نرم افزارهای مدل سازی حوادث

ارزیابی ریسک روشی پرکاربرد به منظور مدیریت ابزارهای موثر در ایمنی واحدهای فرآیندی در جهت کاهش ریسک ناشی از حوادث مختلف می باشد ولی از آنجا که احتمال برخی حوادث هرگز از بین نمی رود، این روش الگوریتمی را به منظور ارزیابی کمی ریسک و کاهش ریسک ناشی از حوادث مختلف را تا جایی که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است را ارائه می دهد و آغاز آن نیز مربوط به صنایع هسته ای، هوانوردی و الکتریکی در اوایل سال ۱۹۸۰ است. ارزیابی کمی ریسک اکثراً در مواقعی مورد استفاده قرار می گیرد که ارزیابی کیفی ریسک، توانایی پیش بینی ریسک در واحد های فرایندی را نداشته باشد و همواره باید در نظر داشت که این روش، ریسک ناشی از خطرات حاد را بررسی کرده و خطرات مزمن  در محدوده کاری آن قرار نمی گیرند.

در ارزیابی ریسک حوادث محتملی که ممکن است در واحد های فرایندی رخ دهند دو پارامتر نقش عمده ای ایفا می کنند. پارامتر اول تکرار پذیری ان حادثه و پارامتر دوم شدت پیامدهایی است که آن حادثه بر جای می گذارد. تکرارپذیری یک حادثه به معنای تعداد دفعاتی می باشد که آن حادثه در بازه زمانی یک سال اتفاق افتاده است و شدت پیامدهای یک حادثه به معنای تعداد تلفات ناشی از آن حادثه است. هیچ کدام از این دو پارامتر به تنهایی برای ارزیابی خطرات کافی نیستند. بسیاری از حوادث را می توان در نظر گرفت که پیامد شدیدی داشته باشند ولی در عملی احتمال روی دادن آنها ناچیز باشد و بالعکس برخی از حوادث ممکن است به کرات اتفاق بیفتند ولی پیامد قابل توجهی نداشته باشند. به همین دلیل تعیین معیاری که هر دو عامل را در نظر بگیرد. در بررسی خطرات بسیار مفید می باشد. ریسک، معیاری است که ترکیبی از تکرار پذیری یک حادثه و شدت پیامد آن می باشد و می تواند معیاری برای میزان مخاطره امیز بودن یک حادثه باشد.

مراحل ارزیابی کمی ریسک

ارزیابی کمی ریسک در حالت کامل خود دارای یازده مرحله مختلف می باشد که به ترتیب عبارتند از:

مرحله اول: تعریف ارزیابی کمی ریسک

در این مرحله تمام مطلوبات کاربر به اهداف مطالعه تبدیل می شود و معیارهای اندازه گیری ریسک و نحوه ارائه آن مشخص می شود. در ضمن در این مرحله میزان و عمق مطالعاتی که باید برای ارزیابی ریسک صورت بگیرد مشخص می شود، که بستگی به اهمیت ارزیابی ریسک واحد فرآیندی مورد نظر و منابع در دسترس دارد. علاوه بر این نیاز به مطالعات خاصی که باید در ارزیابی ریسک انجام شود، نظیر مطالعات مربوط به تاثیرات حوادث زنجیره ای در این مرحله تعیین می شود.

مرحله ی دوم: شرح واحد فرآیندی مورد نظر

در این مرحله تمام اطلاعات مربوط به واحد فرآیندی مورد نظر که برای ارزیابی کمی ریسک مورد نیاز است جمع آوری می گردد. این اطلاعات به طور کلی شامل مواردی نظیر موقعیت جغرافیایی واحد، اطلاعات مربوط به محیطی که واحد در آن قرار گرفته، شرایط آب و هوایی،PFDs, P&IDs, طرح جانمایی واحد، رویه های مورد استفاده در مرحله عملیاتی یا برقراری واحد، اسناد فنی، خواص فیزیکی مواد موجود در فرآیند و غیره می باشد.

مرحله سوم: شناسایی مخاطرات

این مرحله که به منظور شناسایی مخاطرات موجود در یک واحد فرآیندی انجام می شود اهمیت بسیار زیادی است زیرا هرگونه کوتاهی در این مرحله سبب شناسایی نشدن یک سری خطرات محتمل و در نتیجه ارزیابی نشدن پیامدهای آنها می شود, لذا نمی توان معیار مناسبی از ریسک موجود در واحد فرایندی را ارائه کرد. روش هایی که به منظور شناسایی مخاطرات به کار می روند بسیار متنوع بوده و در انتخاب آنها باید دقت شود.

مرحله چهارم: تعیین سناریوها

این مرحله شامل شناسایی و جدول بندی تمام سناریوهای ممکن براساس اهمیت عامل به وجود آورنده آن سناریو می باشد و از آنجا که تعیین نکردن هر سناریو محتمل، سبب ارزیابی نشدن پیامدهای و کاهش دقت ریسک ارزیابی شده میشود این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است.

مرحله پنجم: تحلیل شرایط به منظور انتخاب سناریوهای محتمل

در این مرحله از میان تمام سناریوهای تعیین شده, آن دسته از سناریوها که محتمل تر بوده به نوعی سایر سناریوها  را تحت پوشش خود قرار می دهند, انتخاب می شوند. در واقع هدف این  مرحله کاهش تعداد سناریو ها به حدی می باشد که مطالعات مربوط به آنها قابل مدیریت و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد، در عین حالی که از هیچ کدام از سناریوهای محتمل صرف نظر نشود.

