نمونه برداری فعال و غير فعال هوا
نمونه برداری فعال و غير فعال هوا
نمونه برداری فعال و غير فعال هوا
فهرست |
|
موضوعات |
صفحات |
نمونه برداری غیرفعال |
۳ |
نمونه برداری فعال |
۳ |
ایمپکتورهای آندرسن |
۴ |
روش استفاده از نمونه بردار آندرسن |
۶ |
نمونه بردار اسلیت |
۷ |
ایمپکتورهای دوار |
۸ |
نمونه برداری با بطری های گاز شویی |
۹ |
مراحل نمونه برداری با بطری های گاز شویی |
۱۰ |
روش فیلتراسیون |
۱۰ |
روش نمونه برداری و اماده سازی نمونه جهت شمارش |
۱۱ |
نمونه برداری فعال و غیر فعال هوا
۱-نمونه برداری غیر فعال
استفاده از متد پسیو جهت نمونه برداری٬ نخستین روش جهت جمع آور مکروارگانسم ها هوابرد بوده و امروز نیز از این روش استفاده می گردد این روش شامل قرار دادن پلیت های کشت که به پلیت های رسوبی معروفند در محیط می باشد در این روش ظروف کشت یا اسلایدهای شیشه ای با روکشی از مواد چسبنده در سطوح گوناگونی برای تماس هوا به مدت چند ساعت قرار می گیرند٬ انگاه انها در دستگاه انکوباتور نگهداری شده و بعد از آن تعداد کلونی های کشت شده شمارش می شود. از قرار دادن پلیت ها روی منافذ ورود و خروج هوا٬ پنجره ها٬ محیط های نشست و بخاری ها بایستی اجتناب گردد.
هنگامی که تجهیزات نمونه برداری فعال در دسترس نباشد بهترین روش استفاده از تکنیک غربالگری غیر فعال است یکی از مشکلاتت این روش ته نشینی ذرات سنگین در مراحل اولیه است جریان هوا نیز باعث اختلال در نمونه برداری می شود و در نتیجه کارایی جمع اوری را برای تمام ذرات کاهش می دهد.
۲-نمونه برداری فعال هوا
نمونه برداری فعال هوا به دو گروه تقسیم می شوند:
- ایمپکتورهای ساکن که ششامل یک سری وسایل ویژه هستند.
- ایمپکتورهای چرخشی و فیلترها
بیشتر شیوه های نمونه برداری فعال هوا به پایه برخورد می باشند. نمونه بردار شکافدار نوع بوکارد (burkard) و ایمپکتور چند مرحله ای نوع آندرسن (Andersen) نمونه هایی از ایمپکتورهای ساکن هستند و ایمپکتور نوع بیوتست یک ایمکتور گردنده و دوار میباشد ایمپینجرها که مواد را در یک مایع جمع آوری می کنند و فیلتر های که برای جمع آوری آئروسول های بیولوژیک استفاده می شوند نیز از وسایل دیگر کاربردی در این روش می باشد. نمونه برداری های شکافدار و ایمپکتورهای دوار عموما برای نمونه برداری کوتاه مدت از میکرو ارگانیسم ها مورد استفاده قرار می گیرند.
جمع آوری و نمونه برداری بوسیله برخورد یک سطح آغشته با آگار٬ این امکان را همواره فراهم می سازد که واحد های کلونی (CFU) شمارش شوند٬ در حالیکه در ایمپینجر جنبش و حرکت شدید باعث می شود دسته های سلولی از هم جدا گردند نتیجه این امر٬ عدم شمارش تمامی سلولهای بیوآئروسل است. هر چند جهت و سرعت باد عموما مشکلی در نمونه برداری فعال ایجاد نمی کن اما هنگامی که هدف نمونه برداری از هوای محیط بیرون است بایستی جهت و سرعت باد مورد اندازه گیری قرار گیرد.
نکته شایان ذکر اینست که٬ جریان هوا باید موازی و هماهنگ با جریان مکش نمونه بردار باشدو تمام حجم های نمونه باید طوری تنظیم گردد که گسترده حساسیت CFU50 برای میکروارگانیسم ها تامین گردد.
روش جمع آوری نمونه های شیمیایی کاملا مشابه بیوآئروسل هاست٬ با این تفاوت که در جمع آوری بیوآئروسل ها زمان نمونه برداری بسیار کوتاه است مخصوصا هنگامی که ارگانیسم های زنده و زیست پذیری جمع اوری می گردند.
