مدیریت فرصت های طلایی در فرآیند مبارزه با حریق

مدیریت فرصت های طلایی در فرآیند مبارزه با حریق

همانگونه که در بخش اول این گفتار به تعریف فرصت های طلایی در فرایند حریق و المان های مؤثر بر کنترل تبعات ناخواسته آن پرداختیم شایسته است تا به تشریح بیشتر یکی از مهمترین عواملی که می تواند نقش بسزایی در مدیریت فرصت های طلایی داشته باشد، ذیل عنوان فرهنگ اجتماعی و لزوم مدیریت منابع انسانی بپردازیم.

استاندارد 550 NFPA که به ارائه یک ساختار درختی از مفاهیم مرتبط با ایمنی حریق می پردازد جهت پیشگیری تشخیص کنترل و اطفای آتش سوزی در کنار بررسی سایر عوامل مؤثر به تحقیق پیرامون، نقش، تأثیر و روش های کنترل بر رفتار انسانی Accomplish by Control of Human Action می پردازد.

اهمیت این موضوع تا بدانجاست که متأسفانه به سهولت در مطالعات میدانی می توان شواهدی دال بر میزان اثرگذاری الگوهای رفتاری پرسنل در بروز حادثه حریق توسعه بحران و حتی رقم خوردن یک تراژدی را مشاهده کرد. به عنوان نمونه و در بررسی علل ریشه ای یکی از انواع مخرب آتش سوزی ها مهرداد اکبریان (نماینده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به عنوان سخنران دوم در نشست علمی – تخصصی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری تحت عنوان حریق در جنگل های زاگرس. چالش ها و توصیه های سیاست) اشاره به این نکته دارد که ۹۵ درصد از عوامل آتش سوزی در جنگل ها، بواسطه عامل انسانی است. ایشان معتقدند که این عوامل انسانی را می توان به دو دسته عوامل عمدی شامل ۱۰ تا ۱۵ درصد و عوامل غیر عمدی شامل ۸۵ تا ۹۰ درصد تقسیم کرد. عوامل عمدی مواردی از جمله آتش سوزی ناشی از اختلافات قومی و عشیرهای آتش سوزی توسط افراد سودجو با هدف تصرف اراضی ملی آتش سوزی توسط دامداران برای نابود ساختن درختان بمنظور رشد بیشتر علوفه را در برمی گیرد و عوامل غیرعمدی مواردی چون سهل انگاری زارعین و کشاورزان در آتش زدن باقیمانده پسماندهای مزارع سهل انگاری گردشگران و شکارچیان، مانورهای نظامی، انجام پروژه های عمرانی که در آن مواد آتش زا استفاده می شود و پرتاب سیگار یا کبریت مشتعل در مسیر جاده ها است. تمام موارد یاد شده حدود ۹۵ درصد از عوامل آتش سوزی در جنگل ها هستند.

این مسئله آنچنان است که حتی در پیشرفته ترین کشورها از منظر تکنولوژیها و فناوری های صنعتی نیز همچنان شاهد این میزان تأثیرگذاری هستیم تا جایی که جانسون ژاست معتقد است: “ما ارتباط های قوی مابین تراکم جمعیت و وقوع آتش سوزی های جنگلی پیدا می کنیم که عمدتاً ناشی از طیف وسیعی از فعالیتهای انسانی است.” لذا با قبول نقش گستره عامل انسانی در بروز و توسعه حریق می بایست نسبت به مدیریت و ساماندهی رفتارها و الگوهای پرخطر برنامه ریزی و سیاست گذاری ویژه ای در دستور کار قرار گیرد با علم به این موضوع و علیرغم رخداد حوادثی تلخ در بستر اجتماعی کشور عزیزمان ایران همچنان شاهد غفلت فرهنگی و سیاسی در این زمینه هستیم.

به عنوان شاهد اگر پس از گذشت نزدیک به یک دهه از حادثه تلخ پلاسکو به مطالعه مجدد گزارش نهایی هیات ویژه ملی بررسی این حادثه ،بپردازیم گویا این سند همین دیروز به نگارش درآمده است:

“ایمنی در نقشه ،ذهنی سلسله مراتب اولویتها و منش شهروندان ایرانی جایگاهی ندارد یا چنان کم اهمیت است که مانع در دستور کار قرار گرفتن ایمنی در زندگی فردی، شرایط شغلی و اعمال وظایف سازمانی می شود. ایمنی در بنیادی ترین لایه های ذهنیت شهروند مغفول است و به همین نسبت در کردار وی نیز بازتابی ندارد”

لذا بی مورد نیست که در بررسی های انجام شده در محیط هایی که در اکثر موارد به ساده ترین تجهیزات ایمنی حریق نیز مجهز نیستند احساس ناامنی در خصوص حریق وجود ندارد.

