کلیات کتاب مهندسی حریق دکتر گلمحمدی

با سلام خدمت مهندسین بهداشت حرفه ای

در اینجا قصد دارم فصل اول کتاب دکتر گلمحمدی را برایتان قرار دهم که موضوعات آن به شرح زیر است.

• اهمیت مقابله با حریق
• ماهیت حریق
• مواد سوختنی
• درجه اتش سوزی
• خودبخود سوزی
• تفاوت انفجار و حریق
• علل و شرایط بروز حریق
• عوامل موثر بر گسترش و شدت حریق
• محصولات احتراق
• فاز های حریق
• انتقال و انتشار حریق
• تقسیم بندی مکانها از نظر خطر حریق
• درجات خطر مواد
• درجه بندی مواد از نظر اشتعال
• پایداری مواد از نظر واکنش های شیمیایی
• مخاطرات بهداشتی مواد هنگام حریق
• آتش دسته A , B ,C, D ,E,F
• روش های عمومی اطفاء حریق

اهمیت مقابله حریق

آتش عبارت از یک سری عملیات شیمیایی و اکسیداسیون سریع حرارت زای مواد قابل اشتعال (واکنشهای اگزوترمیک) است. در گذشته آتش سوزی های بزرگی در دنیا اتفاق افتاده که تلفات زیادی را در بر داشته است. بطور مثال در سال ۱۷۵۶ پانزده هزار خانه  در نیویورک در سال ۱۸۳۵ کلیه خانه های واقع در ۱۳ هکتار زمین در آتش سوخت٬ در شیکاگو در سال ۱۸۷۱ تعداد ۱۷۴۵۰ واحد ساختمانی طعمه حریق گردید۲ در سال ۱۹۶۶ در لندن ۱۳۳۰۰ ساختمان ویران شد. طبق امار در انگستان در سال ۱۹۸۰ بیش از ۳۸۰ هزار آتش سوزی زخ داده است و یک سوم خسارات و بزرگی حریق مربوط به تنها ۶۰۰ فقزه آن بوده است. در ۱۹۹۶ در همان کشور بیش از ۵۳۲ هزار فقره آتش سوزی ثبت شده که یک سوم آن در محیط های کار اتفاق افتاده که باعث بیش از ۶۰۰ مورد مرگ . ۱۶۰۰۰ جراحت به افراد شده است.

در ایران آتش سوزی جلفا در سال ۱۳۵۵ یک میلیارد تومان خسارت بر جای گذاشت. طبق بررسی های انجام شده در هر سال بین ۶۰ تا ۹۰ مورد اتش سوزی به ازای هر یکصد هزار نفر جمعیت در شهرهای کشور رخ می دهد که بسیاری از آنها مربوط به محیط های کار است. آتش سوزی چاه های نفت کویت در جریان جنگ خلیج فارس علاوه بر خسارات مالی بسیار بزرگ٬ باعث الودگی بخش وسیعی از آب و هوا گردید.

همچنین جنگل سوزی اخیر اندونزی که یک مشکل قاره ای قلمداد گردید از نمونه های بارز خسارات حریق است.

آمار نشان داده است که حریق های بزرگ معمولا برای اولین بار و بدون پیش اگهی ملموسی برای ساکنین و شاغلین رخ می دهد و این در حالی است که طبق بررسی ها حداقل ۷۵٪ از مواد حریق قابل پیشگیری می باشد.

ماهیت حریق

وقوع هر آتش نیاز به زمینه های فیزیکی و شیمیایی محل وقوع دارد. اصولا عوامل موثر در ایجاد آتش سوزی متعدد می باشد ولی برای ایجاد آتش وجود ۴ عامل زیر که به هرم آتش معروف است ضروری است و در صورت حذف تنها یکی از انها ادامه حریق ممکن نیست:

الف- اکسیژن

ب- حرارت

ج- مواد قابل اشتعال

د- واکنش زنجیره ای

اکسیژن

حداقل تراکم اکسیژن لازم در هوا برای آتش گیری ۱۶٪ می باشد. بیشتر حریق ها در ۱۵٪ اکسیژن هم تا حدودی برقرار می باشند. برخی مواد مثل HNO3. R-O-O-R و اکسید های الی در حین حریق بخشی از اکسیژن مورد نیاز خود را تامین می کنند برای کنترل این گونه حریق ها اقدامات ویژه لازم است.

مواد سوختنی

تمام موادی که به نحوی قابلیت تجزیه و اکسیداسیون اگزومتریک را دارند بعنان ماده سوختنی قلمداد می شوند. این مواد می توانند جامد٬ مایع٬ گاز با منشا طبیعی یا مصنوعی باشند. سرعت سوختن یا گسترش شعله در مواد مختلف متفاوت است لذا برخی مواد ممکن است بتوانند اکسیده شوند اما در شرایط عادی ماده سوختنی تلقی نمی گردد.

حرارت

برای شروع هر اتش سوزی لزوما نیاز به درجه حرارت کافی می باشد٬ حتی در مواقعی که حریق شروع شده باشد٬ اگر حرارت کاهش یابد دامنه حریق محدود و بالاخره خاموش می گردد. حرارت لازم در مطالعه اتش گیری مواد با دو اصطلاح تعریف می گردد:

۱- نقطه شعله زنی

۲- درجه آتش گیری

نقطه شعله زنی

درجه حرارتی است که در آن درجه حرارت٬ یک ماده سوختنی مایع (یا در حال تبدیل به مایع) در اندازه کافی بخار می گردد و به محض نزدیک شدن شعله یا جرقه به آن باعث شعله ور شدن و شروع حریق می گردد. اگر برخی جامدات بتوانند مستقیما یا به واسطه تبدیل به بخار شوند نیز این اصطلاح در مورد انها صادق است.

برای دیدن سایر موضوعات فایل پیوست شده را دانلود کنید

V1: این مطلب بروزرسانی شد و فایل PDF مهندسی حریق در 129 صفحه پیوست شد.