ایمپکتورهای آندرسن
ایمپکتورهای ساکن نظیر ایمدکتورهای چند مرحله ای آندرسن جهت تفکیک ذرات استنشاقی و غیر استنشاقی بیوآئروسل کاربرد دارند.
این ایمپکتورها برای نمونه برداری از بیو آئروسل ها توسط کارخانه های مختلف تولید می گردند. کاربردی ترین آنها نمونه بردار آندرسن معروف است که نخستین بار در سال ۱۹۷۰ میلادی بعنوان یک نمونه بردار استاندارد میکروبی توصیه شده است.
ایمپکتورهای ساکن نظیر تمام نمونه بردارها٬ ذرات را بر روی پلیت های کشت جمع اوری می کنند و در مکانی که ذرات هوابرد کم باشد مورد استفاده قرار می گیرد.
سه نوع یمپکتور آندرسن ۶ مرحله ای٬ ۲ مرحله ای و تک مرحله ای برای جمع آوری میکروارگانیسم طراحی شده اند.همچنین یک آندرسن ۸ مرحله ای نیز موجود بوده و تنها در مطالعاتی که رنج وسیعی از انتشارات بیوآئروسلی وجود دارد. استفاده می گردد. بر روی نمونه بردار اندرسن ۶ مرحله ای در طول زمان تغییراتی صورت گرفت و این تغییرات و اصلاحات نتایج گوناگونی به همراه داشت.
نماد (S-6) نشاندهنده استفاده از نمونه بردار آندرسن ۶ مرحله ای است که تنها یک ظرف کشت ساده در مرحله آخر آن گذاشته میشود که مرحله شماره۶ آن آغشته به آگار می باشد.
هنگامی که انواع دیگر ایپمکتورهای اندرسن مورد استفاده قرار می گیرند باید راندمان جمع آوری شان نسبت ه حالت تک مرحله ی معلوم باشد مهمترین ویژگی این وسایل٬ استفاده از آنها در مدت زمان طولانی می باشد.
ایمپکتور فردی برای مواجهه فردی با نمونه های میکروبی است. معمولا راندمان جمع آوری این دستگاه با ایمپکتور آندرسن در نمونه برداری محیطی مقایشه می گردد. اصول جمع آوری در آن همانند ایمپکورهای دیگر است.

ایمپکتور تک مرحله ای آندرسن

شکل 2: ایمپکتور چند مرحله ای آندرسن
مکانیسم اساسی جهت جمع اوری ذرات توسط ایمپکتورهای تک مرحله ای و چند مرحله ای مطابق شکل 2 می باشد. هنگامی که هوا از داخل نمونه بردار عبور می نماید از دریچه ورودی نیز گذشته و به سطح آغشته به آگار برخورد می نماید. سرعت عبور هوا از روزنه ها در یک مسیر روزنه متناسب با عکس نسبت مساحت می باشد. ذره توسط جریان هوا حرکت نموده و با سطح اگار برخورد می نماید اگر ذره در این حالت نچسپد سرعت برخورد کافی نبوده و ذره در جریان هوا باقی مانده و در فرایند مکش وارد مرحله بعدی می گردد که ممکن است در این مرحله ذره به دام بیفتد.
هر مرحله در ایمپکتور ۶ مرحله ای اندرسن شامل صفحه ای با ۴۰۰ روزنه با اندازه ثابت بوده که در هر مرحله انداره آن تغییر می یابد.
شکل شماره ۵-۶ ذرات در شش مرحله و در ۶ رنج آئرودینامیک متفاوت در طی نمونه برداری در پلیت های آندرسن مرحله مختلف نشان می دهد. سه گیره فلزی و قابل ارتجاع بهم متصلند و هوا از میان آنها عبور می نماید. مستقیما زیر هر پایه یک ظرف شیشه ای بوده که حاوی محیط آگار مغذی است.
هر مرحله آندرسون ۲ مرحله ای شامل ۲۰۰ روزنه مخروطی است( شکل 2) قطر این روزنه ها در مرحله اول 1.5 mm و در مرحله بعد 0.4 mm است.
