مدیریت و کنترل ریسک ناشی از پرتوها

مدیریت و کنترل ریسک ناشی از پرتوها

فرمت: pdf   تعداد صفحات: 13

فهرست:

• چکیده
• مقدمه
• انواع پرتوهای یونساز
• روش تولید گاما در صنعت
• واحدهای اندازه گیری پرتوهای خطرناک
• آثار پرتوها
• انواع پرتوهای غیریونساز
• ارزیابی ریسک پرتوهای مختلف
• بررسی کمی ریسک پرتوها
• ارائه روش مناسب براي کنترل ریسک پرتوها
• مراجع

چکیده:

با توجه به کاربرد روز افزون پرتوها در زمینه های مختلف پزشکی ،کشاورزی ،صنعت و آموزش ، شناسایی مخاطرات و مدیریت ریسک ناشی از هریک از آنها امری قابل توجه است.

به منظور کنترل ریسک ناشی از پرتوها در مرحله اول نیاز به شناسایی پرتوهای پرکاربرد و شناسایی خطرات و آثار هر یک از آنها وجود دارد. در مرحله بعد برآورد ریسک ناشی از هر یک از این مخاطرات مورد نیاز است، امروزه در ارزیابی ریسک ناشی از پرتوها سعی برآن است واحدهای SI مانند سیورت و گری جایگزین واحدهایی چون Rad یا coulomb/kg شود.

پس از شناسایی و برآورد ریسک به منظور کنترل ریسک ها از روش های حفاظتی در برابر پرتوها مانند افزایش فاصله، کاهش زمان مواجهه و حفاظ گذاری استفاده شده و تاثیر هر یک از این روش ها بر کنترل ریسک برآورد شده، سعی می شود بهترین گزینه یا ترکیبی از آنها برای مدیریت ریسک ناشی از پرتوها به کار برده شود.

مقدمه:

امروزه کاربرد صلح جویانه پرتوها در مراکز مختلف صنعتی، پزشکی، کشاورزی و آموزشی پژوهشی گسترش قابل توجهی داشته و در آینده نیز خواهد داشت.

در حال حاضر بیش از بیست هزار پرتوکار در ایران در شاخه های مختلف با مواد پرتوزا و دستگاه های پرتوساز در یک گستره وسیع فعالیت می نمایند. همچنین افراد غیرپرتوکار نیز ممکن است به دلیل عدم وجود اطلاعات و آموزش کافی در موارد خاص در معرض این پرتوها قرار گرفتند و اثرات ناشی از این اشعه ها باعث بروز بیماری های خاص در آنها شود.

با توجه به اهمیت پرتوها در جوامع امروزی و اینکه بدن هیچ گونه مکانیسمی برای شناسایی پرتوهای خطرناک ندارد و تنها پس از بروز آثار، مواجهه با پرتوها آشکار می شود، اهمیت روش های شناسایی، مدیریتی و کنترلی ریسک ناشی از پرتوها مشخص می شود. به منظور ارائه سیستم مدیریتی مناسب در مرحله اول نیاز به شناسایی انواع پرتوها، خطرات و آثار، نحوه تولید آنها داریم، تا دیدی کلی نسبت به این پدیده پیدا کنیم. در مرحله بعدی ارزیابی ریسک صورت می پذیرد، به طور کلی دو روش در ارزیابی ریسک مورد استفاده قرار می گیرد: ارزیابی کمی ریسک، ارزیابی کیفی ریسک

مطالعات کمی به دلیل ادراک راحتتر توسط مدیران و همچنین آسانی مشخص کردن ریسک های قابل قبول یا غیر قابل قبول بیشتر مورد توجه واقع می شوند.

به منظور ارزیابی ریسک ناشی از پرتوها از سه شاخص میزان تولید یا وجود در محیط، گذر از مواد و باقی ماندن در محیط و آسیب رسانی به انسان استفاده می شود. پس از بررسی این شاخص ها و مشخص کردن پرتوهای با ریسک بالا با توجه به لزوم کنترل و کاهش ریسک از روش های حفاظتی و کنترلی در برابر پرتوها که همگی از سه اصل کاهش زمان، افزایش فاصله و حفاظ گذاری پیروی می کنند استفاده شده، آثار هر یک بر روی ریسک ها بررسی می شود با توجه به محدودیت های ناشی از هزینه، حمل و نقل، امکان پذیری و… سعی می شود بهترین گزینه ها یا ترکیبی از آنها برای مدیریت ریسک پرتوها انتخاب شود.

پرتو چیست؟

پرتو شکلی از انرژی است که در خلاء یا ماده منتشر می شود. برخی از انواع پرتوها دارای جرم و برخی دیگر فاقد جرم هستند و با توجه به انرژی دارای قدرت نفوذ در مواد هستند. پرتوها به طور کلی به دو دسته یون ساز و غیریونساز تقسیم بندی می کنند.

پرتوهای یونساز:

پرتوهای یونساز به آن دسته از پرتوها گفته می شود که در برخورد با محیط های مادی انرژی کافی برای یونیزان آن محیط مادی را داشته باشند. پرتوهای یونساز خود به دو دسته تقسیم می شوند.

1- پرتوهای ذره ای

این پرتوها ذرات مادی با انرژی های متفاوت می باشند. مانند α و β

گسیل ذره آلفا:

هنگامی که نسبت تعداد نوترون به پروتون در یک ایزوتوپ پرتوزا خیلی پایین باشد، از هسته آن ایزوتوپ یک هسته پرانرژی هلیم به نام ذره آلفا گسیل می شود. این ذره، ذرهای سنگین با بار الکتریکی مثبت است و از دو پروتون و دو نوترون تشکیل شده است. از آنجا در تبدیل هسته ای اعداد اتمی و اعداد جرمی پا یسته می مانند، در نتیجه در گسیل آلفا دختر هسته ای تولید خواهد شد که عدد اتمی اش به اندازه 2 واحد و عدد جرمی اش به اندازه 4 واحد کمتر از اعداد مربوط به مادر هسته است. برای نمونه، واکنش گسیل آلفا در pb210 به صورت زیر است

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ارزیابی و مدیریت ریسک دکتر کاظمی

⇐ کمیت های پرتوی ریسک و مخاطره

⇐ حوادث پرتویی در مراکز صنعتی و مقابله با آن