باشد)
4. پوسچر های مختلفی که در طول مشاهده توسط کارگر اتخاذ می شوند را تعیین کرده و در هر جا پوسچرنیز وضعیت کمر, بازوها, پاها و مقدار بار را مشخص نمایید.
5. گد گذاری هر یک تز بخش های بدن (تنه, بازوها و پاها) و مقدار وزن بار یا نیرو در هر پوسچر را با توجه به جداول انجام دهید.
6. سطح خطر را در هر پوسچر تعیین کنید (سطح اقدامات اصلاحی مورد نیاز برای هر پوسچر)
7. درصد تکرار یا فراوانی نسبی برای هریک از بخش های بدن (تنه, بازوها و پاها) را محاسبه کنید (توجه داشته باشید که در روش OWAS فراوانی نسبی برای بارهای برداشته شده در نظر گرفته نشده است که می توان با یک ارزیابی جداگانه آن را بررسی کرد)
8. تعیین خطر برای هر یک از بخش های بدن (تنه, بازوها و پاها) براساس فراوانی نسبی در هر پوسچر بدنی.
9. اقدامات اصلاحی مورد نیاز را باتوجه به خطرات تعیین شده تعیین کنید.
10. در صورت اعمال تغییرات, جهت تعیین اثر بخشی مداخله, باید ارزیابی مجدد وظیفه شغلی با استفاده از روش OWAS انجام گیرد.

شرایط نمونه برداری در روش OWAS:

• ایده اصلی برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز, استفاده از روش مشاهده در فواصل زمانی معین می باشد.
• مشاهده باید در شرایط واقعی کار انجام گیرد.
• ابتدا با استفاده از انالیز شغلی (Job Analysis) فازهای کاری را مشخص می کنیم و هر فاز را جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم. مدت زمان کل مشاهده در هر فاز کاری نباید بیشتر از 40 دقیقه شود.
• مشاهدات باید با فاصله زمانی مشخصی انجام شود که بطور معمول 30 یا 60 ثانیه برای مشاهده مستقیم مناسب باشد. فاصله زمانی کمتر از این حد در مشاهده مستقیم برای مشاهده گر سخت خواهد بود.
• فواصل زمانی کوتاهتر را می توان هنگامی بکار برد که یا از دوربین فیلم برداری استفاده شده و یا سیکل کاری کوتاه باشد. در این صورت استفاده از دوربین فیلم برداری علاوه بر کاهش فاصله زمانی بین دو مشاهده می توان با بازبینی فیلم نتیجه بهتری دریافت نمود.
• با افزایش تعداد مشاهده, میزان خطا کاهش می یابد بطوریکه با بررسی های انجام گرفته محدودیت خطا برای صد مشاهده 10%-+ بوده و میزان خطا برای 400 مشاهد 5%+- گزارش شده است. میانگین مقادیر بدست امده از طریق مشاهده را زمانی که محدوده خطر کمتر از 10% است, ولی به اندازه کافی قابلیت اعتماد در نظر گرفت (Louhevaara و Suurnakki, 1991).

کد گذاری پوسچر اندام های بدن:

کد گذاری برای سه ناحیه از بدن یعنی تنه, بازوها و پاها به همراه کد مربوط به وزن بار یا نیروی اعمال شده انجام می گیرد و در نهایت یک عدد چهار رقمی (برای مشاغل بیش از 4 رقم می باشد) حاصل می گردد.

ترتیب قرار گیری کدها در این عدد از چپ به راست عبارتست از: کد تنه, بازوها, پاها و کد وزن بار یا نیرو که در شکل 1-2 مشاهده می کنید.