مرحله ششم: ارزیابی پیامد سناریوها

در این مرحله پیامدهای گوناگون ناشی از یک حادثه که می تواند سبب تلفات و یا صدمات جسمی و مالی شود ارزیابی می گردد، هر سناریو (ایجاد نشتی یا پارگی در یک لوله با مخزان حاوی ماده اشتعال پذیر یا سمی تحت فشار) می تواند دارای چندین پیامد مشخص (آتش، انفجار، پخش مواد سمی) باشد که این پیامدها از طریق مدل های ارائه شده برای رهایش و پخش مواد در محیط و مدل  های آتش و انفجار تعیین شده و تاثیر این پیامدها بر روی جمعیت حاضر و تاسیسات موجود، ارزیابی می گردد.

مرحله هفتم: اصلاح فرایند به منظور کاهش پیامدها

در این مرحله در صورتی که هر پیشنهادی برای اصلاح فرآیند ارائه شود رویه در حال بررسی باید از مرحله دوم مجددا مورد  بررسی قرار بگیرد تا خطرات جدید ناشی از اصلاحات صورت گرفته شناسایی شده وپیامد هایی ناشی از حوادث مجددا بررسی گردد اما در صورت ارائه نشدن هیچ گونه اصلاحات قابل قبول از نظر فنی و اقتصادی، این مرحله خاتمه می پذیرد.

مرحله هشتم: تعیین تکرار پذیری سناریوها

تکرار پذیری سناریوها از دو راه معمولی تعیین می شود که اولین آنها استفاده از داده های مربوط به تکرار شدن سناریوها در زمان های گذشته بوده و روش دوم استفاده از درخت تحلیلی خطا است۔

مرحله نهم: اصلاح فرآیند به منظور کاهش تکرارپذیری سناریوها

این مرحله مشابه مرحله هفتم می باشد در این مرحله در صورتی که هر پیشنهادی برای اصلاح فرآیند ارائه شود رویه در حالی بررسی باید از مرحله دوم مجدداً مورد بررسی قرار بگیرد تا خطرات جدید ناشی از اصلاحات صورت گرفته شناسایی شده و تکرار پذیری حوادث مجددا تعیین گردد. اما در صورت ارائه نشدن هیچ گونه اصلاحات قابل قبول از نظر فنی و اقتصادی، این مرحله خاتمه می پزیرد.

مرحله دهم: ترکیب تکرارپذیری و پیامد سناریوها به منظور ارزیابی کمی ریسک

در این مرحله از ترکیب میزان تکرارپذیری سناریوها و پیامد سناریوها به منظور تعیین ریسک استفاده می شود، این ریسک ابتدا برای پیامدهای مختلف ناشی از هر سناریو تعیین شده و سپس از طریق جمع زدن آنها یک ریسک کلی برای هر سناریو تعیین شده و سپس از طریق جمع زدن آنها یک ریسک کلی برای هر سناریو تعیین می شود. ریسک دارای انواع متفاوتی بوده و معیارهای اندازه گیری آن نیز متنوع می باشد.

مرحله یازدهم: اصلاح فرایند به منظور کاهش ريسک

این مرحله مشابه مرحله هفتم و نهم می باشد در این مرحله در صورتی که هر پیشنهادی برای اصلاح فرآیند ارائه شود روییه در حال بررسی باید از مرحله دوم مجددا مورد بررسی قرار بگیرد تا خطرات جدید ناشی از اصلاحات صورت گرفته شناسایی شده و ریسک حوادث مجددا تعیین گردد. اما در صورت ارائه نشدن هیچ گونه اصطلاحات قابل قبول از نظر فنی و اقتصادی در این مرحله, باید یک سری تغییرات اساسی و بنیادی در واحد فرایندی, به منظور کاهش ریسک صورت بگیرد. این یازده مرحله به طور خلاصه در شکل 1 نمایش داده شده اند.

پیش بینی اثرات و عواقب حوادث نامطلوب در یک واحد فرایندی بوسیله مدلهای ریاضی، تحلیل پیامد نامیده می شود. از اینرو دیگر نمی توان مطالعات ریسک پذیری یک واحد شیمیایی را بدون مرحله آنالیز پیامد کامل دانست و مدیریت ریسک یک واحد فرایندی بدون انجام تحلیل پیامد ممکن نیست.

با استفاده از روش تحلیل عواقب، اثرات حوادث محتمل به صورت آسیب به سرمایه، تجهیزات، اثرات سوء بر سلامت انسانها و محیط زیست ارزیابی می گردد. برخلاف دیگر مراحل ارزیابی ریسک مانند شناسایی و ارزیابی مخاطرات، به آنالیز پیامدهای حوادث واحدهای فرایندی در ایران کمتر پرداخته شده است. بنابراین از این روش می توان به عنوان راهنمایی برای طرح یک الگوی واکنش سریع برای هر واحد فرآیندی استفاده کرد. مهمترین کاربردهای تحلیلی پیامد عبارتند از:

• شناسایی بهتر مخاطرات فرایندی و پیامدهای آنها
• انتخاب سیستمهای محافظتی خاص
• کمک در جهت مشخص کردن سیستمهای پاسخ فوری
• انتخاب تعداد، اندازه، ابعاد و مکان تجهیزات در واحد
• مدیریت و راهبری بهتر فرایند

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

این مطلب بروزرسانی شد و فایل ورد مدلسازی حوادث که در آن انواع انواع روش های مدلسازی حوادث توضیح داده شده است در 34 صفحه پیوست شد.

حتما بخوانید:

• آشنایی با مدل Reason درباره ی وقوع حوادث
• Phast 6.51 نرم افزار شبیه سازی حوادث و مدل سازی پیامد