عوامل انسانی و ایمنی نرم افزار

عوامل انسانی و ایمنی نرم افزار

عوامل انسانی و ایمنی نرم افزار

 فرمت: PDF   تعداد صفحات: 24

سه روش ایمن در آنالیز ایمنی مورد استفاده قرار می گیرد: آنالیز وخامت، اثرات و روش های نقص (FMEA) ؛ آنالیز خطاهای انسانی و آنالیز نرم افزار. به دلیل اینکه این تکنیک ها در یافتن نقص تجهیزات، خطاهای انسانی و اشتباهات نرم افزاری مفیداند، کارشناسان ایمنی باید آنها را برای آنالیز ایمنی با هم ترکیب کنند. درک اینکه این روشها چگونه باعث سوددهی می شوند با ارزش است.

۱- آنالیز وخامت، اثرات و روش های نقص

از آنالیز اثرات و روشهای خطا، و مکمل آن یعنی آنالیز و خامت، اثرات و روش های نقص در درجه اول به عنوان ابزارهای مهندسی قابلیت اعتماد استفاده می شود. با این وجود، کارشناسان ایمنی سیستم از این آنالیز در سالهای گذشته جهت شناسایی نقص ها بسیار استفاده کرده اند. از سال 1960، کارشناسان قابلیت اعتماد از هر دو روش آنالیز اثرات و روش های خطا در برنامه های موشکی آمریکا استفاده کرده اند. همانگونه که قبلا ذکر شد، اداره بهداشت و ایمنی کار نیز روش آنالیز اثرات و روش های خطا را یک ابزار معتبر برای آنالیز ایمنی می داند.

قبل از بحث درباره چگونگی انجام آنالیز اثرات و روش های خطا، تأکید بر این که این روش یک ابزار مهندسی قابلیت اعتماد است و یک روش ایمنی اولیه نیست بسیار مهم است. خطر عمده در استفاده از آنالیز اثرات و روشهای خطا آن است که کارشناس فکر میکند با شناسایی نقص ها، دلایل خطر را نیز شناسایی کرده است. همانگونه که در فصل چهارم بیان شد، یک وضعیت خطرناک می تواند به عنوان بخشی از عملیات طبیعی سیستم رخ دهد. یک نقص نباید برای یک خطر موجود در سیستم رخ دهد. سفینه فضایی از سوخت های بسیار فرار استفاده می کند که مطابق با حالت طراحی شده به شدت می سوزند و ضربات عمده ای را وارد می کنند. اگر همه چیز خوب کار کند، هیچ نوع تقصی رخ نخواهد داد؛ اما این بدان معنی نیست که هیچ خطری در عملیات سفینه وجود ندارد. قوية توصیه می شود که یک آنالیز اثرات و روش های خطا جهت بررسی بیشتر در زمینه چگونگی وقوع یک نقص ویژه (که منجر به یک خطر می شود) به کار رود. آنالیز اثرات و روش های خطا را نباید به عنوان یک ابزار آنالیز ایمنی اولیه به کار برد. یک کاربرد مناسب تر آن بررسی هازوپ در یک بخش ویژه از کارخانه است. وقتی که عمليات بحرانی ایمنی شناسایی شدند، از این آنالیز می توان به صورت انتخابی برای تمرکز بر اینکه چگونه روش های نقص ویژه می توانند باعث ایجاد انحرافات در فرایند و در نتیجه ایجاد یک خطر شوند، استفاده کرد.

آنالیز اثرات و روش های خطا یک روش تجزیه ای بسیار قوی برای تمام صنایع، از صنایع غذایی تا صنایع فضایی، محسوب می شود. اگر از این آنالیز به همان صورتی که طراحی شده استفاده شود، بسیار مفید است.

1-1 انجام آنالیز اثرات و روشهای خطا

آنالیز اثرات و روش های خطا یک روش آنالیز است که تمام راههایی را که یک جزء ویژه می تواند دچار نقص شود و همچنین اثرات آن نقص بر روی سیستم را شناسایی می کند. این آنالیز با درخت خطا بسیار تفاوت دارد. آنالیز درخت خطا یک آنالیز بالا پایین از خطاها در یک سیستم است. آنالیز اثرات و روش های خطا یک آنالیز پایین بالاست که نقص ها را در یک سیستم شناسایی می کند. درخت خطا با موضوعات سطح بالا یا در سطح سیستم (واقعه اصلی) شروع می شود و آنگاه به طرف پایین حرکت و وقایعی را که منجر به واقعه اصلی می شوند شناسایی می کند. آنالیز اثرات و روش های خطا دقیقا برعکس عمل می کند: با اجزای سیستم شروع می شود و نقص ها و چگونگی اثر آنها بر سیستم را تجزیه و تحلیل می کند.

