ابزارهاي دستي و رعايت اصول ارگونومي در طراحي آنها

ابزارهاي دستي از آغاز بشريت تاكنون مورد استفاده قرار گرفته‌اند و همواره در ارگونومي از اهميتي ويژه برخوردار بوده‌اند. ابزارها نيرو را متمركز و منتقل كرده و در كارهايي مانند بريدن، خرد كردن، تراشيدن و سوراخ كردن، انسان را ياري مي كنند. در سدة اخير ابزارهاي دستي دستخوش دگرگوني‌هايي شده‌اند. امروزه بسياري از ابزاها برقي هستند. نيرويي كه به وسيله ابزارها توليد مي‌شود بيشتر است و به اين دليل، احتمال آسيب‌ها نيز افزايش يافته است. ابزارهاي دستي بايد:

–         براي كار مورد نظر مناسب باشد.

–         با استفاده كننده و دست او تناسب داشته باشد.

–         هنگام استفاده موجب آسيب استفاده كننده نشود.

اصول طراحي ابزار

1-  مچ‌ها را صاف و مستقيم نگهداريد.

توانايي گرفتن ابزار با پنج انگشت، زماني كه مچ نسبت به موقعيت جغرافيايي، انحراف پيدا كرده يا خم شده به ميزان زيادي كاهش مي‌يابد. پس ابزار كار بايد به صورتي طراحي شوند كه اپراتور قادر باشد آنرا بدون خم كردن مچ دست، محكم در دست گرفته و با مهارت با آن كار كند. انحراف بيش از حد مچ، بخصوص زماني كه شيئي با پنج انگشت گرفته شده باشد به تاندونها و اعصاب مياني مچ فشار وارد مي‌سازد. وقتي اين عمل به طور مكرر صورت پذيرد تاندونها تحت تأثير قرار گرفته متورم مي‌شوند و فشار اين ناحيه را افزايش مي‌دهند. نتيجه آنچه كه رخ مي‌دهد به سندرم تونل كارپال معروف است.

يكي از فاكتورهاي مهم در كاهش انحراف دست طراحي پست كار و سطح ارتفاع كار به گونه‌اي است كه در انجام فعاليت‌هاي طولاني مدت خم شدن مچ به حداقل مقدار خود برسد. كاربرد زير مچي‌ها در چنين شرايطي نه تنها اين انحراف را كاهش خواهد داد، بلكه مي‌تواند رفت و برگشت خون به دست را آسان تر كند.

2- از بازدهي به عضله در حالت استاتيك خودداري نماييد

زماني كه ابزار سنگين براي مدتهاي طولاني نگهداشته شوند يا وقتي كه كار بايد به صورتي كه آرنج به حالت باز يا در بالا قرار دارد صورت بگيرد، بازدهي عضلات در حالت استاتيك رخ مي دهد كه در نتيجه آن خستگي دستها، ساعد و شانه پيش مي‌آيد. هم عضلات و هم مفاصل متأثر شده و باعث ناراحتي‌هاي عضلاني يا سختي در مفاصل مي‌شود كه خود مي‌تواند مانع از توانايي كار اپراتور گردد.

زماني كه طبيعت كار حذف باردهي استاتيك به عضله را غيرممكن يا همراه با صرف انرژي مي‌كند، جهت كم كردن خستگي استراحت‌هاي متوالي يا چرخش كار مي‌تواند راه حل خوبي را فراهم كند. از عوارض كار استاتيك خستگي دردناك عضله و ضايعات تروماي تجمعي CTD وهمچنين ناراحتي‌هاي تاندون‌ها و تحليل مفاصل مرتبط مي‌باشد. در اين راستا براي پيشگيري از مشكلات مطرح مي‌بايستي وزن ابزار در حداقل ممكن طراحي شود.

3- از تمركز فشار و استرس در بافت نرم كف دست اجتناب كنيد.

تمركز استرس ناشي از طراحي غيرمناسب ابزار دستي باعث تنش و فشار بركف دست يا انگشتان شده و عبور جريان و عملكرد عصبي آن را مختل مي‌سازد. مثالي از اين گروه ابزارها انبردست‌هاي شيارداري هستند كه به علت تفاوت در ابعاد دست افراد كاربر، انگشتان گروهي از آنها بر روي برآمدگي هاي دسته ابزار قرار گرفته و ضايعات ياد شده را باعث مي‌شوند.

4- نيروي لازم جهت چنگش يا محكم گرفتن ابزار كاهش يابد.

