مفهوم ریسک و بررسی تحلیلی ارزیابی ریسک به روشهای FMEA و JSA ،HAZOP

مفهوم ریسک و بررسی تحلیلی ارزیابی ریسک به روشهای FMEA و JSA ،HAZOP

تهیه و تنظیم: محسن جنانی، عبدالرضا ایروانی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 16

خلاصه

افزایش تنوع و شدت حوادث شغلی و بیماری های ناشی از کار، از جمله پیامدهای نامطلوبی هستند که با گسترش صنایع و فن آوریهای مدرن، زندگی انسان و بویژه کارکنان را مورد تهدید قرار داده است. برای پیشگیری از این صدمات و کشف مخاطراتی که منجر به بروز حوادث می شوند و نیز تحلیل ریسک واحدهای صنعتی، به تدابیر خاص و روش های سیستماتیکی نیاز است تا با شناسایی عمده عوامل، به کاهش حوادث کمک نماید. روشهای ارزیابی ریسک زیادی از قبیل ارزیابی مقدماتی خطر، آنالیز پرسش، درخت خطا، آنالیز ایمنی شغلی، ویلیام فاین و … توسعه یافته اند. نظر به اینکه انتخاب درست روش شناسایی ریسک به کارایی روش انتخابی و تعیین دقیق ریسک ها می انجامد در این پژوهش ابتدا به کلیات مفهوم ارزیابی و مدیریت ریسک پرداخته می شود و سپس روشهای FMEA ،JSA ،HAZOP بعنوان مرسوم ترین روشهای مورد استفاده جهت شناسایی و ارزیابی مخاطرات مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.

مقدمه:

پیشرفت روز افزون علم و به تبع آن صنعت، سبب شده است که انسان در معرض خطرات روز افزون فراوانی قرار گیرد که تا قبل از این هرگز وجود نداشته است. افزایش فزاینده آمار حوادث و خسارات وارده به صنعت در جهان و بخصوص ایران به مرگ تاییدی بر این مدعاست. هر ساله حوادث، خسارات اسفناکی به پرسنل و صنایع وارد می سازند که بیشتر این وقایع نیز بدون کشف علت به آرشیو فراموشی سپرده می شوند. سازمان بین المللی کار (International Labour Organization) معتقد است اگر چه نمی توان میزان حوادث شغلی را به صفر رساند اما نباید تصور کرد که آنها جز لاینفک کار هستند. اتفاقات گوناگونی که حادثه نامیده می شوند و ممکن است به افراد یا دارائی های سازمان آسیب برسانند در زندگی روزمره نقش مهمی ایفا می کنند. چنین اتفاقاتی معمولاً پیش بینی ناپذیرند و در نتیجه حاصل بخت و اقبال، سرنوشت، تقدیر و نظایر اینها تلقی می گردند. اما این نگرش تقدیر پذیر و غیر علمی که در گذشته غالب بود و در مورد عوامل طبیعی خطر تا حدی توجیه می شد، به ویژه در زمینه مخاطرات ناشی از فعالیت های انسانی به تدریج جای خرود را به نگرش مثبت تر داده است، امروزه این گزاره پذیرفته شده است که اکثر حوادث، قابل پیش بینی هستند و لذا به کمک تمهیدات ایمنی مناسب می توان از آن جلوگیری کرد.

توسعه، پیشرفت و گسترش فناوری های بسیار پیچیده و پر اهمیت در صنایع مختلف، خصوصاً صنایع فرایندی سبب شده است که فلسفه ایمنی از رویکرد پس از وقوع به رویکرد پیش از وقوع تغییر یابد. رویکرد جدید بر پایه شناسایی و کنترل خطر پیش از وقوع حادثه است. به کارگیری روز افزون این رویکرد جدید و کاهش تعداد حوادث در صنایع شیمیایی نشان دهنده اثرات مثبت این روند در کاهش خسارات می باشد. توجه به کیفیت زندگی شغلی نیروی انسانی که هم عامل کار بوده و هم خالق آن است و همچنین صیانت از این عامل که ایفاگر نقش محوری در تحول سازمان بوده و تحولات سازمانی، نشأت گرفته از توانمندی های نامحدود فکری اوست، لزوم به کارگیری مجموعه ای از رویکردهای تحلیلی جهت پیشگیری از بروز و وقوع حوادث و مدیریت بر عوامل بالقوه خسارات زا و آسیب رسان فرایندها و فعالیت های صنعتی را ایجاد می نماید. آنالیز ریسک یکی از بهترین رویکردهای شناخته شده برای جلوگیری از عملکردهای نادرست و حوادث می باشد. که مبنای هر گونه اقدام مدیریتی در زمینه ایمنی و بهداشت بوده و کلید کاهش حوادث و بیماریهای شغلی می باشد. عمده از تجزیه و تحلیل و ارزیابی ریسک، تعیین میزان عدم سیستم مورد مطالعه و هزینه ناشی از آن و ارائه راهکارهای کاهش خطر و هزینه می باشد. بنابراین می توان از روش های ارزیابی ریسک به منظور تصمیم گیری در مورد اولویت ها و همچنین تعیین اهدا جهت حذ و کاهش خطرات بالقوه و احتمال وقوع آنها و در نهایت پیشگیری از حوادث استفاده کرد.

