کنترل خطرات در کار با مواد شیمیایی
کنترل خطرات در کار با مواد شیمیایی
کنترل خطرات در کار با مواد شیمیایی
فهرست:
- حذف مواد خطرناک
- جایگزینی ماده خطرناک
- جداسازی
- کنترل های مهندسی
- هودهای شیمیایی
- کنترل های مدیریتی و اجرایی
- وسایل حفاظت فردی (PPE)
- پایش هوا
- پایش سلامتی کارکنان
- گزارش حوادث و شبه حوادث
- امکانات کمک های اولیه
- دوش های ایمنی و فواره های چشمی
- اقدامات در شرایط اضطراری
- دفع مواد زائد خطرناک
- آموزش
- ثبت و نگهداری گزارشات
- انبارداری مواد شیمیایی
- حمل و نقل کالاهای خطرناک
ارزیابی ها منجر به یافتن ریسک های غیر قابل قبول در کار با مواد شیمیایی شوند، باید حذف شده و یا تا سطوح قابل قبول کاهش یابند. برای این منظور باید از سلسله مراتب کنترلی (Hierarchy or control) به شرح زیر استفاده نمود:
حذف مواد خطرناک
بدیهی است که روش ایده آل در کنترل خطرات حذف نمودن ماده و یا فرایند خطرناک است مثلا حذف مواد سرطان زا و یا استفاده از فرآیند فیزیکی نظیر روش اولتراسوند به جای یک فرآیند شیمیایی در تمیز کردن قطعات. در مورد نحوه و دفعات استفاده از مواد شیمیایی موجود در محیط کار ضروری است یک بررسی به عمل آمده و چنانچه برخی از مواد وجود دارند که به ندرت استفاده شده و برای استفاده احتمالی در آینده نگهداری شده اند باید برای حذف و خارج نمودن آنها از محیط کار و یا دفع مناسب آنها اقدامات و هماهنگی لازم بعمل آید.
همچنين در آینده نیز برای خرید مواد شیمیایی باید خطرات نگهداری طولانی مدت آنها نیز مورد توجه قرار گرفته و این مواد در حداقل مقادیر مورد نیاز سفارش شده و خریداری شوند. هر چند خرید در بسته های بزرگتر ممکن است ارزانتر تمام شود ولی در هنگام خرید باید به اثرات خطرناک این مواد روی افراد شاغل در آن محیط و هزینه های نگهداری و دفع آنها نیز توجه نمود. در بخش کنترلهای مدیریتی و اجرایی کمیته خرید باید بر روی خرید مواد خطرناک جدید و ورود آنها به محیط کار نظارت کافی داشته تا در همین مرحله با جلوگیری از خرید مواد خطرناک غیر ضروری خطر آنها نیز حذف گردد
جایگزینی ماده خطرناک
منظور از جایگزینی استفاده از مواد شیمیایی کم خطرتر می باشد. مثلا استفاده از تولوئن به جای بنزن. البته جایگزینی فقط محدود به مواد نبوده و جابجایی فرایند و وسایل و تجهیزات نیز امکان پذیر می باشد. از همان ابتدای طراحی یک پروژه با فرآیند شیمیایی باید نهایت سعی و تلاش برای جستجوی مواد کم خطرتر با قابليت یکان در انجام پروژه به عمل آید. علاوه بر این، شکل فیزیکی ماده مورد استفاده نیز باید به نوعی مورد توجه قرار گیرد که تماس به حداقل کاهش یابد موارد زیر مثال هایی برای جایگزینی هستند:
- مثلا استفاده از تولوئن به جای بنزن
- استفاده از دترجنت ها به جای استفاده از حلال های کلرینه برای چربی زدایی از قطعات
- استفاده از شکل خمیری ماده به جای استفاده از آن ماده بصورت پودر خشک برای کاهش تماس
جداسازی
منظور از جداسازی ایزوله نمودن نقطه خطر از سایر تنها است بطوریکه سایر افراد از آن خطر محفوظ باشند.
کنترل های مهندسی

کنترل های مهندسی
شامل استفاده از سیم های تهویه موضعی، هودهای مناسب برای کار با مواد خطرناک و سیستم های تهویه ترقیقی می باشد. در کنترل مهندسی از روشهای مختلفی در حذف و یا کاهش تماس با مواد خطرناک استفاده می شود به عنوان مثال:
- استفاده از بسته در کنترل خطر مانند استفاده از فرآیندهای اتوماتیک و سیستم های بسته در انتقال مواد
- ایزوله نمودن فرآیند (مانند جداسازی فیزیکی فرآیند از افراد در معرض مواد ناسازگار و منابع ایجاد جرقه).