صفحات فوق توسط گیره ها به همراه پوشش تفلونی٬ به هم متصل میابند. لازم به ذکر است که ذرت در مرحله نخست غیر قابل استنشاق و در مرحله بعد قابل استنشاق فرض می شوند.
این نمونه برداری بایستی به سرعت جریان هوا حدود ۱ فوت مکعب در دقیقه نیاز دارد.
مقایسه اندرسن دو مرحله ای با شش مرحله ای نشان می دهد که اندازه روزنه های مدل دو مرحله ای بزرگتر از روزنه های شش مرحله ای می باشد. و در نتیجه ذرات کوچکتر در حدود 0.65um تا ۱/۱um ممکن است بوسیله مدل دو مرحله ای جمع اوری نشوند٬ این در حالی است که این ذرات توسط مراحل پنجم و ششم دستگاه ۶ مرحله ای بدام می افتند.
دیگر اینکه تعداد روزنه های هر مرحله از نمونه بردار ۲ مرحله ای نصف نمونه بردار ۶ مرحله ای می باشد . با توجه به اینکه٬ کانون هر روزنه بعنوان یک واحد تشکیل کلونی (CFU) شمارش می شود درنتیجه قراپت در دستگاه ۲ مرحله ای پیوسته پایین تر از نتایج قرادت شده در دستگاه ۶ مرحله ای باشد.
لازم به ذکر است که از نمونه بردار تک مرحله ای در ساختمان های ادرای بزرگ استفاده می گردد که نمونه برداری های همزمان در جاهای مختلف ساختمان انجام پذیرد. مزید استفاده از دستگاه N-6 و S-6 زمان نمونه برداری کوتاه تر و نیاز کمتر به محیط کشت می باشد. اشکالات این نمونه گیری ها٬ امکان مسدود شدن سوراخ های کوچکتر در مرحل پایین تر و نیز امکان افزایش بار بیش از توان نمونه گیر در ایمپکتورهای تک مرحله ای می باشد.
در مطالعه ای که جهت جمع اوری با کتری ها و قارچ های هوابرد٬ با نمونه بردار آندرسن ۶ مرحله ای انجام پذیرفت مشخص گردید که چهار دقیقه نمونه برداری زمان بهینه بوده و میکروارگانیسم بر روی ۶ مرحله باقی می ماند.
مدت زمان نمونه برداری از میکروارگانیسم ها٬ ۶ الی ۲۰ دقیقه بوده و میانگین دبی ۲۸.۳ لیتر در دقیقه می باشد.
برای تمیز نمودن و رفع آلودگی نمونه برداری های اندرسن ابتدا نمونه گیر را با اتانول ۷۰ درصد شسته و با استن خشک می گردد.
از محلول نمیز کننده اضافی جهت تمیز نمودن دیگر آلودگی های اضافی استفاده می گردد. بیشتر ایمپکتورهای ساکن جهت نمونه برداری آئروسل ها از آلومینیوم ساخته می شوند و پایه های فولادی زنگ نزن غالبا برای ذرات بیوآئروسل استفاده می گردد زیرا آنها می توانند استریل یا ضدعفونی شوند و یا بمدت ۱۰ دقیقه در آب جوش و ظروف استریل قرار گیرند.
روش استفاده از نمونه بردار آندرسن
- شش عدد پلیت محتوای ۲۷ میلی لیتری کشت اگار است در دستگاه قرار داده سپس پمپ را در دبی ۱ فوت مکعب در دقیقه تنظیم و دستگاه را روشن می نمایم. آنگاه پلیت ها را به آزمایشگاه منتقل نموده و بهم میزنیم٬ نهایتا در انکوباتور نگه داشته و شمارش میکروارگانیسم ها انجام می گیرد.
- قبل از اینکه ظرف نمونه گیر(پلیت ها) در دستگاه گذاشته شود هوا نبایستی از میان نمونه گیر کشیده شود چون ممکن است در سوراخ های ریز مراحل آخر آلودگی جمع گردد.
- چنانچه هدف از نمونه برداری تعیین تعداد ذرات و نیز سلول های زنده می باشد بایستی از دو سری نمونه گیر بصورت موازی استفاده گردد٬ بوسیله یک نمونه گیر ذرات شمارش شده و با نمونه گیر دیگر سلول های زنده (میکروارگانیسم) تعیین گردند. آماده سازی شمارش سلول ها با شستشوی فوری مواد جمع آوری شده از هر پلیت به درون بالن٬ تکان دادن بالن به طور شدید و نهایتا فیلتره کردن حجم محلول انجام می گیرد.
