پنوموکونیوز ناشی از غبار معدنی اسکلروژن

پنوموکونیوز ناشی از غبار معدنی اسکلروژن

پنوموکونیوز ناشی از غبار معدنی اسکلروژن

 فرمت: Pdf       تعداد صفحات: 18

موضوعات:

• سیلیکوزیس و سیلیکوزیس همراه با سل ریوی

• ویژگیهای عوامل ایجاد کننده

• منابع و موارد مصرف

• مشاغلی که در آنها احتمال بروز سیلیکوزیس وجود دارد

• مکانیسم عمل  Retention ( باقی ماندن مواد در بدن)

• تصفیه و پاکسازی

• سنجش میزان تماس

• سنجش بیولوژیک

• اثرات کلینیکی

• ارتباط میزان تماس و اثرات آن

• تشخیص های افتراقی

• آزمایشات غربالی

• اقدامات کنترلی و پیشگیری

• تمام موارد فوق برای آنتراکوسیلیکوزیس و آزبستوزیس نیز توضیح داده شده است.

پنوموکونیوز ناشی از غبار معدنی اسکلروژن شامل: بیماری سیلیکوزیس آنتراکو سیلیکوزیس و آزبستوزیس می باشد. سیلیکوزیس توام با سل ریوی هم پنوموکونیوز ناشی از غبار در نظر گرفته می شود و این در حالی است که سیلیکوزیس بعنوان اساسی ترین عامل ایجاد کننده معلولیت یا مرگ شناخته شده است.

سیلیکوزیس و سیلیکوزیس همراه با سل ریوی

سیلیکوزیس یک پنوموکونیوز است که در نتیجه استنشاق ذرات کریستالیزه سیلیکون آزاد (دی اکسید سیلیکون) معلق در هوا بوجود می آید. سیلیکوز توأم با سل، به بیماری اطلاق می شود که در نتیجه تداخل سیلیکوزیس با سل ریوی ایجاد می گردد.

ویژگیهای عوامل ایجاد کننده

اشکال عمده معدنی کریستالین که به سیلیکای آزاد (Sio₂) اطلاق می شوند عبارتند از: کوارتز، تری دی میت و کریستوباليت.

منابع و موارد مصرف

اکثر تخته سنگها حاوی سیلیکا هستند. ذرات ریز سیلیکون آزاد معلق در هوا، در نتیجه انفجار و آسیاب کردن، سوراخ کردن، سائیده شدن، خرد شدن و تکه تکه کردن سنگها ایجاد می شوند. مخصوصا غبار ناشی از کار تزئینی و تجاری روی سنگهای گرانیت و ماسه سنگها و ماسه سائیده شده (پودر سیلیکون) و پرداخت سنگهای دیاتومه ای با استفاده از حرارت بیشتر خطرناک هستند.

مشاغلی که در آنها احتمال بروز سیلیکوزیس وجود دارد

کارگرانی که در بخشهای ذیل فعالیت می کنند بطور بالقوه در معرض خطر سیلیکوزیس قرار دارند: حفر و استخراج سنگهای سخت، مهندسی عمران، کشیدن روکش سنگی و صیقل سنگ، طراحی و حجاری، بهسازی کیفیت سنگ در کارخانجات ذوب شیشه و کارگاههای شستشوی شن، جدا کردن روکشهای مقاوم در کوره ها و غیره… ریخته گری، روکشی سرامیک، چینی و تولیدات لعابی و مشاغلی که در آنها از شن برای سایش استفاده می شود.

مکانیسم عمل  Retention (باقی ماندن مواد در بدن)

