مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) و ایمنی سیستم

مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) و ایمنی سیستم

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 14

مقدمه:

در جهان کنونی و در سرآغاز سده بیست و یکم میلادی، علوم بخش عمده ای از مشکلات افراد را در سیستم های کاری گوناگون حل و فصل کرده است. در این راستا، علوم و فنونی وجود دارند که از زوایای مختلف سلامت و بهداشت انسانها و نیز کارآیی آنها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میدهند. یکی از این علوم، ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی است. جویس مریلین، رئيس مؤسسه جویس در سیاتل آمریکا بر این عقیده است که اکنون دیگر این باور عمومیت یافته است که شرکت هایی که بهره وری و کنترل کیفیت را مد نظر دارند، دخالت دادن ارگونومی را در برنامه هایشان به عنوان یک شم تجاری بکار می گیرند؛ شرکت های موفق برنامه ارگونومی را با ایمنی، کنترل کیفیت و برنامه های تولیدی جهت دستیابی به حداکثر سود تلفیق نموده اند. بالاخره باید اشاره کرد که در نظر گرفتن اصول ارگونومی در کار، نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی و کارآمد در جوامع بشری می شود، بلکه مانع تحمل بسیاری از هزینه های مالی بر اقتصاد کشورهای فقیر خواهدشد. بعنوان مثال با طراحی درست و اصولی محل کار، می توان از متحمل شدن بیشتر هزینه هایی چون هزینه از کار افتادگی، هزینه ناشی از حوادث، هزینه زمان از دست رفته تولید، هزینه ضایعات تولید اجتناب کرد. کم کردن زمان انجام کار، حذف حرکات اضافی در روند کار، شیوه ارتباط با محیط بیرونی، موازنه عرضه و تقاضا، بهینه سازی محیط کار، صرفه جویی در مصرف انرژی، و در یک کلام ارتقاء سطح سلامت انسان و شکوفایی اقتصادی، همه و همه از جمله مسائلی است که با شناخت صحیح از این دانش نوین می توان به آن دست یافت.

در حال حاضر در صنایع مختلف، بخش های زیادی به چشم می خورند که کارگران در آن واحدها مشغول انجام فعالیت های بدنی و جسمانی می باشند. بنابراین عدم توجه به چگونگی انجام کار، می تواند صدمات یاد شده را سبب گردد. عوارض استخوانی عضلانی در حقیقت از جمله بیماری های مرتبط با کار هستند که می توانند بسیار ناتوان کننده ظاهر شده و باعث افت راندمان، افزایش غیبت های ناشی از کار، غرامتهای دستمزد و نهایتا، از کار افتادگی کارگر شوند.

تعریف علم ارگونومی:

واژه ارگونومی از دو کلمه یونانی ارگو به معنی “كار” و نوموس به معنی “قانون و قاعده طبیعی” مشتق شده است و در لغت به معنای قوانین طبیعی کار است .

علم ارگونومی مجموعه دانشی است که از تلفیق علوم زیستی، فیزیولوژی انسانی، سیستم ها و روشها، طراحی مشاغل و محیط کار به وجود آمده است که سعی دارد ابزارهای دستگاه ها و محیط کار را با توجه به در نظر گرفتن توانایی های جسمانی، فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی کند. این علم با هدف افزایش بهره وری با توجه به سلامتی، ایمنی و رفاه کارکنان در محیط کار شکل یافته است. در این راستا، سازمان بین المللی کار، واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده است.

این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازه دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و… و یا یک خودکار از نظر قطر، اندازه، رنگ گرفته تا طراحی یک سیستم پیچیده همچون مدارگرد شاتل از ارگونومی استفاده می شود. عمدتأ زمینه هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام می کند عبارتند از طراحی ابزار، وسائل، ماشینها و تأسیسات به طرز صحیح و مطلوب، طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و باهماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار با توجه به عواملی از قبیل دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات، سر و صدا، نور و روشنایی، گرد و غبار، تشعشعات و آلودگی های مختلف.

تاریخچه پیدایش ارگونومی

حوزه پیدایش ارگونومی به انقلاب صنعتی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بر می گردد.

کارهای پژوهشی فرانکو لیلیان گیلبرت در زمینه کارسنجی و مدیریت کارگاهی سرآغازی بر مطالعات ارگونومیک بود. پس از جنگ جهانی دوم و بویژه با روشن تر شدن مشکلات کاری و حتی تلفات ناشی از عدم توجه به دانش ارگونومی در محیط کاری، نیاز به طراحی محل کار به صورت ارگونومیک بیشتر احساس شد. پیچیدگی اشتباه های احتمالی در زمینه های مختلف همچون هواپیماهای جنگی، رادار و دیگر تجهیزات در طول جنگ، هم جنبه مهندسی و هم جنبه رفتاری داشت و گروه هایی متشکل از روانشناسان، مهندسان، انسان شناسان و فیزیولوژیست همراه با کوشش هایی را جهت حل مشکلات طراحی و آموزش آغاز کردند. چنین کوشش هایی که در خلال جنگ دوم جهانی در آمریکا و انگلستان، به طور همزمان آغاز شده بود باعث گردید تا دانش ارگونومی شروع به رشد و توسعه کند و در اغلب کشورهای اروپایی مورد توجه واقع شود. در دهه ۱۹۸۰ میلادی، متأسفانه فجایع تکنولوژیکی بسیاری رخ داد و موجب شناخته شدن هر چه بیشتر دانش ارگونومی در میان مردم شد. کارخانه سازان، کارخانه داران، کارگران، دولتمردان و به تبع آن عامه مردم به طراحی ارگونومیک روی آوردند.

در ۴ دسامبر ۱۹۸۴ میلادی، نشت گاز متیلو سوسیانات در کارخانه تولید سموم ضد آفات شرکت یونیون کارباید در بوپال هند، سبب مرگ نزدیک به ۴۰۰۰ تن و آسیب دیدن ۲۰۰۰۰۰ نفر دیگر شد. دو سال بعد، در ۱۹۸۶ میلادی، انفجار شدیدی در نیروگاه هسته ای چرنوبیل در شوروی سابق، سبب مرگ 300 نفر و قرار گرفتن طیف وسعی از مردم در معرض تابش های زیان آور و آلوده شدن میلیون ها هکتار زمین به رادیواکتیو شد. سه سال بعد در ۱۹۸۹ میلادی در یک واحد تولیدی مواد پلاستیکی متعلق به شرکت نفت فیلیپس در تگزاس انفجاری روی داد که شدت این انفجار معادل انفجار ۱۰ تن تی ان تی بود ۲۳ نفر کشته و ۱۰۰ نفر مجروح شدند. به باور کارشناسان، حوادثی هستند که علت اصلی تمامی آنها را باید در عدم طراحی صحیح ارگونومیک به معنای کلی کلمه جست.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ برنامه استقرار ایمنی سیستم

⇐ دانلود کتاب مهندسی ایمنی سیستم و ارزیابی ریسک

⇐ مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی)

⇐ خلاصه کتاب مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید چوبینه