ارگونومی در خیاطی
ارگونومی در خیاطی
تعداد زيادي از کارگاه‌هاي توليد پوشاک به‌طور متمرکز در مرکز شهر تهران قرار دارند. محيط کار اين کارگاه‌ها داراي بافتي قديمي و سنتي است و اساسا اين مکان‌ها براساس استانداردهاي يک کارگاه توليدي بنا نشده‌اند.
در اینجا توضیحات کلی درباره بررسی عوامل ارگونومیکی در خیاطی بیان شده است و در اخر نیز فایل پاورپوینت جدا از این توضیحات نیز قرار گرفته است.
از آنجا که عمده‌ترين ناراحتي کارگران اين صنف درد در ناحيه ستون مهره‌هاي گردني وکمري و شانه و پاهاست لازم است صندلي مورد استفاده اين صنف بررسي شود. درکارگاه‌هاي خياطي از صندلي‌هاي متفاوتي استفاده مي‌کنند که هيچ‌يک از آنها براساس استاندارد تهيه نشده است. البته بهتر است نام اين صندلي‌ها را چهارپايه گذاشت که بيشتر چوبي هستند و طول و اندازه و ارتفاع آنها به هيچ‌وجه تناسبي با اندام کارگران ندارد. اين چهارپايه‌ها به دو صورت مورد استفاده قرار مي‌گيرند:
۱) چهارپايه‌اي طويل حتي تا ۲ متر که در کنار ديوار قرار دارند و ميز چرخ‌خياطي مقابل آن واقع مي‌شود و ۲ الي ۳ کارگر چرخکار از آن استفاده مي‌کنند.
۲) چهارپايه‌اي که به‌صورت منفرد در وسط کارگاه قرار گرفته است و کارگر از آن بدون هيچتکيه‌گاهي استفاده مي‌کند. اين صندلي‌ها اغلب چوبي و داراي لبه‌هاي صاف و تيز هستند و کارگران دقايقي پس از شروع کار، دچار خواب‌رفتگي و احساس کرختي و سوزن سوزن شدن در ناحيه انگشتان پا مي‌شوند و مجبورند براي تسکين درد مرتبا پاها را حرکت و ساق‌ها را مالش دهند.
همچنين به‌علت عدم وجود تکيه‌گاه مناسب، اين افراد دچار خميدگي شديد در منطقه مهره‌هاي کمر مي‌شوند و همين امر باعث ايجاد درد در مهره‌هاي اين منطقه شده و ايجادعارضه مي‌کند.ارتفاع اين چهارپايه‌ها هيچ‌گونه تناسبي با وضعيت بدني کارگران ندارد و در نتيجه باعث به‌وجود آمدن ناراحتي‌هاي مختلف مي‌شود.
مثلا کارگران کم‌سن به‌علت کوتاهي صندلي نسبت به ميز کار و براي ديد بهتر بايستي کمر و پشت و همچنين گردن خود را راست نگه دارند و عضلات اين مناطق را در يک وضعيت نامناسب و در حال انقباض ايزومتريک شديد نگه دارند که پس از مدتي، خستگي شديد و درد به‌وجود مي‌آيد. به همين ترتيب افراد قدبلند براي کنترل بهتر روي چرخ خياطي و ديد بهتر، مجبور هستند کمر و گردن خود را تا حدود زيادي روي چرخ خم کنند که اين قوز شديد در پشت و کمر مي‌تواند آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري مانند انحناي خارجي ستون مهره‌ها را ايجاد کند و ضايعات زودرس آن نيز به‌صورت کمردرد و درد در مهره‌هاي گردن و شانه بروز نمايد.
چه نوع صندلي مناسب کارگاه خياطي است؟
استفاده از صندلي مناسب در هنگام خياطي باعث کاهش مقدار مصرف انرژي و خستگي‌هاي جسمي مي‌شود اما اگر صندلي مناسب با ساختار بدني فرد استفاده‌کننده و ماهيت کار نباشد، مي‌تواند باعث عوارض و ناراحتي‌هاي استخواني ـ عضلاني شود.