ذرات غباری با قطر ۱۵-۵ میکرون با حرکات متناوب مژکهای موکوسی تصفیه می شوند اما ذرات با قطر 0.5 میکرون در جریان هوا معلق باقی مانده و با تنفس بیرون رانده می شوند. ذرات غبار رسوبی در ریه ها توسط ماکروفاژها بلعیده میشوند (فاگوسیتهای تک سلولی) و سپس ، یا از طریق مجاری هوایی به بیرون فرستاده و تصفیه می شوند و یا به پارانشیم ریه منتقل می گردند وقتی سلولهای آلوده به غبار می میرند سایر سلولهای فاگوسیتی ذرات آزاد شده را مجددا جذب میکنند اما این سلولها نیز از بین رفته و یک واکنش مداوم خفيف ( (Low-grade را ایجاد می کنند که منجر به تشکیل اسکار (گره بانودول) می گردد که اکثرا اطراف راههای هوائی انتهائی بوجود می آیند. ذرات سیلیس آزاد از نظر قدرت تخریب سلولی متفاوت هستند و این فعالیت تخریبی در صورت وجود سایر ذرات (مانند اکسید آهن و آلومینیوم) و ترکیبات شیمیائی نظیر پولی وینیل پیرولینین – N – اکسید) که روی سطح ذرات کوارتز تأثیر می گذارند ممکن است به تأخیر افتد. بنظر میرسد مکانیسم طبیعی محافظت کننده بدن، یعنی پوشانیدن ذرات غبار با یک گلیکوپروتئین غنی از آهن در مورد ذرات آزاد سیلیس ظاهرا غیر موثر می باشد.

تصفیه و پاکسازی

تصفيه ذرات کوارتز بویژه وقتی با سایر ذرات مخلوط باشند، احتمالا در چند روز اولیه بعد از استنشاق، از طریق برونش و نای انجام می شود. درصد ذرات باقیمانده در ریه با عوامل زیر افزایش می یابد.

الف) افزایش میزان تماس

ب) سابقه تماس بیشتر با غبار

ج) وجود بیماری ریوی (بخصوص سل). ذرات باقیمانده در پارانشیم ریه بندرت به غدد النفاوی مرکزی انتقال می یابند بنابراین آسیب وارده به ریه و غدد لنفاوی اطراف آن محدود می شود.

سنجش میزان تماس

سنجش محیطی

بهترین طریقه اندازه گیری میزان تماس با کریستالهای سیلیکون در محیط کار، روش نمونه برداری ذرات باندازه انتخابی در منطقه تنفسی کارگران می باشد که ترجیحا با استفاده از نمونه برداری انفرادی انجام می گیرد. میزان تماس با کریستال سیلیکون همچنین با استفاده از روش آنالیز ذرات قابل استنشاق، بوسیله اشعه ایکس یا امواج همچنین با استفاده از روش آنالیز ذرات قابل استنشاق, بوسیله اشعه ایکس یا امواج مادون قرمز بررسی می شود.

سنجش بیولوژیک

روشهای بیوشیمیایی برای اندازه گیری میزان تماس فعلا در دسترس نیست رادیوگرافی به عنوان وسیله ای برای تعیین تماس با ذرات سیلیکون آزاد قابل استفاده است. عکسهای رادیوگرافی باید با استفاده از الگوی ILO تفسیر و بررسی شوند

(طبقه بندی بین المللی رادیو نگارهای – پنوموکونیوز ۱۹۸۰) سایه های دیده شده در رادیوگرافی ریه ها در نتیجه واکنش بافتی ایجاد شده و بوسیله خود غبار پدید نمی آیند. ابتدا این سایه ها کوچک و مدور بوده و در تمام بخشهای ریه پخش شده اند ولی بعد ممکن است توزیع آنها نامنظم شده و تعدادی از آنها بهم بپیوندند که مخصوصا در نقاط فوقانی ریه ها یافت می شوند. به هرحال چون بین تهاجم اولیه بیماری سیلیکوتیک و ظهور و ادامه پیشرفت سایه ها در عکسهای رادیوگرافی یک دوره کمون طولانی وجود دارد، تغییرات پرتونگاری نمی تواند بعنوان یک شاخص پیش رس در تماس، مورد توجه باشد. آزمایشات عملکرد ریه برای اندازه گیری میزان تماس نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. موارد غیر طبیعی در کارکرد ریه با تغییرات رادیولوژیکی تطبیق داده می شود اگرچه این تغییرات غیر اختصاصی هستند و برای اندازه گیری میزان تماس، مفید نمی باشند مراحل اولیه بیماری سیلیکوزیس بدون علامت است.

