ارزیابی ارگونومی در کارکنان تولیدی قطعات خودرو با تلفیق روش های چک لیست OWAS و RULA

ارزیابی ارگونومی در کارکنان تولیدی قطعات خودرو با تلفیق روش های چک لیست OWAS و RULA

تهیه توسط : فهیمه ابراهیمی، سارا صارمی، مهندس قلعه نوی و مهندس ورمزیار

مقدمه:

مسائل و مشکلات ارگونومیکی در محیط های کار فقط محدود به ناراحتی های اسکلتی – عضلانی نمی باشد بلکه افت بهره وری ، افزایش خطاهای انسانی و استرس های محیطی نیز از جمله پیامد های عدم توجه به ارگونومی می باشد.

هدف:

شناسایی و ارزیابی فاکتور های مهم ارگونومیکی در 4 ایستگاه کاری با عناوین اپراتور اره نواری ، آماده سازی قطعات ، سنگ کاری و ذوب کپه و ارائه راهکار های مناسب برای پیشگیری از بروز اختلالات اسکلتی – عضلانی .

مواد و روش ها:

با استفاده از چک لیست آگاه کننده ارگونومی میزان سختی کار در بین 30 نفر از کارکنان بررسی و با استفاده از روش های ارزیابی پوسچر OWAS,RULA ريسك فاكتورهاي ميزان انحراف اندام ها از حالت طبیعی ، میزان اعمال نیرو ، فعالیت های عضلانی و … در ایستگاه های کاری مورد ارزیابی قرار گرقتند.

نتایج:

وظایف مختلف 4 کارگر با توجه به نمره سختی کارشان در اوتویت ارزیابی قرار گرفتند که شامل کارگران اره نواری ، آماده سازی قطعات ، ذوب کپه و اپراتور سنگ زنی و پلیسه گیری می باشد که با استفاده از روش های علمی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند که در دو مورد اول ( اپراتور اره نواری و آ ماده سازی قطعات ) نتایج یکسان ولی در موارد سوم و چهارم ( اپراتور سنگ زنی و ذوب کپه ) دو روش با هم تفاوت داشتند .

بحث:

ارزیابی 4 وظیفه مورد نظر نشان داد که اظهارات کارگران در رابطه با کارشان صحیح است که البته تفاوت جزئی موجود را می توان به این صورت توجیه کرد که در اظهارات کارگران استرس های گرمایی در نظر گرفته شده است ولی در روش OWAS,RULA  به این عامل اساسی توجهی نشده است .

1- owake working analysis system (OWAS)

2- rapid upper limb assessment (RULA)

مقدمه:

لذا در این تحقیق سعی گردید تا علاوه بر تعیین نمره ی سختی کار توسط چک لیست آگاه کننده ارگونومی پوسچر کارکنان در هنگام فعالیت نیز توسط دو روش OWAS, RULA  که از جمله روش های معتبر ارزیابی پوسچر می باشند مورد ارزشیابی قرار گیرند.

مواد و روش ها: 

ابتدا به منظور آگاهی اولیه از مشکلات بالقوه مشاغل و وظایف آنها از چک لیست آگاه کننده ارگونومی استفاده شد ، این آگاهی می تواند کمک کند تا اصلاحات موثری صورت گیرد .

چک لیست آگاه کننده ارگونومی برای استفاده آسان طراحی شده است ودارای سه مرحله می باشد

• جستجو کردن سر نخ
• اولویت بندی وظایف کارکنان
• مشاهده کار

جدول(1) چک لیست آگاه کننده ارگونومی

این چک لیست برای هر فرد به طور مجزا تکمیل می شود به این صورت که تمامی وظایف هر فرد در ستون وظایف مطرح می شود سپس میزان سختی کار هر فرد با اظهارات خود شخص در رنج 1-5 قرار می گیرد که هر کدام از این اعداد همان طور که در جدول نشان داده شده است معرف همان میزان سختی می باشد . در مرحله بعد میزان تکرار هر وظیفه در طول روز مشخص می شود ، سپس برای نشان دادن نمره نهایی هر وظیفه میزان سختی در میزان تکرار ضرب شده و برای بدست آوردن نمره نهایی هر فرد ، نمره های بدست آمده از وظایف مختلف با هم جمع می شود.

