منابع تولید و پرتوگیری پرتوهای یونساز

منابع تولید و پرتوگیری پرتوهای یونساز

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 9

انواع منابع:

• منابع طبیعی
• منابع تکنولوژیک

ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮی ﻃﺒﯿﻌﯽ

1. ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ
2. رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ

متوﺳﻂ ﺣﺪود 80 درﺻﺪ دز ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮي اﻓﺮاد ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ (ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻨﺒﺎﮐﻮي ﺳﯿﮕﺎر).

ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي زﻣﯿﻨﻪ، ﮔﺎز رادون، ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ، رادﯾوم و ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي دﻗﯿﻘﺘﺮ در ادامه

ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ

ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اولیه: اﻏﻠﺐ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ذره ای ﭘﺮ اﻧﺮژي (در ﺣﺪ 10BeV)

ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮیه: ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ذره اي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻬﺎ و ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﭘﺮ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﺟﻮ زﻣﯿﻦ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ.

ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮی از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ

ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ (ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮي ﺑﻪ ازاء ﻫﺮ 1500 ﻣﺘﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد)

دز ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ در ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ﺣﺪود 0/3 mSv در ﺳﺎل اﺳﺖ.

ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮی در ﻓﻀﺎی ﭘﻮﺷﯿﺪه ﯾﺎ ﻓﻀﺎي ﺑﺎز (اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮي در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺪود 20% ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ).

رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ

در ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ. ﮐﺮﺑﻦ 14، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻬﻢ ﭘﺮﺗﻮدﻫﯽ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ دارد. ﺳﻬﻢ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺮﺗﻮزا در دوز زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ.

رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ: رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﻮﺋﯿﺪﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻈﯿﺮ 40-Th-232 ، Pb-87 ،K و U-238 از ﭘﯿﺪاﯾﺶ زﻣﯿﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ازﻟﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻧﯿﻤﻪ ﻋﻤﺮ اﯾﻦ رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎ در ﺣﺪ ﻋﻤﺮ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ. (ﺣﺪود 5/4 ﺑﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎل)

رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎل 10¹⁰ (اﮐﺘﯿﻮﯾﺘﻪ ﮐﻢ) سهم اﻧﺪﮐﯽ در ﭘﺮﺗﻮﮔﯿﺮي زﻣﯿﻨﻪ دارﻧﺪ.

اﯾﺰوﺗﻮپ: ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻮﺗﺮون، اﯾﺰوﺗﻮﭘﻬﺎي آن عنصر گفته می شود.

اﺗم ﻬﺎ ﺑﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﯽ ﻣﺸﺘﺮک (Z) و ﺗﻌﺪاد ﻧﻮﺗﺮوﻧﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻋﻨﻮا اﯾﺰوتوپ های عنصر Z شناخته می شود.

رادﯾﻮاﯾﺰوﺗﻮپ ﯾﺎ رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎ: اﯾﺰوﺗﻮﭘﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﭘﺎره اي ﻋﻠﻞ ﻋﻠﻤﯽ، ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﺑﻮده، واﭘﺎﺷﯽ ﮐﻨﻨﺪ. (ﻧﺴﺒﺖ N/Z). ﺑﻪ اﯾﺰوﺗﻮﭘﻬﺎي ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ واﭘﺎﺷﯽ و ﮔﺴﯿﻞ اﺷﻌﻪ دارﻧﺪ رادﯾﻮاﯾﺰوﺗﻮپ ﯾﺎ رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.

ﻧﯿﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺎده رادﯾﻮاﮐﺘﯿو: مدت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﯽ از ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﯾﮏ ﻣﺎده رادﯾﻮاﮐﺘﯿﻮ در مقدار ﻣﻌﯿﻨﯽ از آن ﻣﺎده واﭘﺎﺷﯽ ﮐﻨﺪ.

اﮐﺘﯿﻮﯾﺘﻪ ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﯾﮏ ﻣﺎده رادﯾﻮاﮐﺘﯿﻮ: ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد واﭘﺎﺷﯽ ﯾﮏ ﻣﺎده رادﯾﻮاﮐﺘﯿﻮ در واﺣﺪ زﻣﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.

رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ: •λ ، ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎﯾﻞ ذاﺗﯽ ﻫﺴﺘﮏ داﺧﻞ رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﻮﺋﯿﺪ را ﺑﺮاي واﭘﺎﺷﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ.

اﺣﺪ اﮐﺘﯿﻮﯾﺘﻪ ﮐﻮري (Ci) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد 10¹⁰×7.3 واپاشی در ثانیه

واﺣﺪ اوﻟﯿﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در SI، ﺑﮑﺮل (Bq) ﻧﺎم دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ واﭘﺎﺷﯽ در ثانیه گفته می شود. (فرمول آنها در فایل پیوستی می باشد)

ﻧﯿﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ: مدت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﻓﺖ زﻧﺪه، اﻧﺪام ﯾﺎ ﯾﮏ ﻓﺮد، ﻃﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي بیولوژیکی نیمی از ماده دریافتی خود را دفع می کند.

ﻧﯿﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺆﺛﺮ: مدت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺎده رادﯾﻮاﮐﺘﯿﻮ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺪن ﺟﺎﻧﻮر ﺑﻪ ﻧﺼﻒ مقدار اولیه کاهش یابد و این حاصل واپاشی رادیوکتیو و حذف بیولوژیکی است.

زﻧﺠﯿﺮه واﭘﺎﺷﯽ (ﺳﺮی واﭘﺎﺷﯽ): اﯾﺰوﺗﻮﭘﻬﺎي ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار (ﻣﺎدر)، ﺑﺎ واﭘﺎﺷﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﮏ اﯾﺰوﺗﻮپ دﯾﮕﺮی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﯾﺪار ﯾﺎ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﺰوﺗﻮپ ﺣﺎﺻﻞ (دﺧﺘﺮ)، اﮔﺮ ﭘﺎﯾﺪار ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ دوﺑﺎره واﭘﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ زﻧﺠﯿﺮه واﭘﺎﺷﯽ ﺑﻪ اﯾﺰوﺗﻮپ ﭘﺎﯾﺪاري ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.

رادﯾﻮﻧﻮﮐﻠﺌﯿﺪﻫﺎي ﺑﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻋﺪد اﺗﻤﯽ ﺳﺮب ﻣﻌﻤﻮﻻ زﻧﺠﯿﺮه واﭘﺎﺷﯽ دارﻧﺪ.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ پرتوهای یونساز و غیر یونساز و اثرات آن روی بدن انسان

⇐ مجوز کار با پرتوهای یونساز

⇐ دز مجاز پرتوهای یونساز

⇐ ارزشیابی پرتوهای یونساز