اثرات کلینیکی

سیلیکوزیس

سیلیکوزیس حاد یک بیماری بسرعت پیشرونده است. در شرایط حاد تنگی نفس و سرفه های خشک در عرض چند هفته تماس با غبار شروع و گسترش پیدا می کند. تنگی نفس، ناتوانی در انجام کار در عرض چند ماه بروز کرده و مرگ ناشی از نارسایی تنفسی یا بیماری قلبی در عرض ۱ الى 3 سال اتفاق می افتد. در معاینات پزشکی حرکات ریوی محدود شده، سیانور یا کبودی و رالهای تأخیری دمی توأم با اعمال غیر عادی محدود شده ریوی و کاهش انتقال گاز وجود دارد. رادیوگرافی نشانگر سایه های کرک مانند محیطی است که بتدریج به حالت خطی تبدیل می شود اغلب این علائم حتی در اتوپسی تشخیص داده نمی شوند زیرا ماکروفاژها مرده و واکنش سلولی مکرر در آلوئولها اتفاق می افتد بدون اینکه نودولهای مشخصی را ایجاد نمایند و ذرات منعکس کننده و درخشنده دوتائی سیلیکون در بافت ریه بسیار زیاد هستند. در کشورهای صنعتی در شرایط کار و تماسهای شغلی متداول، سیلیکوزیس تنها پس از چند سال تماس ایجاد می گردد . میزان توسعه و شدت بیماری سیلیکوز در موارد مختلف بسیار بستگی به ماده ای دارد که واکنش میزان تماس و واکنش بیولوژیک نسبت به ذره غبار مورد نظر و وجود یا عدم وجود بافتی را به تأخیر می اندازد اساسا اکثر این ذرات تصفیه و دفع می شوند بقیه متعاقبا با صدماتی که به غدد لنفاوی مرکزی و لنفاتیکها وارد می کنند ، نسبت ذرات باقیمانده در بافت افزایش یافته و آسیب بطرف پارانشیم ریه انتقال می یابد.

نودولهای حلقه ای بافت کلاژن که اطراف مجموعه ذرات تشکیل شده و مویرگهای خونی مجاور را منقبض می کنند، همچنین رگهای لنفاوی و مجاری هوایی کوچک را منقبض کرده باعث بروز صدمات ایسکیمیک (ناشی از نرسیدن هوا به بافت) در ریه و آسیبهای ثانویه اشکار می گردد.

بروز این اتفاقات در نقاط تحتانی و میانی ریه ها شایع بوده و در بررسی با x-ray به شکل سایه های نامنظم که در هوا ادغام و كالسيفيه شده اند، دیده می شود، کالسیفیه شده غدد لنفاوی بزرگ شده نیز معمول است. مراحل اولیه سیلیکوزیس بعنوان یک قاعده با هیچ نشانه و علامتی همراه نیست و نیز تستهای تهویه پایه ای ریه در محدوده فیزیولوژیک نرمال باقی می ماند. در بیشتر موارد پیشرفته بیماری، تنگی نفس در فعالیتهای بدنی، بوجود می آید. بدلیل حمله خزنده بیماری، علائم دیسپنه (تنگی نفس) ممکن است به گذشت سن فرد نسبت داده شود بنابراین x-ray  در این موارد تقریبا یک روش اختصاصی برای تشخیص می باشد. ادغام و درهم ریختگی سایه ها همراه است با پیشرفت بسیار سریع تنگی نفس در جریان فعالیت بدنی فرد و کاهش عملکرد ریه که عمدتا در نوع خود محدود کننده می باشد. علائم برونشی مثلا سرفه و خلط ناشی از رسوب ذرات غبار در راههای هوایی کمتر اهمیت داشته و گاهی اوقات قابل برگشت هستند.

