ارگونومی، کاهش خطای انسانی و بهبود ایمنی فرایند

ارگونومی، کاهش خطای انسانی و بهبود ایمنی فرایند

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 11

تهیه و تنظیم: مهندس محمد خندان و دکتر شهرام وثوقی

چکیده

در گذشته بیشتر کار انسان بطور دستی صورت می پذیرفت و افراد از ابزارهای بسیار ساده ای استفاده می کردند. اما با پیشرفت کارها و صنایع، این کارها جای خود را به کارهای پیچیده و سنگین تر دادند. یکی از مهمترین صنایعی که این تغییرات در آن بیشتر نمایان می باشد صنایع فرایندی است به خصوص که در چنین صنایعی این مسئله که اپراتور معمولاً مسئول تجهیزات گران قیمت و مسئول سلامت و ایمنی دیگر کارکنان است. این مسئولیت سنگین منجر به بروز استرس در افراد و بیشتر شدن احتمال خطای آنان می گردد. برای کاهش این احتمال و پیشگیری از بروز حوادث، حفظ جان افراد و اموال و درنتیجه افزایش بهره وری در سازمان بایستی از ابزارهای مخصوص استفاده کرد.

ارگونومی که سعی دارد شرایط را با توانایی ها و محدودیت های انسان هماهنگ سازد، همان ابزاری است که می تواند جهت دستیابی به این هدف ما را کمک کند و با کاهش احتمال خطای انسان که در این مقاله به معادلات ریاضی جهت پیش بینی احتمال وقوع آن اشاره گشته، قابلیت اعتماد کارکنان را بالا برد. جهت کاهش خطای انسان، که مهمترین جز در صنایع فرایندی می باشد، حیطه های تخصصی که در بستر ارگونومی وجود دارند وارد عمل می شوند. هر یک از چهار حیطه ی ارگونومی فیزیکی، ارگونومی شناختی، ارگونومی سیستمی و ارگونومی سازمانی جنبه های خاص مربوط به انسان را مورد رسیدگی قرار می دهند و با ارائه راهکارهای مختلف به دنبال کاهش خطای انسانی و در نتیجه ارتقای ایمنی فرایند می باشد. ارگونومی جهت دستیابی به اهداف خود، چهار فاکتور موفقیت فرهنگ ایمنی، تعهد مدیریت و رهبری، سیستم ها و برنامه های صحیح و برتری عملیاتی بواسطه نظم عملیاتی را در ارتباط با سه جزء مردم، اجرا و سیستم ها مورد توجه قرار می دهد. بایست با استفاده و بکارگیری اصول ارگونومی به کاهش خطای انسانی و بهبود ایمنی فرایند کمک کرد.

مقدمه

در قدیم بیشتر کار انسان بطور دستی صورت می پذیرفت و افراد از ابزارهای بسیار ساده ای استفاده می کردند. با انقلاب صنعتی تغییر در فرایند کاری آغاز گشت. پیشرفت جوامع و صنعتی شدن کشورها موجب شد وسایل ساده جای خود را به دستگاه ها و تجهیزات پیچیده تر دهند. در ابتدا انسان تنها یکسری وسایل و تجهیزات ساده را در حوزه مسئولیت و کنترل خود می یافت. اما با گذشت زمان، این تجهیزات ساده جای خود را به وسایل پیچیده تری همچون تجهیزات آنالوگ داده تا اینکه کارکنان در کار خود با رایانه ها ارتباط پیدا کردند. این مسئله در صنایع فرایندی که اپراتور معمولاً مسئول تجهیزات گرانقیمت و مسئول سلامت و ایمنی دیگر کارکنان است بیشتر نمایان می گردد. این مسئولیت سنگین در برخی موارد به استرس و تردید آنها منجر می شود [1982 Johansson] این استرس موجب افزایش  احتمال بروز خطاهای انسانی گردد. در نتیجه به منظور حفظ ایمنی کارکنان، حفاظت از تجهیزات و در نتیجه کنترل هزینه ها بایستی اقدامات لازم در جهت کاهش خطاهای انسانی صورت پذیرد.

ارگونومی می تواند جهت دستیابی به این هدف ما را کمک کند. ارگونومی علمی ترکیبی است با محوریت انسان، که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی های جسمی- فکری و محدودیت ها و علائق انسانها طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، و با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط شکل گرفته است.همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا سازمان بین المللی کار واژة ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده است.

ایمنی فرایند به حفاظت افراد و دارایی در برابر رویدادهای جزئی و فاجعه آمیز که ممکن است در نتیجه انحرافات ناخواسته در شرایط فرایند رخ دهند، می پردازد. برای حفاظت افراد و کاهش خطاها نیاز است تا درک صحیحی از عواملی که ممکن است به حادثه ختم شود، رسید. ادراک وقتی ارزشمند است که به بصیرت و دور اندیشی ختم شود [P.G.Neumann] درک کردن شاید راحت باشد ولی رسیدن به بصیرت و دوراندیشی کردنِ ناشی از ادراک، سخت تر است. دنیای بزرگ امروز ریسک های بزرگی را نیز دارد که این، لزوم دور اندیشی را  بیشتر نمایان می سازد. جهت طراحی یک سایت پتروشیمی (بعنوان یک صنعت فرایندی) نمی توانیم با آزمون و خطا اقدام کنیم. ریسک ها آنقدر زیاد و بزرگ می باشند که ممکن است فرصت ها و راه های بعدی را از ما بگیرند. باید سعی نماییم از حوادث مشخص جلوگیری کنیم، باید احتمال وقوع آنها را کاهش دهیم حتی اگر تاکنون واقع نشده باشد. که این یکی از اهداف مهم ایمنی سیستم است. این هدف ایمنی
سیستم است. صنایعی که حوادث و جراحات بسیاری داشتند با این رویکرد صدمات خود را به حداقل رساندند.

جهت دستیابی به ایمنی ذاتی که همان هدف ایمنی سیستم می باشد، بایستی به سراغ مراحل آغازین برویم. جایی که یک ابزار، دستگاه یا یک سیستم جهت استفاده طراحی می گردد. همانطور که اشاره شده امروزه در طراحی باید از سیستمِ طراح استفاده شود نه فرد طراح. سیستمی که در طراحی خود توانایی ها و محدودیت های مصرف کننده را لحاظ نماید محدودیت ها و توانمندیهای فیزیکی و ذهنی و بر این اساس طراحی صورت پذیرد. مسئله اگر طراحی با بهترین اصول طراحی صورت پذیرد ولی بدون توجه به ویژگی های کاربران، نه تنها موجب بهبود نمی گردد، بلکه بدلیل عدم انطباق و سازگاری با توانایی ها و محدودیت های افراد، موجب افزایش حوادث و صدمات نیز خواهد شد. ارگونومی مرتبط با انطباق تکنولوژی و توانایی ها و نیازمندی های طبیعی انسان می باشد.

ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید:

• حيطه هاي تخصصي در بستر ارگونومي
• فرهنگ ایمنی
• قابلیت اعتماد انسان
• احتمال خطای انسانی
• نتیجه گیری
• مراجع

حتما بخوانید:

⇐ خطای انسانی حلقه ارتباطی ارگونومی و ایمنی

⇐ آنالیز حوادث و خطای انسانی در هوا و فضا

⇐ مدل های مدیریت خطاهای انسانی