این چک لیست بر همین اساس از 30 کارگر با 30 وظیفه متفاوت در کار گاه های مختلف تهیه شده است که 4 اولویت اول بر اساس امتیاز نمره نهایی به اپراتور اره نواری، اپراتور آ ماده سازی قطعات ، اپراتور ذوب کپه و اپراتور سنگ زنی اختصاص داده شد .

به منظور تامین سایر ریسک فاکتور ها از قبیل استاتیک یا دینامیک بودن کار میزان فعالیت عضلانی و میزان انحراف هر یک از اندام ها از حالت طبیعی از دو روش RULA, OWAS که روش های مشاهده ای می باشند استفاده گردید .

نتایج : 

جدول شماره 3- اولویت بندی مشاغل بر اساس چک لیست آگاه کننده ارگونومی

چهار اولویت اول از این 30 کارگر را با توجه به نمره نهایی میزان سختی کارشان در جدول(3) آورده ایم که نتایج این جدول را با دو روش OWAS و RULA نیز مقایسه کردیم که ب اپراتور آماده سازی قطعات را به دلیل انجام کار نشسته با روش RULA و اپراتورهای اره نواری، ذوب کپه و سنگ زنی را به دلیل انجام کار ایستاده با روش OWAS مقایسه کردیم که نتایج این دو روش را در جداول 4 و5 آورده ایم.

جدول شماره 4 – نمونه ای از امتیاز دهی در روش RULA

 جدول شماره 5- اولویت بندی مشاغل بر اساس روش OWAS

وظایف اپراتور اره نواری شامل بسته بندی، کار با اره و گذاشتن و برداشتن قطعه از زمین است. نمره OWAS برای هر سه وظیفه، عدد 4 بدست آمد ولی برای اپراتور سنگ کاری هنگام کار با دستگاه سنگ عدد 4 و هنگام گذاشتن و برداشتن قطعه از زمین عدد 2 به دست آمد و به همین دلیل اپراتور اره نواری در اولویت اول قرار گرفت.

بحث:

در مجموع 4 شغل با task 12 مورد ارزیابی با سه روش چک لیست، owas و rula انجام گرفت. نتایج ارزیابی پوسچر با این سه روش در موارد زیر تفاوت داشتند:

• اپراتور ذوب کپه
• اپراتور سنگ زنی

با توجه به نمودار شماره (4)، انجام اقدامات اصلاحی برای اپراتور آماده سازی قطعات امری ضروری است و همچنین با توجه به نمودار شماره(5)، انجام اقدامات اصلاحی برای اپراتورهای اره نواری و سنگ زنی امری ضروری و برای اپراتور ذوب کپه انجام این اقدامات اصلاحی در آینده ای نزدیک بایسته است.

پیشنهادهایی برای اپراتور اماده سازی قطعات:

• مفاصل نباید به جهتی خاص متمایل باشند و باید تا حد امکان در حالت خنثی قرار بگیرند.
• ارتفاع نشیمنگاه و پشتی صندلی باید قابل تنظیم باشد.
• ارتفاع سطح کار، صندلی و پاها باید با هم هماهنگ باشد.
• اگر ارتفاع سطح کار ثابت است از زیر پایی استفاده کنند.

پیشنهادهایی برای اپراتور اره نواری، سنگ زنی و ذوب کپه:

• از خمش یا چرخش بدن جلوگیری کنند زیرا بر کمر فشار وارد می کند.
• ارتفاع میز کار باید قابل تنظیم باشد.
• برای پاها فضای کافی در نظر بگیرند.
• در کار ایستاده هر چند وقت یکبار از یک چهارپایه استفاده کنند.
• هنگام کشیدن یا هل دادن از وزن بدن خود استفاده کنند.
• از کشیدن بیش از حد بدن خودداری کنند.

منابع :

تیمور،اللهیاری و اخلاص هانیه، ارگونومی کاربردی،1386، انتشارات فن آوران

چوبینه،علیرضا، ارزیابی پوسچر در ارگونومی شغلی،1383،انتشارات فن آوران

ویر،دمیستر و ترجمه از پورقاسمی،علی،ارگونومی برای مبتدیان،انتشارات مرکز