نوبت کاری (شیفت کاری)

نوبت کاری (شیفت کاری)

هر کاری که خارج از ساعت کار روزانه (7صبح تا 6 عصر) باشد نوبت کاری نام میگیرد.
تاثیر: ترشح و تولید هورمون ملاتونین باعث ایجاد و القای خستگی و خواب می شود. پس هنگام شب این هورمون حداکثر تراکم را دارد. هورمون کورتیزول بیدار کننده است و هنگام صبح حداکثر مقدار را دارد.
افراد : 1. صبح گرا (morning larks) تمایل دارند هنگام غروب خوابیده و هنگام طلوع خورشید بیدار شوند.
2. شب گرا (night owls) بیشترین فعالیت خود را اوقات شب انجام می دهند.
* با افزایش سن پدیده صبح گرایی بیشتر بروز می کند.
* تمایل طبیعی ساعت بیولوژیک بدن به کند کار کردن است. پس شیفتهای چرخشی رو به جلو (صبح – عصر- شب ) بسیار راحتتر از شیفتهایی هستند که برعکس میباشند.
عوامل موثر بر نوبت کاری:
سن بیشتر از 50 سال . ابتلا به ناراحتی های گوارشی. صرع و بیماری قند. صبح گرا بودن. نبود امکانات خواب مناسب. تنها زندگی کردن. دو شغلی بودن یا انجام کارهای سنگین خانه. سابقه استعمال الکل یا مواد مخدر
عوارض:
1. خستگی شدید به علت کم خوابی که این امر در خانم های باردار باعث افزایش خطر احتمال زایمان زود رس می شود.
2. اختلالات بهداشتی : ناراحتی های گوارشی. عوارض مغزی روانی. احتمال افزایش شیوع بیماری های قلبی عروقی. بروز افسردگی
3. مختل شدن زندگی اجتماعی ( روابط دوستانه و خانوادگی)
4. کاهش بهره وری در فعالیت های فکری – دستی و مهارتی

. کاهش ایمنی و افزایش میزان حوادث: در مواردی عدم نظارت سرپرستان در شب ، بروز حادثه و خطا را افزایش می دهد. فراوانی خطا در ساعت 3 بامداد بیشتر از اوقات دیگر است. وفور حوادث در ساعت 5 صبح بیشترین تعداد را دارد.
* تدارک خدمات مناسب درمانی . مددکاری اجتماعی. تغذیه وتفریحی از این عوارض می کاهد.
* با افزایش روشنایی محل کار ، عمل حذف تقریبی پیک هورمون ملاتونین انجام شده که باعث افزایش تطابق با نوبت کاری می شود.
طول نوبت کاری:
برای کار سبک ،نوبت 12ساعت و برای کار سنگین و فیزیکی یا کارهای پیچیده فکری زمانی کار نباید بیشتر از 8ساعت باشد( این زمان هنگام شب 6 تا 7 ساعت است.)
نکات مطلوب:
1. قرار دادن تنها یک شب کاری در هر نظام، به این ترتیب که بعد از هر نوبت شب کاری بهتر است حداقل24 ساعت استراحت باشد.
2. نظام نوبت کاری حتی الامکان از 4 هفته کوتاه تر باشد.
3. قرار دادن تعطیلات آخر هفته طولانی برای پایان هفته اول مناسب است.
4. چرخش رو به جلو باشد( صبح. عصر. شب)
5. آغاز نوبت صبح در ساعت 7 یا 8 بهتر از 6 می باشد.