- شمارش در پلیت ها بوسیله انتخاب تعدادی میدان٬ سپس شمارش تعداد کل کلونی ها در این میدان ها انجام می گیرد.
- با استفاده از فرمول زیر CFUs محاسبه می گردد.
CFU/M3=A/B
A: تعداد کلونی در پلیت
B: مجموع هوای نمونه برداری بر حسب متر مکعب
نمونه برداری اسلیت
نمونه بردار مدل بورکارد یکی از انواع نمونه برداری های اسلیت می باشد این نمونه گیر همچنین بعنوان یکی از انواع ایمپکتورهای ساکن برای جمع آوری نمونه های بیوآيروسل مورد توجه قرار گرفته است. شکل 3 نمونه بردار اسلیت را نشان می دهد.
این دستگاه نوعی نمونه بردار باتری دار می باشد که قادر است نمونه بردار هوا را بطور مستقیم بر روی اسلاید های میکروسکوپی جمع آوری نماید.
در بالای دستگاه یک اریفیس ضربه ای تعبیه شده٬ و یک شکاف هم در اطراف نمونه برداری که هوا را با دبی ۱۵ لیتر بر دقیقه می کشد جای گذاری شده است. جهت حصول اطمینان از کارکرد دستگاه در دبی فوق لازم است باتری ها مرتبا شارژ شوند.

شکل 3: نمونه بردار بورکارد
نمونه بردار بورکارد برای تشخیص و تعیین منابع ویژه میکروب ها مورد استفاده قرار می گیرد. بعنوان مثال٬ در نمونه برداری از هوای داخلی کارگاه که نمونه ها از چندین اتاق متلف جمع آوری شده و نتایج در یک روز با هم مقایسه می گردند تا منبع آلودگی تعیین گردد هر نمونه باید سریعا در یک ظرف در پوش دار نگهداری شده تا مجموعه بعدی از آلودگی مصون بماند.
اگر نمونه نهایی نیاز به نگهداری نداشته باشد می توان از صفحات شیشه ای بدون برچسب استفاده کرد به هر حال چسب های مانند وازلین اغلب استفاده می گردد.
وازلین بعنوان یک چسب بخوبی کار می کند مخلوطی از وازلین و هگزان با نسب ۱ به ۵ نیز قابل استفاده است همچنین Geluatol و پلاستیک محلول در آب٬ بوسیله بعضی شرکت های سازنده توصیه شده است.
تعداد فاکتورهایی که در انتخاب چسب برای اسلایدرها دخیل است بشرح ذیل می باشد:
- چسبندگی: لازم به ذکر است که سطح باید تا حد امکان مرطوب باشد مخصوصا برای نمونه برداری از اسپور ها
- مقاومت در ارتباط با وضعیت آب و هوا: نظر به اینکه رطوبت هوا منجر به از دست رفتن خاصیت چسب می شوند٬ این مورد باید با توجه به وضعیت آب و هوا مورد توجه قرار گیرد.
- نوع میکروسکوپی که در تجزیه ها نمونه ها استفاده می شود به انضمام رنگها و غیره
شیوه عمل با نمونه گیر بورکارد:
- یک لام شیشه ای به همراه یک چسب مناسب تهیه گردد.
- حلقه بالای مونتاژ کننده اسلاید را چرخانده تا اینکه نقاط قرمز در یک قرار گیرند٬ در نتیجه این عمل روزنه و شکاف در امتداد لام شیشه ای قرار می گیرند. سپس لام شیشه ای را در میان شکاف جای داده بطوری که چسب به طرف بالا باشد.
- دستگاه را روشن نموده تا هنگامی که گرم می شود با دبی ۱۰ لیتر بر دقیقه شروع به مکش نماید. (مدت زمان نمونه برداری عادی حدود ۱۵ دقیقه است.)
- در پایان زمان نمونه برداری حلقه را باز نموده و اسلاید خارج می گردد.