در وضعيت نشسته، فشار به منطقه مهره‌هاي کمري ستون فقرات وارد مي‌شود. اين امرزماني مشخص‌تر مي‌شود که شخص از حالت ايستاده (زاويه ران ـ تنه ۱۸۰درجه) به حالت معمولي (زاويه ران ـ تنه ۹۰درجه) درآيد که لگن يک گردش ۲۸ـ۴۰ درجه به‌سمت عقب انجام مي‌دهد. اين چرخش لگن باعث صاف‌شدن انحناي قسمت مهره‌هاي کمر مي‌شود که تغيير زاويه تقريبا ۲۵ تا ۳۸ درجه است. صاف‌شدن انحناي قسمت مهره‌هاي کمر فشاري را در ديسک‌هاي منطقه کمر، رباط‌هاي خلفي ستون مهره‌ها در اين قسمت و اعصاب ستون فقرات وارد مي‌کند.
وقتي انحناي طبيعي مهره‌هاي کمر مسطح و صاف مي‌شود، نيروي فشار روي ديسک‌هاي کمر در حدود ۳۵ درصد افزايش مي‌يابد در اين حال اگر بار سنگيني نيز جابه‌جا شود جمع اين دو نيرو ضربه‌هاي ديگري را به صفحه بين مهره‌اي وارد مي‌کند.
وضعيت مناسب در هنگام نشستن مي‌تواند فشارهاي استخواني ـ‌عضلاني را به اندازهکافي کاهش دهد اين فشارها در صورت افزايش زاويه بين ران و تنه تقليل مي‌يابند.
به هر حال به سبب وظايف و وضعيت مورد نياز در کار دوزندگي حفظ چنين زاويه توصيه شده‌اي مشکل است. کارگران راست پا به‌وسيله پدال سرعت حرکت چرخ را کنترل مي‌کنند و حرکت زانو در اين حال در بالا و پايين بردن متناسب سوزن چرخ بسيار مهم است.
اگر نشستنگاه صندلي داراي شيب تند باشد کارگر از روي صندلي ليز مي‌خورد و با پاي چپ خود به منظور جلوگيري از ليز خوردن و حفظ تعادل به زمين فشار وارد مي‌کند که اين امر موجب خستگي شديد پاي چپ مي‌شود، اگرچه حفظ زاويه ۱۳۵ درجه بين ران و تنه کار مشکلي است اما در تمام صندلي‌ها حتي‌الامکان اين زاويه بايستي بزرگ‌تر از ۹۰ درجه انتخاب شود.
بسياري از صندلي‌هاي متداول داراي ارتفاع نشستنگاه متغير در حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتيمتر هستند و مي‌توانند زاويه بزرگ‌تر از ۹۰ درجه را بين ران و تنه فراهم کنند، اما به علت وضعيت نامناسب نشستنگاه و پشتي نمي‌توانند وضعيت بدني خوبي را فراهم کنند.
اولين مساله مهم در مورد صندلي‌هاي متداول فشاري است که از طرف نشستنگاه بر قسمت خلفي ران و از طرف پشتي يا ديوار بر کمر وارد مي شود. قسمت خلفي ران شامل بافت نرم و اعصابي است که تحمل فشار زياد را ندارند براي نشستن راحت رويصندلي زاويه ران ـ تنه بايستي بزرگ‌تر از ۹۰ درجه باشد و تمام فشارهاي اضافي روي ران بايد حذف شود و از لغزيدن فرد از لبه نشستنگاه جلوگيري شود.