کد فاز کاری نیز در صورتی که وظیفه مورد نظر بیش از یک فاز را دارا باشد, بعنوان پنجمین عدد و در انتها قرار می گیرد. (شکل 2-2)

کد اول) پوسچر تنه (کمر): تعریف 4 کد برای پوسچرهای تنه (جدول 2-1)

کد دوم) پوسچر بازوها: تعریف سه کد برای پوسچرهای بازو (2-2)

كد1 : هردو بازو پائي تر از ارتفاع شانه قرار دارند

كد2 : يكي از بازوها در ارتفاع شانه يا بالاتر قار دارد

كد3 : هر دو بازو در ارتفاع شانه يا بالاتر قرار دارند

کد سوم) پوسچرهای پاها: تعریف 7 کد برای پوسچر پاها (جدول2-3)

كد2 : ايستاده با پاهاي كشيده و مستقيم

كد3 : ايستاده با يك پاي صاف

كد4 : ايستاده بر روي دو زانوي خميده

كد5 : زانوزده بر روي يك زانوي خميده

كد6 : زانو زده بر يك يا هر دو زانو

كد7 : راه رفتن يا جابجاشدن

کد چهار) وزن بار یا نیروی اعمال شده: این کد بیانگر مقدار ار جابجا شده توسط کارگر می باشد. در جدول 2-4 مقادیر این کد ارائه شده است.

جدول 2-4 توصیف کدهای سه گانه برای وزن بار یا نیروی اعمال شده

کد پنجم) فاز کاری:  فاز کاری منظور همان Task یا وظفه بوده که فرد ممکن است دارای یک وظیفه یا چندین وظیفه در طول شیفت کاری باشد. درنتیجه با استفاده از انالیز وظیفه (Task Analysis)می توان تعداد وظایف یا فازهای کاری را بدشت اوریم. کد فاز کاری در مواردی بکار می رود که فرد مشاهده گر شغل مورد نظر را به فازها می دهد. در نتیجه برای وظایفی که تک فاز هستند این کد کاربرد خاصی ندارد. همچنین این کد در نرم افزار کامپیوتری owas قابل استفاده می باشد. (شکل 2-3)

تعیین سطح خطر و اقدامات اصلاحی:

سطح خطر در روش owas به 4 سطح طبقه بندی شده است که سطوح خطر و اولویت اقدام اصلاحی مرتبط با انها در جدول (2-6) توصیف شده است.

در روش owas تعیین سطح خطر به دو صورت انجام میگیرد که در ذیل بیان شده است.

1- تعیین سطح خطر با در نظر گرفتن اثر ترکیب پوسچرهای اندام های بدن:

در این ارزیابی با توجه به کدهای بدست امده از پوسچر اندام های مختلف بدن و مقدار وزن بار (یا نیروی اعمال شده) به کمک جدول (2-5), سطح خطر و اولویت اقدام اصلاحی تعیین می گردد.

جدول 2-5: تعیین سطح خطر با توجه به اثر ترکیب پوسچر اندام های مختلف بدن

جدول2-6: توصیف سطوح خطر یا اولویت اقدامات اصلاحی در روش owas

2- تعیین سطح خطر برای هر یک از اندام های بدن به طور جداگانه:

• این طبقه بندی بر اساس میزان زمان صرف شده برای هر یک از انجام های بدن در پوسچرهای مختلف بوده و فراوانی نسبی پوسچرهای کمر, بازوها و پاها را در طول مدت مشاهده ارائه می کند (جدول2-7)
• در این روش نیز همان 4 سطح اولویت اقدامات اصلاحی ذکر شده در جدول 2-6 برای هر یک از اندام ها بطور جداگانه به کار می رود.
• در این طبقه بندی فاکتور وزن بار یا نیروی اعمال شده در نظر گرفته نشده بنابراین میزان وزن یا نیرو, تاثیری بر روی نتایج این بخش ندارد, به همین دلیل توصیه می گردد در صورتی که بار سنگینی جابجا می شود یا نیروی زیاد اعمال می گردد از روش انالیز بیومکانیکی استفاده شود.

Sirvan Sheikhi

متولد آذر 1369. کارشناس بهداشت حرفه اي ناپیوسته از دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه می باشم. باتوجه به پراکندگی موضوعات تصمیم به راه اندازی این سایت گرفته ام و در این راستا به یاری همه مهندسین نیازمندم. انشا... بتوانیم به کمک همه، سایت پر محتوایی برای همکاران داشته باشیم.