مخاطرات کار با مواد شیمیایی و ژنوتوکسیکولوژی شغلی
مخاطرات کار با مواد شیمیایی و ژنوتوکسیکولوژی شغلی
مخاطرات کار با مواد شیمیایی و ژنوتوکسیکولوژی شغلی
روند رو به رشد توليد مواد شيميايي و مخاطرات ناشي از كار با آنها باب مبحث جديدي رادر علم سم شناسي صنعتي Industrial Toxicology باز نموده كه به آن ژنوتوكسيكولوژي شغلي يا سم شناسي ژنتيكي شغلي occupational genotoxicology اطلاق مي گردد .
اين واقعيت كه مواد شيميايي مي توانند ايجاد موتاسيون ژني ( دگرگوني در ژن ) نمايند 20 سال پس از كشف خواص موتاژنيك يونيزان كه توسط مولر (Muller) در آمريكا در اواخر سال 1920 انجام پذيرفت ، مشخص گرديد . تشابه عمل بيولوژيك گاز خردل و اشعه ايكس در سال 1940 توسط شارلوت آمزباخ در اينبورگ تاييد گرديد .
زمينه تحقيقات موتاژنيز مواد شيميايي در دهه اخير سريعا پيشرفت نموده است و دلايل و شواهد متعددي بر اين پيشرفت سريع دلالت مي نمايد .
دليل اول اين است كه در سال حدود هزار تركيب جديد شيميايي توليد مي شود . دليل دوم بر طبق يافته هاي آمز و همكارانش در دانشگاه بركلي آن است كه ارتباط بسيار نزديكي بين مواد سرطان زا و موتاژن وجود دارد .
نگراني پيرامون افزايش ميزان شيوع موتاسيون در انسان موضوع اساسي سم شناسي ژنتيك است . موتاسيونها عامل تغييرات ارثي در مواد ژنتيك سلولي هستند كه هم در سلولهاي غير جنسي ( سوماتيك ) و هم در سلولهاي جنيني ( ژرمينال ) ايجاد مي شوند. براساس شواهد ، بسياري از موتاسيونهاي ژرمينال ايجاد شده در ارگانيسمهاي عاليتر ، زيان آور يا كشنده هستند . بنابراين افزايش ناگهاني قابل ملاحظه در ميزان موتاسيونها در هر جانور و منجمله انسان ، تهديدي جدي بشمار مي آيدء ضمن اينكه به علت طبيعت مغلوب بودن اكثر موتاسيونها ، بيماريها و اختلالات ناشي از آنها در نسلهاي بعدي ظاهر خواهند شد .
ايجاد موتاسيون :
مواد شيميايي از طريق استنشاق ، خوراكي و يا جذب پوستي وارد بدن مي شوند و بر اساس نوع ماده در بافتهاي بدن توزيع مي گردند . بعضي مواد بطور مستقيم سميت خود را نشان مي دهند ولي بعضي از طريق سوخت و ساز (metabolism ) ، به فرمهاي واسطه اي فعال ( Active Intermediatates ) تبديل مي شود. مواد ژنوتوكسيك بطور مستقيم يا غير مستقيم قادر به ايجاد ضايعه در ماده ژنتيك هستند .در صنعت تركيبات كمپلكس به فراواني يافت مس شوند . موادي نظير قير ، دوده ، رزين و قطران فراوانند . از اين رو كاربرد تستهاي موتاژنيسيته اهميت خاصي در ارزيابي تركيبات كمپلكس دارند .
با توجه به وجود تركيبات گوناگون ، استفاده از متدهاي on-siteءoff-site در صنعت بسيار متداول است .
متدهاي on – site براي بررسي دائمي هواي محيط كار بكار مي روند . يك مطالعه اوليه بر روي مگس هاي سركه اي كه در كارخانه لاستيك سازي قرار داده شدند ، اين واقعيت را كه مواد موتازن مي توانند در اين حشرات ايجاد تغييرات ژنيتيكي بنمايند را تاكيد مي كند .
متدهاي off – site بطور فزاينده اي براي مطالعه آلودگي محيط هاي كاري با مواد موتاژنيك بكار مي روند . بخارات فلزي ناشي از جوشكاري فولاد در تست ميكروزوم سالمونلا ، موتاژنيك تشخيص داده شده است . همچنين موتاژنيسيته بودن بخارات ناشي از تركيبات و پليمرهاي مختلف لاستيك در حالت ولكانيزه در طي تست هاي ارزيابي كوتاه مدت ، تائيد شده است.
ضرورت بررسي دائمي بيولوژيک :
تست هاي ارزيابي مواد موتاژنوتوكسيك روي نمونه هاي بيولوژيك ( خون و ادرار ) افراد در معرض ، مي تواند كاربرد فراوان داشته باشد . هدف اصلي پايش بيولوژيك در برنامه هاي مراقبتي طب صنعتي ، اطمينان از سالم بودن محيط كار و شناسايي مواد زيان آور محيط ، قبل از بروز اثرات زيان آور آنها مي باشد . بنابراين مي توان اين بررسي دائمي را يك امر پيشگيري تلقي نمود.
چشم انداز آينده در ژنوتوكسيكولوژي شغلي :
كارهاي مهمي در زمينه ژنوتوكسيكولوژي شغلي بايد انجام گيرد تا محيط كار سالمي براي كاركنان شاغل در صنايع خصوصا صنايع شيميايي فراهم آيد .
اين عقيده كه حساسيت زايي ژنتيك ممكن است كاركنان را مستعد به بيماري ء به علت تماس با ماده خاصي بنمايد با يافته هايي كه از برخي مطالعات بدست آمده تاييد شده است . هر چند ارزش واقعي متدهاي موجود سم شناسي ژنتيك در پيشگويي اختلاف افراد از نظر آسيب پذيري در مقابل مواد شيميايي موجود در محيط كار هنوز نياز به اثبات دارد . اخيرا پايش سيتوژنيك و ژنوتوكسيكولوژيك در بررسي گروهي افراد در معرض ، انجام شده ، ولي براي معاينات استخدامي افراد انجام نمي گردد .
پيشرفت هاي موجود در زمينه ژنوتوكسيكولوژي ، چشم انداز روشني را براي پيشگيري از عوارض ناشي از نماس با مواد شيميايي و شناخت بموقع و زودرس آنها ترسيم مي نمايد.
حتما بخوانید:
⇐ پاورپوینت خطرات مواد شیمیایی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.