ایمپکتورهای دوار
نمونه بردار نوع بیوتست مثالی از یک ایمپکتور گردنده و دوار است.(شکل 4). در این نمونه بردار٬ یک چرخ تیغه دارد هوا را بداخل دستگاه می کشدو سپس میکروب ه بر روی یک باریکه پلاستیکی محتوی کشت آگار در داخل محفظه چرخ تیغه دار٬ ته نشین می شوند. پس از آنکه نمونه ها جمع آوری شدند٬ این باریکه در دستگاه گرم کننده (انکوباتور) قرار گرفته و سر انجام تعداد کلونی های آن شمارش می شوند.
سرعت چرخشی میانگین در این نمونه بردار حدود ۴.۰۹۶ دور در دقیقه (rpm) با دقت ٪۲± (مطابق شرکت سازنده) می باشد. این نمونه بردار توسط باتری٬ حجم زیادی از هوا را در یک زمان کوتاه جمع اوری می نماید.
مهمترین مزیت این نمونه بردار٬ قابلیت آن جهت جمع اوری نمونه غرالی جهت جداسازی تعدادی از ارگانیسم های مختلف بروی باریکه های متفاوت از محیط های کشت آگار می باشد.
انواع مختلف آگار که توسط کارخانه سازندشان توصیه شده اند در ذیل آمده است:
آگار TSA: آگر جهت شمارش کلی ذرات
Rose-Bengal: آگار جهت مخمرها و کپک ها
آگار Manitol-salt: آگار جهت استرافی لوکوسی
آگار Mac-Conkey: برای باکتری کلی فرم
آگار TSA-Penase: برای شمارش کلی ذرات در هوای محتوای پنی سلین ها و پنی سیلین سمی سینتیک
این دستگاه نمی تواند کالیبره شود٬ در عوض لازم است زاویه تیغه گردنده آن به طور هفتگی و حداقل قبل از هر نمونه برداری بررسی شود. زیرا با استفاده از آن٬ ممکن است گوشه تیغه گردنده تغییر یابد و نیاز به تصحیح و اصلاح داشته باشد. در این صورت این تیغه درون دستگاه تصحیح قرار می گیرد تا دندانه های آن بهم اتصال یابند و با فشار آوردن بر این واحد ها (فشرده کردن آنها به همدیگر) محل تیغه ها تطبیق یافته و اصلاح شود.
مدت زمان نمونه برداری باید به طور ماهانه تعدیل و اندازه گیری شود. مدت زمان نمونه برداری معمولا ۸ دقیقه تعدیل می شود. ضمنا شرکت سازنده توصیه می کند که نباید از ۹.۶±۴۸۰ ثانیه تجاوز نماید.
در صورتی که نتایج در حدود تعیین شده نباشند. بایستی باطری ها تغییر یابند٬ اگر نتایج باز هم در رنج حدود تعیین شده قرار نگیرد باید دستگاه برای تصحیح و تنظیم الکترونیکی فرستاده شود.
محاسبات شمارش به شرح زیر است:
CFU | L=C/D
CFU| M3=E/H
CFU| Ft3=G/H
C:کلونی های موجود در نوار آگار
D:مدت زمان نمونه گیری برحسب (min)*۴۰
E:کلونی های موجوود در نوار آگار *۲۵
G: کلونی های موجود در نوار آگار * ۰.۷۰۸
H:مدت زمان نمونه گیری (min)

شکل 4: نمونه بردار بیوتست
نمونه برداری با بطری گاز شویی
با نمونه بردار به کمک بطری گاز شویی می توان حدود وسیعی از غلظت بیوآئروسل را شناسایی نمود. در شرایطی که احتمال غلظت بالای میکروارگانیسم در محیط کار وجود دارد از ایمپنچر استفاده می گردد. زیرا حلال های مورد استفاده در بطری را می توان رقیق سازی نمود. قبل از آن می توان در مایع نمونه٬ چندین نوع محیط کشت بصورت تعلیق قرار داد.
با ایمپینجرها اسپیل پروف بطور همزمان میتوان میکروب ها را با کارایی بالا جمع آوری نمود. شیشه استاندارد بطری کارایی بازیافن بالاتری را در اسپورها نشان می دهد. ایمپینجر ها توصیه شده برای جمع اوری باکتری به مدت طولانی٬ متناسب با محیط مورد استفاده قرار می گیرند. بطور کلی جهت جمع آوری مایکوتوکینها٬ آنتی ژن ها٬ آندوتوکسین ها و نیز آئروسل های باکتری و ویروسها مناسب هستند.
