مدیریت ایمنی با استفاده از تلفیق مطالعه زمان با ارزیابی شرایط کاری به روش “منطقه احتیاط/ مخاطره” در یک شرکت خودروسازی

Safety Management Using Integrating Time Study and Assessment of Work Condition by “Hazard/Caution Zone” Method in an Automobile Manufacturer

فرمت: WORD  تعداد صفحات: 10

چکیده

یکی از صنایع مهم کشور، خودروسازی است که کارکنان­ آن فعالیت‌های فیزیکی مختلفی انجام داده و حوادث زیادی را تجربه می­کنند. در راستای لزوم فراهم ساختن محیطی ایمن و متناسب با ویژگی­های کارکنان و همچنین ﺍﻫﻤﻴﺖ این ﺻﻨﻌﺖ در اقتصاد کشور مطالعه حاضر با هدف مدیریت فرآیند شناسایی و ارزیابی فاکتورهای خطر میان کارگران خطوط تولید یک شرکت­ خودروسازی در ایران به­ کمک مطالعه زمان در سال 1393 انجام شد. این مطالعه مقطعی، پس از اعتبارسنجی ابزارها، با استفاده از تلفیق مطالعه زمان و روش”منطقه احتیاط/ مخاطره”، بر روی 154 وظیفه در قالب 15 شغل شکل گرفت.

تحلیل ­های اولیه از طریق آنالیز وظایف شغلی به شکل سلسله مراتبی به­ منظور ارزیابی ریسک فاکتورهای مشاغل انجام شد. پس از تحلیل داده­ های حاصل از پژوهش، مشخص گشت سه فاکتور انجام حرکات یکسان با تغییرات کم و بدون حضور سایر فاکتورهای خطر در 80%، نیروی زیاد دست – حرکات تکراری در 73.33% و پوسچر گردن (بیش از  45 درجه) در 46.67% مشاغل در شرایط احتیاط بودند. مطالعات تکمیلی نمایان ساخت دو فاکتور منطقه احتیاط در 6.67 درصد مشاغل در شرایط خطر می ­باشند. داده ­های تلفیقی نشان داد اکثریت مشاغل مورد بررسی دارای بیش از یک عامل در حد غیرقابل قبول هستند. اگرچه ریسک فاکتورهای محیطی و شغلی در میان مشاغل مورد ارزیابی به لحاظ تعداد پایین است، اما با توجه به اینکه 93.33% از مشاغل، دارای حداقل یک فاکتور در شرایط احتیاط ­اند، احتمال افزایش مشکلات بالا بوده و در نتیجه نیازمند پایش مستمر هستند. از این­رو، بایستی عملیاتی ساختن اصلاحات به ­منظور مدیریت بروز اختلالات اسکلتی-عضلانی و حوادث هرچه سریع­تر صورت پذیرد.

کلمات کلیدی: روش منطقه احتیاط- مخاطره، مطالعه زمان، محیط ایمن، خودروسازی

Abstract

Automobile manufacturing is one of the most important industries in Iran which their workers are involved with the variant physical activities and accidents. Regard to importance of this industry in viewpoints of national economics and also workers’ safety and compatibility to situations, this study has been conducted to management of identify and assess risk factors process among operational workers of an automobile manufacturer company in Iran. This cross sectional study has been done in production line of an automobile producer in Iran using “Hazard/Caution Zone” method, along with Hierarchal Task Analysis (HTA) and time study after validity study of tools, in 2014. Data analysis illustrated that three factors (1) Using the same motion with little or no variation every few seconds – no other risk factors in %80 of jobs (2) High Hand Force- repetitive motion in %73.33 of jobs (3) Working with the neck bent more than 45° in %46.67 of jobs were in caution zone. Extra studies show each of two first factors is in hazard zone in %6.67 of jobs. Combined data show most of studied jobs have more than one factor at unacceptable level. Environmental and occupational risk factors are low regard to amount but considering %93.33 of studied jobs contains one risk factor at least so, it is likely to increase in problems. Therefore, they need to be monitored continuously. Also, corrective actions should be done as soon to control musculoskeletal disorders and accidents prevalence.

Keywords: Hazard/Caution Zone Method, Time study, safe environment, Automobile Manufacturing

مقدمه

مهمترین اولویت در هر سازمان، صیانت از نیروی کار است. امروزه با یکپارچه شدن علومی همچون ارگونومی، ایمنی و بهداشت در محیط­ های کاری و هدف مشترک ارتقای ایمنی و سلامت کارکنان و بهره ­وری که تمام این علوم در پی دستیابی به آن هستند، بررسی میزان تأثیر گذاری هر یک از آنها بر خروجی­ های دیگر آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت ایمنی در قرن بیست و یکم بدون توجه به فاکتورهای انسانی به عنوان بخش مهم یک سیستم با پتانسیل ایجاد حالات خطرناک، کارآمد نخواهد بود. با توجه به فاکتورهای انسانی، سازمان­های با قابلیت اطمینان بالا می ­توانند مخاطرات را قبل از وقوع حوادث شناسایی کنند. فاکتورهای انسانی دارای فرآیندی سه بخشی شامل تأسیسات، تجهیزات و محیط، سیستم ­های مدیریتی و افراد می باشد. با توجه و لحاظ کردن این اجزا در فرآیند مدیریت، می­ توان امید بسیاری داشت تا حوادث و خسارات ناشی از آنها به ­طور قابل ملاحظه­ ای کنترل گردند.