- سیستم های تهویه موضعی برای اطمینان از اینکه افراد، در معرض تماس با مواد خطرناک در غلظت های بالاتر از حد مجاز نمی باشند. به عنوان مثال استفاده از یک هود شیمیایی برای کار با مواد شیمیایی زبان آورد. نکته مهم در تضمین موفقیت و کارآمد بودن کنترل های مهندسی مسئله بازرسی و تست این سیستم ها می باشد که باید بطور دوره ای انجام شود
هودهای شیمیایی
هودهای شیمیایی (Fume cupboards) به منظور کنترل تماس اپراتورها هنگام کار با مواد شیمیایی زیان آور مانند اسیدها و قلیاهای قوی، حلال های آلی فرار و مواد سمی استفاده می شوند. داخل این هودها باید به اندازه کافی خالی و نیز نگهداری شده تا فضای کافی برای کار اپراتور فراهم باشد. کار کرد مؤثر این هودها لازم است بصورت دوره ای تست شده و کنترل شود. در هنگام بازدید و کنترل هودهای شیمیایی سه نکته مورد توجه می باشد
- – بازدید کلی هود شیمیایی از قسمت های مختلف شامل هود و کانال، اجزاء الکتریکی هود و قطع آن در شرایط اضطراری
- انجام تست دود (Smoke test) که یک تست کیفی برای رؤیت و کنترل کارکرد سیستم مکشی از طریق مشاهده مسیر جریان هوا می باشد
- تست سرعت دهانه (Face velocity) هود که یک تست کمی برای کنترل راندمان مکش سیستم از طریق اندازه گیری میزان جریان هوای عبوری از هود می باشد
لازم به ذکر است که برای کار با مواد و نمونه های بیولوژیکی از هودهای بیولوژیکی با جریان خطی و با هودهای بیولوژیکی با کلاس های متفاوت بسته به درجه حفاظت لازم از نمونه، اپراتور و محیط استفاده می شود. این هودها نیز شرایط کار و استانداردهای مخصوص به خود را داشته و برای اطمینان از کار کرد مؤثر باید بطور دوره ای و مرتب تست و کنترل شوند
کنترل های مدیریتی و اجرایی
کنترل های مدیریتی به شکل های مختلفی امکان پذیر می باشد مانند استفاده از روش های استاندارد عملیات کاری، چرخشی نمودن کار کارگران و غیره. در اینجا به برخی از این موارد اشاره می شود.
تدارکات / خرید
قبل از خرید یک ماده جدید باید سعی شود که آگاهی لازم از پتانسیل خطرات آن ماده بدست آید. به عنوان مثال می توان قبل از خرید برگه MSDS ماده را تهیه نموده، با یک مرور کلی اطلاعاتی در مورد ماده بدست آورده و چنانچه اقدامات کنترلی توصیه شده در محیط مورد نظر قابل دسترس نمی باشد می توان از خرید آن صرف نظر نمود. چنانچه مشخص شود که ماده مورد نظر موجب خطرات و اثرات سمی فوری روی افراد در معرض خواهد بود ترجیحا باید جایگزین های کم خطرتر ماده نیز جستجو شود.
خرید برخی مواد خصوصا مواد سرطان زا مستلزم دقت زیادی می باشد. باید دقت نمود که برخی از مواد شیمیایی ممکن است در لیست مواد ممنوع شده و یا مواد با اخذ مجوز وارده شده و بنابراین، خرید این گونه مواد تابع مقررات و کسب مجوزهای لازم می باشد. خریدار باید در هنگام خرید ماده شیمیایی در خواست خود را برای دریافت برگه MSDS ماده نیز به فروشنده اعلام نماید. فروشندگان مواد شیمیایی نیز موظفند که MSDS مواد عرضه شده خود را تهیه و در اختیار خریداران قرار دهند.
عملیات کاری ایمن
فراهم نمودن امکان عملیات کاری ایمن (Safe work practices) جزئی از کنترل های مدیریتی و اجرایی محسوب شده و مستلزم کار به روش ایمن می باشد. مثال هایی از فراهم نمودن عملیات کاری ایمن عبارتند از:
- – ایجاد نظارت کافی در کار
- فراهم نمودن آموزش های لازم برای انجام کار
- تأمین امکانات نگهداری، انبار و دفع صحیح مواد خطرناک
- ممنوع بودن خوردن، آشامیدن و سیگار کشیدن در آزمایشگاه یا محوطه استفاده یا انبار مواد خطرناک
- نگه داشتن ظروف حاوی مواد شیمیایی بصورت در بسته در هنگام نگهداری و جابجایی آنها
- عدم دسترسی افراد متفرقه به درون آزمایشگاه یا انبار یا محوطه کار با مواد شیمیایی
دستورالعمل های استاندارد کار (SOP)
برای کار با وسایل و فرآیندهایی که شامل استفاده از مواد خطرناک می باشند دستورالعمل های استاندارد کار (Standard operating procedures) باید نوشته شده و در دسترس افراد قرار گیرند. در تدوین دستورالعمل ها می توان از کتابچه های راهنمای کارخانجات سازنده نیز بهره گرفت.
ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
با سلام
برای دیدن ادامه مطالب فوق دانلود فایل به چه صورت هست؟ فایلی در این قسمت وجود ندارد
سلام اگر اکانتتون ویژه باشه لینک دانلود را میتونید ببینید و فایل را دانلود کنید