هر چه تلاش بيشتري جهت چنگش و حفظ و كنترل ابزار اعمال شود، احتمال بالقوه ضايعه، بيشتر خواهد شد. هنگامي اعمال نيرو موثرترين حالت خود را دارد كه نيرو به صورت فشاري وارد شود نه به صورت اصطكاكي، بنابراين هنگامي كه نيرو به طور عمود بر محور دستگيرة استوانه‌اي شكل اعمال شود موثرتر از زماني خواهد بود كه در راستاي محور دستگيره اعمال مي‌شود.

5-  حد چنگش به ميزان مناسب حفظ شود

هنگام استفاده از ابزاري مانند انبردست، قيچي يا انبر قابليت دست، در وارد آوردن نيرو حد يا ظرفيت چنگش آن وسيله نام دارد. براي ايجاد يك چنگش مناسب، نوك انگشتان نيرويي تا 4 الي 5 برابر نياز دارد و چنانچه اين عمل، بارها تكرار شود باعث آماس و ورم تاندونها در مچ و ساعد مي‌شود.

6- از لبه‌هاي تيز، نقاط درگيركننده (نيشگون گيرنده) و حركات عقب برگرداننده انگشت اجتناب كنيد.

ابزار دستي نبايد داراي لبه‌هاي تيز يا برآمده‌اي كه مي‌تواند بر دست فشار آورد، و ايجاد تاول كرده و يا فشارهاي بي‌مورد به اعصاب و رگهاي دست وارد كند، باشد. وقتي دو بازوي ابزار به هم نزديك مي‌شوند بايد فضايي بين اين بازوها وجود داشته باشد تا از نيشگون غيرعمدي انگشتان ممانعت شود.

وقتي از اين گونه ابزارها در كارهاي تكراري استفاده مي‌شود بايد از وسايلي مانند فنر جهت بازكردن ابزار بعد از هر بار استفاده كمك گرفت تا از حركات عقب برگرداننده انگشتان اجتناب شود.

7- از انجام اعمال ماشه‌اي با انگشت اجتناب كنيد.

حالتي كه به انگشت ماشه‌اي معروف است زماني ايجاد مي‌شود كه يك انگشت مكرراً براي كار با يك ماشه استفاده گردد. اين حالت به خصوص زماني كه دسته ابزار بزرگ باشد پيش مي‌آيد و كار در حالتي كه تنها نوك انگشت خم شده و مفاصل مياني به حالت مستقيم باقي مي‌ماند، صورت مي‌گيرد. انگشت ماشه‌اي باعث مي‌شود كه افراد به طور دائم انگشت را كشيده نگهدارند.

8- دستها را از حرارت و سرما محافظت كنيد.

دسته‌هاي ابزار بايد دستها را از حرارت و يا سرماي توليد شده بوسيله ابزار محافظت كنند. تماس حرارتي معمولاً از موتورهاي الكتريكي يا حرارت توليد شده بوسيله ابزار جوشكاري يا وسايلي كه چسبهاي داغ يا بتونه‌هاي داغ را تزريق مي‌كنند، رخ مي‌دهد. دسته‌هاي لاستيكي، پلاستيكي يا چوبي معمولاً براي محافظت دست از حرارت توليد شده توسط اين وسايل مناسب مي‌باشند.

9- از ارتعاش بيش از حد جلوگيري نمائيد.

استفاده طولاني مدت از وسايل مرتعش مي‌تواند باعث كاهش گردش خون در دستها و انگشتان و نهايتاً سندرم سفيد انگشتي گردد. دسته‌هاي پلاستيكي فشرده كه به جاي دسته‌هاي فلزي يا چوبي استفاده مي‌شود، مي‌توانند انتقال ارتعاش را كاهش دهند. چنانچه نتوان به اندازه كافي ارتعاش را كاهش داد، كاهش زمان تماس بوسيله روشهاي نوبت‌كاري، مناسب مي‌باشد.

10- از دستكش‌هاي مناسب استفاده كنيد.

اغلب در كارخانجات از دستكش‌ها به عنوان محافظت كننده دست از عوامل مضر محيط كار استفاده مي‌شود. در هنگام كار با دستكش، هم قدرت و هم مهارت كاهش مي‌يابد. دستكش‌هايي كه به دست شل هستند و يا ضخيم مي‌باشند نيز مخاطرات زيادي را باعث مي‌شوند. دستكش‌هاي مخصوص كار بايد در اندازه‌هاي گوناگوني ساخته شوند تا به اندازه دستهاي مختلف بخورند و از اثرات مضر دستكش‌ها بكاهند. دستكش‌ها همواره بايد تميز نگهداشته شوندتا از اثراتي كه روغنها يا ديگر محرك‌هاي وارد شده به دستكش ها روي پوست ايجاد مي‌كند، جلوگيري كنند و يا چنانچه ذرات تحريك كننده وارد دستكش‌ها شود مانع از تماس آنها با پوست شوند.

منبع:

http://www.ahwaz-hse.blogfa.com