مدیریت شبه حادثه
مدیریت شبه حادثه
مقدمه:
سازمانی كه شبه حوادث را شناسایی، ارزیابی و در صورت لزوم بر طرف كند، ایمن تر از سازمانی است كه اقدام به چنین كاری نمی كند. هنگامی كه می خواهیم از حوادث گذشته سازمان اطلاعاتی كسب كنیم و از وقوع مشابه آنها پیشگیری نماییم و یا خطرات مختلف واحدها را شناسایی و از نوع حوادثی كه در آنها به وقوع می پیوندد، نوعی بانک اطلاعاتی جمع آوری كنیم، شاید تعداد حوادث از تعداد انگشتان دست نیز كمتر باشد و نتوان حوادث آینده را پیش بینی كرد. اما با داشتن بانك اطلاعات شبه حوادث، میتوان برای هر واحد و منطقه ای، حوادث خاص آن را شناسایی، ارزیابی و كنترل نمود. شبه حادثه موقعیتی است كه اگر در آن خطر بوجود آمده سریعا شناسایی و برطرف شود، از حادثه واقعی پیشگیری خواهد شد. در غیر این صورت رویداد می تواند به فراموشی سپرده شده و به صورت نهفته در شركت باقی بماند تا روزی به حادثه تبدیل شود.
در مقایسه با حوادث و آسیبهای واقعی، شبه حادثه ابزاری ارزانتر برای یادگیری است. به عبارت دیگر نوعی وسیله آموزشی
كم هزینه میباشد و یا در واقع می توان گفت هزینه ای در برندارد. علاوه بر آن تعداد آنها نیز زیاد است. از شبه حوادثی كه در دور و بر ما اتفاق میافتد، چیزهای بسیار یاد میگیریم. شبه حادثه فرصتی كامل برای مطالعه اشتباهات بوجود می آورد.
این پیش درآمدها، ابعاد كوچکی دارند، و به راحتی قابل بررسی می باشند. مهتر اینکه شواهد و آثار شبه حوادث با آتشسوزی، انفجار یا مرگ ازبین نمی روند. بیشتر حوادث و رویدادهای خطرناك، بوسیله شبه حوادث قابل پیشگیری میباشند (مانند نشتی مایع یا گاز قابل اشتعال كه مشتعل نشده است). اگر از شبه حوادث پند بگیریم می توانیم از بیشتر حوادث آینده جلوگیری كنیم.
⇐حتما بخوانید: مقالات حادثه و شبه حادثه
تنها وقتی میتوانیم از حوادث و شبه حوادث امروز چیزی یاد بگیریم، كه آنها را بررسی و به طور وسیع گزارش نماییم و اطمینان حاصل شود كه پیام آنها از دست نرود. شبه حادثه دیروز میتواند حادثه جدی فردا باشد. شبه حوادث از نظر اندازه كوچکتر است و نسبتا آسانتر تجزیه و تحلیل می شوند؛ همچنین راحت تر رفع می گردند.
بنابراین مستندسازی شبه حوادث نه تنها از نظر آموزش و یادگیری با ارزش است، بلکه فواید زیر را نیز دارد:
- ثبت و ذخیره داده های مفید برای تجزیه و تحلیل آماری و مطالعات جهت دار
- فراهم نمودن فرصتی بزرگ برای مشاركت كاركنان كه نیازی اساسی برای اجرای برنامه های ایمنی، بهداشت و محیط
زیست می باشد.
اما با وجود ارزش بالای شبه حادثه، چرا بعضی سازمانها از اتخاذ چنین روشی اجتناب میكنند؟ بدیهی است علل زیر موثر هستند:
- نبود تعهد مدیریت: این امر میتواند ناشی از فقدان درك كامل ایمنی باشد. سیستمی كه حمایت مدیریت را نداشته باشد شکست می خورد.
- ترس از واکنش منفی: ممکن است در سازمان فرهنگ سرزنش نمودن فرد گزارش دهنده شبه حادثه حاكم باشد. هنوز در برخی سازمانها، حداقل به صورت محرمانه، این فرهنگ مستولی می باشد. باید نوعی فرهنگ عدم سرزنش در سازمان جاری شود. اگر برای فرد گزارش دهنده گفته شود كه چقدر خوش شانس بوده كه حادثه ای برایش رخ نداده، این باور بوجود می آید كه باید واقعیت ها گفته شود. همیشه در حوادث، علت یابی حادثه مهمتر از سرزنش كردن و یافتن مقصر است. بیشتر كاركنان در اثر ترس مورد باز خواست قرار گرفتن، از بیان شبه حوادث خودداری می كنند.
- نبود انگیزه کافی برای گزارش شبه حادثه: این عوامل می تواند به چند شکل در سازمانها دیده شود:
- افرادی كه شبه حوادث را گزارش میكنند، از طرف همکاران هم رتبه خود چندان مورد استقبال قرار نمی گیرند
(آنها دستپاچه یا مضطرب شناخته می شوند). - از دادن گزارش منصرف می شوند چون بطور غیرصحیح باعث كاهش شاخص های عملکرد و در نهایت پاداش می شود.