سیلیکوزیس همراه با سل ریوی

کارگرانی که در تماس با غبار سیلیکوز هستند نسبت به بیماری سل در معرض خطر بیشتری می باشند. این تهدید جدی دائما در حال افزایش است مخصوصا زمانی که تغییرات رادیولوژیک در ریه نمایان گردد. عامل عفونت معمولأ مایکوباکتریوم توبرکولوزیس می باشد اما سایر گونه ها (شامل مایکوباکتریوم مارینوم و مایکو باکتریوم کانزاسی) نیز ممکن است مسئول ایجاد بیماری باشند. خطر ابتلا به سل با شدت سیلیکوزیس و فاکتورهای مؤثر دیگر در گسترده شدن سل، مانند زیادی تعداد کارگران در محیط کار، سوء تغذیه و شیوع گسترده عفونت در اجتماع افزایش می یابد. بنظر می رسد افزایش حساسیت بیماران سیلیکوز به سل ریوی بعلت آسیب بوجود آمده بوسیله غبار در ماکروفاژهای ریوی، غدد لنفاوی و سیستم ایمنی باشد که بطور طبیعی برعلیه سل ریوی، از ریه ها محافظت می کنند. سوءظن نسبت به بیماری سل در افراد مبتلا به سیلیکوزیس وقتی بیشتر میشود، که علائم بطور ناگهانی توسعه پیدا می کنند، یا تغییرات رادیوگرافی پدید می آید. تب، کاهش وزن، با پیدایش خلط خونی از جمله این علائم هستند . گسترش تغییرات رادیوگرافی سرعت بیشتری پیدا می کند حتی زمانیکه عفونت تحت کنترل درآید. قابل اعتمادترین شاخص تشخیص یا درمان مایکوباکتریوم های موجود در نمونه خلط است . سایر شاخص ها کمتر قابل اتكاء هستند. سل با سابقه ، درمان شده یا نشده احتمالا خطر بروز سل مجدد و شدت یافتن سیلیکوزیس را افزایش می دهد و هیچ مدرکی دال بر افزایش خطر کانسر در نتیجه تماس با غبار سیلیکون ، یا در بیماران مبتلا به سیلیکوزیس وجود ندارد.

ارتباط میزان تماس و اثرات آن

تماس با ۱ الى ۲ میلی گرم کوارتز در هر متر مکعب هوا ممکن است باعث ایجاد بیماری قابل تشخیص در عرض ۵ الی ۱۵ سال گردد. ابتدا تغییرات رادیوگرافی شروع می شوند. متعاقب آن غیر طبیعی شدن کارکرد ریه و ظهور علائم واقع می شود. در تماس با غلظت کمتر گرد و غبار، بیماری با تأخیر بیشتری ایجادشده و علائم، اغلب تا قبل از متوقف شدن تماس ظاهر نمی شوند. رابطه بین میزان تماس و اثرات آن به عوامل ذیل وابسته اند:

الف) غلظت غبار موجود در هوا

ب ) میزان تجمعی تماس با غبار (مجموع غلظت آلودگی در هوا و مدت زمان تماس)

ج ) زمان ابقاء (مدت زمانیکه غبار در ریه ها باقیمانده است)

د) با فعالیت و افزایش بار کارکرد فرد در تماس تعداد تنفس افزایش یافته و نهایتا آلودگی بیشتری وارد سیستم ریه می شود.

وقوع بیماری بطور قابل ملاحظه ای از یک صنعت به نوع دیگر متغیر است که ظاهرا ارتباطی به میزان تماس با ذرات سیلیکون آزاد ندارد. بنظر میرسد که تماس با غلظتهای کم به مدت طولانی باعث بروز بیماری با شدت کمتری نسبت به تماس با غلظتهای بیشتر برای مدت کوتاه تر می گردد. در آینده آزمایشگاه ها متدهایی را بکار خواهند برد که با استفاده از مدلهای سلولی انسانی یا حیوانی، امکان پیش بینی خطرات ناشی از ذرات گرد و غبار را با دقت بیشتری فراهم خواهند کرد.

حتما بخوانید:

⇐ بیماری های ریوی ناشی از گرد و غبار (پنوموکونیوزها)

⇐ پنوموکونیوز زغال سنگ (CWP)

⇐  اصول تشخیص بیماری های ناشی از کار

⇐ پاورپوینت گرد و غبار سمی

⇐ هزینه های جانی و مالی بیماریهای ناشی از کار

Sirvan Sheikhi

هیچ وقت حرف استادمو (دکتر مرتضی مرتضوی) فراموش نمی کنم که گفت مهم نیست چی میخونی یا چیکاره می کنی مهم اینه هر کار کردی بهترین باشی. تک تک ما می تونیم در راستای فرهنگ سازی و ارتقا سطح علمی رشتمون گام برداریم, کافیه سطح اطلاعاتمون را بالا ببریم و همیار هم باشیم. امیدارم که تونسته باشم در این راستا کمکی به هم رشته های عزیزم کرده باشم.