مایع ایمپینجر تمام شیشه باید استریل و ایمپینجر باید قبل از استفاده توسط مایع استریل شسته شوند.
مراحل نمونه برداری با بطری های گاز شویی:
- بطری گاز شویی را استریل نموده به آن ۱۰ میلی لیتر محلول استریل بافر فسفات اضافه کرده و به یک پمپ کالیبره شده متصل می گردد.
- پمپ را در دبی ۰.۵± ۲ تنظیم کرده مدت زمان نمونه برداری با توجه به غلظت میکرو ارگانیسم ها در محیط تعیین می گردد.
- پس از نمونه برداری٬ در پوش ایمپینجر را گذاشته و پس از نمونه گیری در مدت ۰.۵ ساعت به آزمایشگاه منتقل می گردد.
- پس از پایان نمونه برداری٬ محلول را با دستگاه فیلتراسیون با خلل و فرج ۰.۴۵ میکرون صاف می گردد.
- بطری را با ۱۰ میلی لیتر از حلال بافر فسفات شستشو داده و از فیلتراسیون عبور داده می شود.
- فیلتر را در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد به مدت ۲ یا ۳ روز در انکوباتور گذاشته می شود تا کشت یابد.
- با استفاده از میکرروسکوپ کلونی ها را شمارش نموده و محاسبات نهایی انجام میگیرد.
روش فیلتراسیون
فیلتر ها جهت جمع آوری بیوآئروسل ها غیر زنده از قبیل اسپورها مناسب بوده ولی جهت نمونه برداری از میکرواررگانیسم ها به رطوبت نیاز داشته و به همین علت از بین می روند با این حال در بعضی مواقع از فیلتر جهت جمع آوری میکروارگانیسم نیز استفاده می گردد فیلتر ها جهت محیط هایی که آلودگی بالا دارند کاربرد داشته و اسپورها را می توان با قیلتر هایی از جنس استروپلی کربنات جمع آوری نمود.
در ببعضی موارد فیلتر را می توان با ترکیبات آغشته نمود و یا با مرطوب کردن فیلتر عمل نمونه برداری از میکروارگانیسم ها را انجام داد. از قیلترهای پلی کربنات با خلل و فرج ۰.۴۵ میکرون جهت جمع اوری اسپورها و از فیلترهای ژلاتین جهت نمونه برداری از میکروارگانیسم ها استفاده می گردد دبی نمونه برداری ۱.۵ لیتر در دقیقه توصیه شده است عمل شمارش اسپورها توسط میکروسکوپ فلورسانس و در شرایطی که فیلترهای غشائی استر سلولزی با خلل و فرج ۰.۸ میکرون استفاده می شود از میکروسکوپ نوری جهت شمارش استفاده می گردد.
در شریطی که از فیلترهای پلی کربنات استفاده می گردد اسپورها را می توان از روی فیلتر شسته سانتریفیوژ نموده تا به شکل یک گلوله درآیند آنگاه در یک هموسیستومتریا میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرند. نگهدارنده فیلتر را بایستی قبل از استفاده استریل نمود.
روش نمونه برداری و آماده سازی نمونه جهت شمارش
- فیلتر استر سلولزی را داخل نگهدارنده گذاشته و به یک پمپ نمونه برداری که از قبل تنظیم شده وصل می گردد پس از نمونه برداری در مدت ۳۰ دقیقه به آزمایشگاه منتقل می گردد.
- ۰.۵ میلی لیتر حلال بافر استریل فسفات به فیاتر در آزمایشگاه اضافه می گردد.
- به فیلتر یک آمپول حاوی کشت اضافه نموده و به مدت ۳ تا ۵ روز در درجه حرارت ۲۰ در انکوباتور گذاشته می شود.
- شمارش کلونی ها را انجام داده و میزان هر کلونی در متر مکعب هوا گزارش می گردد.
امیدوارم که این مطلب برایتان مفید واقع شده باشد.
توضیحات را در قالب فایل PDF در زیر می توانید دانلود کنید.
منبع: کتاب روش نمونه برداری و تجزیه آلاینده های هوا دکتر عبدالرحمن بهرامی/جلد سوم/همدان انتشارات فن آوران-۱۳۸۵
به نقل از سایت ACGIH.IR
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)