ارگونومی در خیاطی

ارگونومی در خیاطی

تعداد زیادی از کارگاه‌های تولید پوشاک به طور متمرکز در مرکز شهر تهران قرار دارند. محیط کار این کارگاه ها دارای بافتی قدیمی و سنتی است و اساسا این مکان‌ها بر اساس استانداردهای یک کارگاه تولیدی بنا نشده‌اند.

در اینجا توضیحات کلی درباره بررسی عوامل ارگونومیکی در خیاطی بیان شده است و در اخر نیز فایل پاورپوینت جدا از این توضیحات نیز قرار گرفته است.

از آنجا که عمده‌ترین ناراحتی کارگران این صنف درد در ناحیه ستون مهره‌های گردنی و کمری و شانه و پاهاست لازم است صندلی مورد استفاده این صنف بررسی شود. در کارگاه‌های خیاطی از صندلی های متفاوتی استفاده می‌کنند که هیچ یک از آنها بر اساس استاندارد تهیه نشده است. البته بهتر است نام این صندلی ها را چهارپایه گذاشت که بیشتر چوبی هستند و طول و اندازه و ارتفاع آنها به هیچ وجه تناسبی با اندام کارگران ندارد. این چهارپایه‌ها به دو صورت مورد استفاده قرار می‌گیرند:

1. چهارپایه ای طویل حتی تا 2 متر که در کنار دیوار قرار دارند و میز چرخ‌ خیاطی مقابل آن واقع می‌شود و 2 الی 3 کارگر چرخکار از آن استفاده می‌کنند.
2. چهارپایه ای که به‌صورت منفرد در وسط کارگاه قرار گرفته است و کارگر از آن بدون هیچ تکیه‌ گاهی استفاده می‌کند. این صندلی‌ها اغلب چوبی و دارای لبه‌های صاف و تیز هستند و کارگران دقایقی پس از شروع کار، دچار خواب‌ رفتگی و احساس کرختی و سوزن‌ سوزن شدن در ناحیه انگشتان پا می‌شوند و مجبورند برای تسکین درد مرتبا پاها را حرکت و ساق‌ها را مالش دهند.

همچنین به علت عدم وجود تکیه گاه مناسب، این افراد دچار خمیدگی شدید در منطقه مهره های کمر می‌شوند و همین امر باعث ایجاد درد در مهره‌های این منطقه شده و ایجا عارضه می‌کند. ارتفاع این چهارپایه‌ها هیچ گونه تناسبی با وضعیت بدنی کارگران ندارد و در نتیجه باعث به وجود آمدن ناراحتی های مختلف می‌شود.

مثلا کارگران کم سن به علت کوتاهی صندلی نسبت به میز کار و برای دید بهتر بایستی کمر و پشت و همچنین گردن خود را راست نگه دارند و عضلات این مناطق را در یک وضعیت نامناسب و در حال انقباض ایزومتریک شدید نگه دارند که پس از مدتی، خستگی شدید و درد به وجود می‌آید. به همین ترتیب افراد قد بلند برای کنترل بهتر روی چرخ خیاطی و دید بهتر، مجبور هستند کمر و گردن خود را تا حدود زیادی روی چرخ خم کنند که این قوز شدید در پشت و کمر می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری مانند انحنای خارجی ستون مهره ها را ایجاد کند و ضایعات زودرس آن نیز به صورت کمردرد و درد در مهره های گردن و شانه بروز نماید.

چه نوع صندلی مناسب کارگاه خیاطی است؟

ارگونومی صندلی کارگاه خیاطی

استفاده از صندلی مناسب در هنگام خیاطی باعث کاهش مقدار مصرف انرژی و خستگی های جسمی می شود اما اگر صندلی مناسب با ساختار بدنی فرد استفاده کننده و ماهیت کار نباشد، می‌تواند باعث عوارض و ناراحتی های استخوانی – عضلانی شود.

در وضعیت نشسته، فشار به منطقه مهره های کمری ستون فقرات وارد می‌شود. این امر زمانی مشخص‌تر می‌شود که شخص از حالت ایستاده (زاویه ران ـ تنه 180 درجه) به حالت معمولی (زاویه ران ـ تنه 90 درجه) درآید که لگن یک گردش 28-40 درجه به‌ سمت عقب انجام می دهد. این چرخش لگن باعث صاف شدن انحنای قسمت مهره های کمر می‌شود که تغییر زاویه تقریبا 25 تا 38 درجه است. صاف شدن انحنای قسمت مهره های کمر فشاری را در دیسک های منطقه کمر، رباط های خلفی ستون مهره ها در این قسمت و اعصاب ستون فقرات وارد می‌کند.

وقتی انحنای طبیعی مهره های کمر مسطح و صاف می‌شود، نیروی فشار روی دیسک های کمر در حدود 35 درصد افزایش می یابد در این حال اگر بار سنگینی نیز جابجا شود جمع این دو نیرو ضربه های دیگری را به صفحه بین مهره ای وارد می‌کند. وضعیت مناسب در هنگام نشستن می‌تواند فشارهای استخوانی – عضلانی را به اندازه کافی کاهش دهد این فشارها در صورت افزایش زاویه بین ران و تنه تقلیل می‌یابند.

به هر حال به سبب وظایف و وضعیت مورد نیاز در کار دوزندگی حفظ چنین زاویه توصیه شده‌ای مشکل است. کارگران راست پا به‌ وسیله پدال سرعت حرکت چرخ را کنترل می‌کنند و حرکت زانو در این حال در بالا و پایین بردن متناسب سوزن چرخ بسیار مهم است.