اگرچه گسترش واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی و تولید محصولات جدید و متنوع، فرآیندی است که در جهت ارتقاء سطح کیفی زندگی و بهره ­گیری هرچه بیشتر از فن­اوری­ های نوین، توانسته است تا حدود زیادی رفاه و آسایش را برای انسان­ها به ارمغان بیاورد اما در حیطه فعالیت­ هایی که در قالب صنعت می ­گنجند عوامل زیان ­آوری نیز وجود دارند که سلامت و ایمنی کارگران را تهدید می­ کنند. ﺧﻮﺩﺭﻭسازی در صنعت و اقتصاد کشور دارای ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ویژه ای است؛ از ﺑﻌﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎی ﺑﻴﻦ ﺑﺨﺸﻲ در اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان، ﭼﻬﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺑﺎﻻدﺳـﺘﻲ و 66 ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺘﻲ وجود دارند که به صنایع خودرویی مرتبطند.

بر این مبنا، ﺗﺪﺑﻴﺮ و رفع ﭼﺎﻟش­­­­­­ های ﻣﻮﺟﻮﺩ در محیط کار و نحوه اجرای فعالیت­ ها جهت حفظ و ارتقای سلامت، و ایمنی شاغلین در این صنعت، به عنوان نیروهای فعال و مؤثر در امر تولید و بهره ­وری، بسیار حیاتی است. علوم مختلف بخش عمده ­ای از مشکلات افراد را در سیستم­ های کاری گوناگون حل کرده­ اند؛ یکی از این علوم ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی است. ارگونومی علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه­ ها، محیط کار و مشاغل را  با توجه به توانایی­ هایی جسمی -فکری و محدودیت­ ها و علائق انسان­ها، طراحی نماید. با انطباق حداکثری بین شرایط و کارکنان، آسایش افراد بیشتر شده و در نتیجه احتمال بروز خستگی، احتمال خطای انسانی و در نهایت حوادث و صدمات شغلی کاهش چشمگیری خواهد داشت.

دستیابی به شرایط ایمن در ایستگاه کاری و ایجاد شرایط ارگونومیک کار در محیط ­های شغلی نقش کلیدی در کاهش حوادث و صدمات را دارند. همچنین اختلالات اسکلتی- عضلانی، یکی از عوامل شایع آسیب ­های شغلی و ناتوانی در کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه می ­باشد و به طور عمده در کمر، گردن و اندام های فوقانی نمایان می­ شود. حرکات، حالات بدن و فعالیت­ های فیزیکی برای انجام یک کار، می­ تواند یک یا چندین جزء از اجزاء دستگاه اسکلتی عضلانی را درگیر خود ساخته و منجر به بروز اختلالات متعدد شامل تنش، التهاب، تحلیل رفتگی، پارگی، گیر افتادگی اعصاب یا عروق خونی و در موارد شدید شکستگی استخوان گردد؛ علایم این آسیب­ ها معمولا شامل ناراحتی، درد، خستگی، ورم، خشکی، اختلالات حسی، مورمور شدن، محدود شدن دامنه حرکتی و کاهش کنترل حرکت می ­باشد.

مشکلات ارگونومیک کارگران صنایع و همچنین شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران با شدت بیشتری مشاهده می­ شود، زیرا روند مکانیزه کردن کار در کشورهای پیشرفته تا حدودی فشار حاصل از کار جسمانی را کاهش داده است. در اروپا برآورد می­ شود 40 میلیون کارگر (بیش از 30 درصد نیروی کار) مبتلا به اختلالات اسکلتی- عضلانی باشند که بر این مبنا هزینه­ های تحمیلی آن 0.5 تا 2 درصد تولید ناخالص اتحادیه اروپا خواهد بود.

شواهد نشان می­دهد که اختلالات اسکلتی – عضلانی اندام­ های فوقانی ارتباط تنگاتنگی با فعالیت­ های شغلی تکراری به خصوص آنهایی که همراه با اعمال نیروی زیاد، اتخاذ وضعیت ­های بدنی نامناسب و استاتیک هستند، دارند. مطالعه پونت و همکاران نشان داد که در طول یک سال بروز اختلالات اسکلتی- عضلانی ناحیه فوقانی بدن، بین کارکنان شرکت خودروسازی 60 درصد افزایش یافته است. از عوامل بروز اختلالات اسکلتی- عضلانی می­ توان به فعالیت­ هایی مانند حمل بار سنگین، حرکات تکراری و پوسچر کاری نامناسب اشاره کرد.

باید توجه داشت پوسچر کاری نامناسب یکی از ریسک فاکتورهای اصلی اختلالات اسکلتی- عضلانی است و تا زمانی که اقدام ­های اصلاحی بهبود پوسچر انجام نگیرد، اثر سوء آن بر بدن ادامه داشته و فشارهای وضعیتی بر فرد وارد شده و احتمال بروز اختلالات اسکلتی- عضلانی و در نتیجه بروز حوادث به واسطه کاهش تمرکز و حوادث بالا خواهد بود. بنابراین، ضروری است که علایم این اختلالات به سرعت تشخیص داده شده و پوسچر کار مورد ارزیابی قرار گیرد تا در صورت نیاز اقدام­ هایی برای اصلاح آن صورت پذیرد. پژوهش حاضر با هدف مدیریت شرایط کاری و ارزیابی ریسک فاکتورهای ارگونومی به منظور کاهش خطاها در بین کارکنان خط تولید یک شرکت خودروسازی در ایران و در سال 1393 صورت پذیرفت.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ارگونومی و ارزیابی کار

⇐ ارزیابی بار کاری برای کنترل خطای انسانی در محیط کار

⇐ ارزیابی وضعیت های کاری در کارخانه فرو آلیاژ کرمان بوسیله OWAS

⇐ ارزیابی سیار از فشار خون برای ارزیابی فشار کار