آسيب ديدگي ستون فقرات
گاهي در بعضي از کارگاه‌ها افراد دوزنده از صندلي‌هاي معمولي مانند صندلي مطالعه استفاده مي‌کنند با توجه به اين امر بايد دانست که عرض زياد پشتي اين صندلي‌ها در اعمالي که کارگر نياز به انجام آن طي کار دارد دخالت مي‌کند به‌طور مثال اين صندلي‌ها امکان برداشتن و گذاشتن اشيا در چپ يا راست و پشت‌سر را از افراد سلب مي‌کند. بنابراين پشتي بزرگ و پهن اين صندلي‌ها حرکات مشخص را محدود و دچار مشکل مي‌کند از اين‌رو کارگر مجبور به نشستن در جلو صندلي است به همين دلايل فشارهاي اسکلتي ناشي از صندلي‌هاي متداول دوزندگي ميزان درد ستون فقرات و ناتواني‌ها را افزايشمي‌دهد.
صندلي جديد براساس نيازهاي شغلي و نيز وضعيت صحيح بدني دوزنده طراحي مي‌شود و معيارهايي که در نظر گرفته مي شود شامل:
۱) ارتفاع نشستنگاه
۲) زاويه نشستنگاه
۳) زاويه نوسان نشستنگاه
۴) چرخش نشستنگاه
۵) فاصله پشتي
۶) ارتفاع تکيه‌گاه يا پشتي
۷) زاويه پشتي.
نتايج نشان داد که بهتر است وضعيت نشستن به صورتي باشد که تنه به‌طور قائم نگهداري شود و امتداد ران با خط افق زاويه ۱۵ درجه را تشکيل دهد در نتيجه بين ران و تنه زاويه ۱۰۵ درجه به وجود مي‌آيد.
در طراحي صندلي ارتفاع نشستنگاه و فاصله پشتي از آن مهم است ارتفاع سطح نشستنگاه بايد بين ۵۱ تا ۶۱ سانتيمتر قابل تنظيم باشد و به کارگران با طول قدهاي مختلف اجازه دهد تا بتوانند زاويه ۱۰۵ درجه را حفظ کنند. فاصله پشتي بايد ۱۰ تا ۱۵سانتيمتر به صورت افقي و از مرکز نشستنگاه به همين اندازه قابل تنظيم باشد پشتي صندلي براي نگهداري و حمايت وضعيت طبيعي مهره‌هاي کمر و پشتي طراحي و ساخته مي شود.
قسمت حمايت‌کننده از استخوان‌هاي ورکي لگن افقي و کوتاه است. لگن بيشتر وزن بدن را به وسيله فراهم کردن يک سطح ثابت به وسيله استخوان‌هاي ورکي و سطوح اطراف آن تحمل مي‌کند بنابراين استخوان‌هاي ورکي لگن بايد توانايي تحمل وزن اندام فوقاني را داشته باشد.
قسمت حمايت‌کننده ران، محل تکيه‌گاه قسمت خلفي ران‌هاست. اين قسمت زاويه ران را با سطح افق در يک زاويه ۱۵ درجه حفظ مي‌کند و فشار را در يک سطح وسيع توزيع مي‌کند. نشستنگاه از ۳ سانتيمتر اسفنج ساخته شده و قسمت حمايت‌کننده مهره‌هاي کمر ۱۳ تا ۱۹ سانتيمتر در سمت عقب محل اتصال حمايت‌کننده استخوان‌هاي ورکي لگن و حمايت‌کننده ران استقرار مي‌يابد.
قسمت حمايت‌کننده مهره‌هاي پشتي تاحدود مهره هفتم پشتي ادامه مي‌يابد. بنابراين عرض پشتي صندلي تا حدود ۲۰ سانتيمتر کاهش مي‌يابد و فقط به‌عنوان تکيه‌گاه مرکزي در منطقه خلفي تنه عمل مي‌کند و از فعاليت بدني کارگر به اطراف نمي‌کاهد.
دانلود فایل پاروپوینت ارگونومی درخیاطی
⇐ حتما بخوانید:بررسی مسائل ارگونومیکی در کارگاه خیاطی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.