- تشویق به طور مستقیم با گزارش شبه حوادث هماهنگی ندارد.
- تشویق به موقع و فوری انجام نگرفته و پاداش داده نمی شود.
- گزارش یا به موقع آماده نمی شود و یا اصلا تهیه نمی شود.
- افرادی كه شبه حوادث را گزارش میكنند، از طرف همکاران هم رتبه خود چندان مورد استقبال قرار نمی گیرند
⇐حتما بخوانید: فرم گزارش شبه حادثه
مدیران آگاه در سازمان خود روش تشویق و ایجاد انگیزه را برقرار می كنند. حتی بعضی از مدیران در دیگر كشورها گزارش دهندگان شبه حوادث و خانواده آنان را برای صرف شام یا نهار دعوت می كنند. اما ممکن است باز هم در سیستم خود نقص داشته باشند و با شکست روبرو شوند چرا؟
پاسخ را می توان در طراحی نادرست سیستم شبه حادثه یافت. یك سیستم نارسا دلیل عمده ای برای بیشتر شکستها به شمار میرود. این عدم موفقیت سیستم نیز ناشی از یك یا چند مشکل زیر می باشد: تعریف نادرست اهداف، تعریف پیچیده، روشهای اجرایی نامناسب و ناقص، بازخورد نامناسب، استفاده نادرست از داده ها، نداشتن روش تحقیق و پیگیری مناسب.
پروفایل حوادث در دنیا و تجزیه و تحلیل آن – آمارهای سازمان جهانی کار
- هر روز بیش از 6300 نفر ناشی از حوادث و بیماری های ناشی از كار كشته می شوند.
- از 6300 كشته در روز بیش از 5500 نفر بواسطه بیماری های شغلی كشته می شوند.
- از 6300 كشته در روز بیش از 800 نفر بواسطه حوادث شغلی كشته می شوند.
تعاریف حادثه
- به عنوان رویدادی غیر منتظره كه ممکن است سبب آسیب به فرد و خسارت به اموال شود و یا حتی نشود.
- یك واقعه برنامه ریزی نشده در زنجیره ای از فرایندهای برنامه ریزی شده است. (ارگوست و كریچ)
- حادثه عبارتند از هر اتفاق و رویداد پیش بینی نشده و غیر مراقبه ای كه باعث متوقف شدن جریان كار شده و در نتیجه مقداری از نیروی كار تلف می شود (I.L.O)
- عدم مهار و كنترل انرژی است.
- ضعف در جوابگویی به یك محرك و فرار از حالت مخاطره (دیویس)
- حادثه رهایی برنامه ریزی نشده انرژی و مواد خطرناك است كه به دلیل عمل و شرایط ناایمن و در اثر ضعف مدیریت و وجود شرایط فردی و محیطی نامطلوب بوجود می آید (زاباتاكیس)
حادثه عبارتند از حادثه ای كه در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد مقصود از انجام وظیفه تمام اوقاتی است كه بیمه شده در كارگاه، موسسات وابسته، ساختمان ها و محوطه آن مشغول به كار باشد یا به دستور كارفرما در خارج از محوطه كارگاه مامور انجام كاری باشد (تامین اجتماعی)
رویداد یا Incident
به گروه وسیعی از وقایعی اطلاق میشود كه در مسیر انجام وظیفه / كار اختلال ایجاد می کنند . حادثه بخشی از این گروه رویدادها می باشد و بخش دیگر از این رویدادها حوادثی است كه بخیر می گذرند. (Near miss)
اختلاف قابل توجهی بین معانی این واژه و حادثه وجود ندارد. بهرحال، واژه Incident به رویدادهایی اطلاق می شود كه امکان بالقوه برای ایجاد شرایط لازم برای مرگ، آسیب های جدی، صدمه به تجهیزات یا محیط زیست داشته باشد. اینگونه رویدادها می توانند بعنوان ابزاری برای درس آموزی در مدیریت HSE یا نظام های ارزیابی ریسک مورد بهره برداری قرار گیرند.
شبه حوادث (Near Miss/Hit or Close Call) یعنی
هر زمان اتفاقی بیفتد كه منجر به آسیب جسمی نشود و فقط بگوئیم: خدا را شکر! یا از بغل گوشم رد شد! یا خدا رحم كرد! و جملاتی نظیر اینها یك شبه حادثه رخ داده. شبه حادثه ممکن است خسارت جانی نداشته باشد ولی بهر حال یك حادثه محسوب میشود چرا كه روند كارها مختل كرده و حداقل افراد از وقوع آن شوكه شده اند. مثل وقتی كه اتومبیل نزدیك پای شما با صدای گوشخراشی ترمز میکند و شما با حالتی بهت زده و دستپاچه میگوئید خدا رحم كرد نزدیك بود كشته شوم!
موضوعات زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید:
- فرایندهای کلی مدیریت شبه حادثه
- هشت گام فرایند مدیریت شبه حادثه
- ارزیابی ریسک به منظور اولویت بندی
- وظایف کمیته راهبردی مدیریت شبه حادثه
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)