کلیات و مفهوم ریسک

واژه ریسک در اواسط قرن هفدهم میلادی از کلمه فرانسوی (Risque) به زبان انگلیسی وارد و در نیمه اول قرن هیجدهم میلادی با آغاز فعالیت های بیمه، به شکل انگلیسی ریسک تلفظ شد. ریسک معانی متفاوت برای افراد مختلف دارد در واقع مفهوم ریسک بستگی به دیدگاهی دارد که به آن نگریسته می شود، بنابراین ریسک مفهومی برا جنبه های متعدد است بر اساس تعریف فرهنگ لغات آکسفورد ریسک شانس شکست یا احتمال مواجهه برا خطر و آسیب دیدگی است. در گستره علم ایمنی مفهوم خطر یک مفهوم پایه ای و اساسی است که برخی از مفاهیم دیگر در ارتباط با آن معنا پیدا می کند، یکی از مفاهیمی که بر پایه مفهوم خطر بیان می گردد مفهوم ریسک است، تعداد مرتبه هایی که خطر موجود ممکن است تبدیل به حادثه گردد را ریسک می گویند، بعبارتی ساده تر احتمال مواجهه با خطر را ریسک می نامند. عموماً ریسک زمانی بوجود می آید که سه شر ذیل فراهم گردند.

1. الزاماً منبع ریسک وجود داشته باشد.
2. فرایند تماس بایستی وجود داشته باشد که در اثر آن افراد، مواد، تجهیزات ،محیط ممکن است در معرض ریسک آزاد شده قرار گیرند.
3. فرایند مبتنی بر علت بایستی وجود داشته باشد که در اثر آن، فرایند تماس ایجاد پیامدهای زیان آور نماید.

در ارزیابی ریسک حوادث دو پارامتر نقش عمده ای ایفا می کنند. پارامتر اول تکرار پرذیری آن حادثه و پارامتر دوم شدت پیامدهایی است که آن حادثه بر جای می گذارد. هیچکدام از این دو پارامتر به تنهایی برای ارزیابی خطرات کافی نیستند بسیاری از حوادث را می توان در نظر گرفت که پیامد شدیدی داشته باشند ولی در عمل احتمال روی دادن آنها ناچیز باشد و بالعکس برخی از حوادث ممکن است به دفعات زیاد اتفاق بیفتد ولی پیامد قابل توجهی نداشته باشند به همین دلیل معیاری که هر دو عامل را در نظر بگیرد در بررسی خطرات بسیار مفید می باشد. برای بدست آوردن وزن احتمال و یا وزن شدت پیامد سه نوع راهکار وجود دارد.

1. روش های کمی quantitative: نتیجه در نهایت به یک عدد منتهی می شود.
2. روش های کیفی qualitative: نتیجه حاکی از کیفیت خاصی در زمینه ریسک خواهد بود.
3. روش های نیمه کمی semi-quantitative: در بیشتر این روش ها از ماتریس ریسک استفاده می شود.

با توجه به اینکه ریسک ها را نمی توان حذ کرد بنابراین نگرش علمی به مسأله ریسک چیزی جز مدیریت آن نیست. بطور کلی شکست ها یا خرابی ها در سیستم های مهندسی از چهار عامل: نرم افزار، سخت افزار، سازماندهی و نیروی انسانی بوجود می آید.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ نمونه عملی ارزیابی ریسک به روش FMEA

⇐ نمونه عملی ارزیابی ریسک به روش JSA در یک شرکت تولیدی

⇐ دوره ارزیابی ریسک به روش HAZOP