اگر نشستنگاه صندلی دارای شیب تند باشد کارگر از روی صندلی لیز می‌خورد و با پای چپ خود به منظور جلوگیری از لیز خوردن و حفظ تعادل به زمین فشار وارد می‌کند که این امر موجب خستگی شدید پای چپ می‌شود، اگرچه حفظ زاویه 135 درجه بین ران و تنه کار مشکلی است اما در تمام صندلی‌ها حتی الامکان این زاویه بایستی بزرگ‌تر از 90 درجه انتخاب شود.

بسیاری از صندلی های متداول دارای ارتفاع نشستنگاه متغیر در حدود 10 تا 20 سانتیمتر هستند و می‌توانند زاویه بزرگ‌تر از 90 درجه را بین ران و تنه فراهم کنند، اما به علت وضعیت نامناسب نشستنگاه و پشتی نمی‌توانند وضعیت بدنی خوبی را فراهم کنند.

اولین مساله مهم در مورد صندلی‌های متداول فشاری است که از طرف نشستنگاه بر قسمت خلفی ران و از طرف پشتی یا دیوار بر کمر وارد می شود. قسمت خلفی ران شامل بافت نرم و اعصابی است که تحمل فشار زیاد را ندارند برای نشستن راحت روی صندلی زاویه ران – تنه بایستی بزرگ‌تر از 90 درجه باشد و تمام فشارهای اضافی روی ران باید حذف شود و از لغزیدن فرد از لبه نشستنگاه جلوگیری شود.

آسیب دیدگی ستون فقرات

آسیب دیدگی ستون فقرات

گاهی در بعضی از کارگاه‌ها افراد دوزنده از صندلی‌های معمولی مانند صندلی مطالعه استفاده می‌کنند با توجه به این امر باید دانست که عرض زیاد پشتی این صندلی‌ها در اعمالی که کارگر نیاز به انجام آن طی کار دارد دخالت می‌کند به‌ طور مثال این صندلی‌ها امکان برداشتن و گذاشتن اشیا در چپ یا راست و پشت‌ سر را از افراد سلب می‌کند. بنابراین پشتی بزرگ و پهن این صندلی‌ها حرکات مشخص را محدود و دچار مشکل می‌کند از این‌رو کارگر مجبور به نشستن در جلو صندلی است به همین دلایل فشارهای اسکلتی ناشی از صندلی‌های متداول دوزندگی میزان درد ستون فقرات و ناتوانی‌ها را افزایشمی‌دهد.

صندلی جدید براساس نیازهای شغلی و نیز وضعیت صحیح بدنی دوزنده طراحی می‌شود و معیارهایی که در نظر گرفته می شود شامل:

1. ارتفاع نشستنگاه
2. زاویه نشستنگاه
3. زاویه نوسان نشستنگاه
4. چرخش نشستنگاه
5. فاصله پشتی
6. ارتفاع تکیه‌گاه یا پشتی
7. زاویه پشتی

نتایج نشان داد که بهتر است وضعیت نشستن به صورتی باشد که تنه به‌طور قائم نگهداری شود و امتداد ران با خط افق زاویه 15 درجه را تشکیل دهد در نتیجه بین ران و تنه زاویه 105 درجه به وجود می‌آید.

در طراحی صندلی ارتفاع نشستنگاه و فاصله پشتی از آن مهم است ارتفاع سطح نشستنگاه باید بین 51 تا 61 سانتیمتر قابل تنظیم باشد و به کارگران با طول قدهای مختلف اجازه دهد تا بتوانند زاویه 105 درجه را حفظ کنند. فاصله پشتی باید 10 تا 15 سانتیمتر به صورت افقی و از مرکز نشستنگاه به همین اندازه قابل تنظیم باشد پشتی صندلی برای نگهداری و حمایت وضعیت طبیعی مهره‌های کمر و پشتی طراحی و ساخته می شود.

قسمت حمایت‌کننده از استخوان های ورکی لگن افقی و کوتاه است. لگن بیشتر وزن بدن را به وسیله فراهم کردن یک سطح ثابت به وسیله استخوان های ورکی و سطوح اطراف آن تحمل می‌کند بنابراین استخوان های ورکی لگن باید توانایی تحمل وزن اندام فوقانی را داشته باشد.

قسمت حمایت کننده ران، محل تکیه‌گاه قسمت خلفی ران هاست. این قسمت زاویه ران را با سطح افق در یک زاویه 15 درجه حفظ می‌کند و فشار را در یک سطح وسیع توزیع می کند. نشستنگاه از 3 سانتیمتر اسفنج ساخته شده و قسمت حمایت‌کننده مهره های کمر 13 تا 19 سانتیمتر در سمت عقب محل اتصال حمایت‌کننده استخوان های ورکی لگن و حمایت‌کننده ران استقرار می‌یابد.

قسمت حمایت کننده مهره‌های پشتی تا حدود مهره هفتم پشتی ادامه می‌یابد. بنابراین عرض پشتی صندلی تا حدود 20 سانتیمتر کاهش می‌یابد و فقط به‌ عنوان تکیه‌گاه مرکزی در منطقه خلفی تنه عمل می‌کند و از فعالیت بدنی کارگر به اطراف نمی‌کاهد.

⇐ حتما بخوانید: بررسی مسائل ارگونومیکی در کارگاه خیاطی