لذا ضمن ابراز نگرانی از وضعیت نابسامان موجود در عرصه های فرهنگی و بینشی جامعه خود، همچنان تأکید می نماییم که در مدیریت فرصت های طلایی بایستی توجه ویژه و کارآمدی به الگوهای رفتاری افراد یک جامعه شود. این الگوها البته به فراخور فرهنگ اجتماعی قالب بر رفتارها شدت حوادث و حتی زمان رخداد حوادث دچار تغییرات قابل توجه و مهمی هستند که خود بر پیچیدگی موضوع می افزاید.

در ادامه سعی می کنیم تا با ارائه دو صورت متفاوت از فرهنگ عمومی قالب در برخی جوامع بر تنوع الگوهای رفتاری آنها اشاره ای دقیق تر داشته باشیم.

تفاوت نگرش پیشگیرنده و کنترلی

در جوامع آسیای شرقی مانند ژاپن کره جنوبی و چین فرهنگ ایمنی بر پایه نظم، آموزش مداوم و مسئولیت اجتماعی شکل گرفته است. در این کشورها آموزش ایمنی از سنین پایین آغاز میشود و مدارس و شرکت ها بطور منظم مانورهای تخلیه اضطراری برگزار میکنند همچنین دتکتورهای هوشمند و اسپرینکلرهای خودکار در بسیاری از ساختمانها بصورت استاندارد الزامی تعریف شده اند. در ژاپن مردم بشدت به آمادگی در برابر بلایا اهمیت میدهند و برنامههای پیشگیری و واکنش سریع بخشی از زندگی روزمره آنها شده است.

قوانین سخت گیرانه نظارت دقیق بر استانداردهای ایمنی و مسئولیت پذیری اجتماعی بالا باعث شده است که این کشورها کمترین تلفات ناشی از حریق را تجربه کنند. در مقابل جوامع خاورمیانه مانند ایران، عربستان و امارات با چالش های متفاوتی در مدیریت حریق مواجه اند. در برخی از این کشورها نگرش تقدیرگرایانه باعث شده است که مردم اهمیت کمتری به پیشگیری از حوادث بدهند و بیشتر بر واکنش پس از وقوع حادثه تمرکز کنند.

اگرچه در شهرهای بزرگ مانند دبی و ریاض، سرمایه گذاری های کلانی روی تجهیزات پیشرفته اطفای حریق انجام شده است اما در بسیاری از مناطق دیگر استانداردهای ایمنی به درستی رعایت نمی شوند. عدم آگاهی عمومی، ضعف در آموزش های ایمنی و کمبود نظارت دقیق بر ساخت و سازها از جمله عواملی است که باعث افزایش ریسک آتش سوزی در این مناطق شده است. در ایران بسیاری از ساختمانهای قدیمی، فاقد تجهیزات اعلام و اطفای مناسب هستند و فرهنگ پیشگیری هنوز بطور گسترده در جامعه، نهادینه نشده است.

نتیجه گیری

بررسی جوامع مختلف نشان میدهد که نگرش فرهنگی نسبت به حریق تأثیر مستقیم بر میزان آمادگی و کاهش خسارات ناشی از آن دارد. کشورهایی که بر پیشگیری، آموزش عمومی و رعایت استانداردهای سختگیرانه تأکید دارند، تلفات و خسارات کمتری را تجربه میکنند در حالی که در جوامعی که تمرکز بیشتری بر واکنش به حوادث دارند تا پیشگیری از آنها میزان آسیب ها به مراتب بالاتر است.

تجربه کشورهای موفق در این حوزه نشان میدهد که آموزش مستمر اجرای مانورهای دوره ای سخت گیری در قوانین ساختمانی و نهادینه سازی فرهنگ ایمنی در میان مردم از جمله مهمترین عواملی هستند که می توانند منجر به کاهش قابل توجه حوادث حریق شوند. این راهکارها بطور عمومی می توانند کمک زیادی به اصلاح الگوهای رفتاری افراد، در جهت کاهش خطرات آتش سوزی داشته باشند. هدف این است که رفتارهای ایمن بطور طبیعی در جوامع نهادینه شده و مردم در همه سطوح به نحو فعال در پیشگیری از حریق مشارکت کنند.

حتما بخوانید:

⇐ اصول پیشگیری و مبارزه با حریق در ساختمان

⇐ حفاظت در برابر حریق در انبار

⇐ چک لیست ایمنی حریق