آنالیز اثرات و روش های خطایک ابزار بسیار روشمند محسوب می شود که به هر جزء تحت بررسی در سیستم (یا زیر سیستم) توجه و راه هایی را که جزء می تواند از طریق آنها دچار نقص شود شناسایی می کند. هر روش نقص بعد بیشتر تجزیه و تحلیل می شود تا تعیین شود که اثرات آن روش نقص ویژه بر روی سیستم چگونه خواهد بود. نتایج در قالب جدولی، مشابه با جدول آنالیز خطر، قرار خواهند گرفت.

شکل ۱ نشان می دهد که چگونه یک تقسیم ویژه از اجزای مختلف تشکیل شده است.

فرایند انجام آنالیز اثرات و روش های خطا مانند زیر است:

1. سیستم و دامنه و حدود آنالیز را تعریف کنید.
2. دیاگرام های بلوکی عملکردی را ایجاد کنید تا نشان دهند چگونه اجزای سیستم به یکدیگر مربوطند.
3. هر بلوک عملکردی را ارزیابی و تعیین کنید که آیا نقص آن بلوک بر روی بقیه سیستم اثر می گذارد یا خیر. اگر اثری بر روی بقیه سیستم ایجاد نمی کند، از بلوک صرفنظر کنید. اگر نقص آن باعث اثر بر بقیه سیستم می شود، به طرف پایین و سطح دیگری بروید و مراحل زیر را انجام دهید. به طرف پایین ادامه دهید تا به سطحی از ارتباط برسید.
4. آنالیز واقعی از اینجا آغاز می شود. این همان جایی است که رهیافت پایین – بالا آغاز می شود. در هر سطح عملکردی که نقص ها می توانند اثرات نامطلوبی را بر سیستم اعمال کنند، به نقص های جزء توجه کنید. راهها با روشهایی را که جزء می تواند دچار نقص شود فهرست کنید. حتما ذکر کنید چه قسمتهایی از جزء دچار نقص شده اند.
5. برای هر روش نقص، اثرات نقص را ارزیابی کنید. کارشناسان همیشه بدترین حالت ممکن را با شدت و احتمال وقوع آن ارزیابی می کنند.
6. تعیین کنید که آیا نقص تک نقطه ای است یا خیر. این امر بسیار مهم است. یک نقص تک نقطه ای ناشی از یک جزء منفرد است و می تواند باعث از کار افتادن کل سیستم شود.
7. روشهای اقدامات اصلاحی را تعریف کنید. این حالت ممکن است به صورت پیشگیری از نقص یا کاهش اثرات آن باشد.
8. نتایج را در جدول آنالیز اثرات و روش های خطا مستند کنید.

آنالیز اثرات و روش های خطا در سیستم کنترل هیدرولیک

شکل ۱: آنالیز اثرات و روش های خطا در سیستم کنترل هیدرولیک

ستونهای نمونه بر روی یک جدول آنالیز اثرات و روش های خطا در جدول 1 نمایش داده شده اند. زیر سیستم عبارت است از گروه اجزایی که در این بلوک عملکردی آنالیز می شوند.

روش نقص بیان می کند که چگونه جزء می تواند دچار نقص شود. تمام روشهای نقص و دلایل آنها باید فهرست شوند. از آنجا که یک روش نقص می تواند بیش از یک دلیل داشته باشد، تمام دلایل احتمالی مستقل برای هر روش نقص باید شناسایی و تشریح شوند. سه دلیل روش نقص درجدول نمونه آورده شده است. شرایط نمونه نقص که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

• عملیات بی موقع
• نقص در عملیات در موعد مقرر
• عملیات متناوب
• نقصی که باعث توقف تبدیل عملیات در موقع مقرر می شود
• از بین رفتن خروجی و یا نقص در حین عملیات
• کاهش خروجی یا قابلیت های عملیاتی

و سایر شرایط نقص ویژه که بر پایه نیازها یا محدودیت های عملیاتی و خصوصیات سیستم ایجاد می شوند.

مرحله مأموریت بیانگر مراحل مقتضی در طی چرخه عمر سیستم است. از جمله مراحل می توان به نصب، عملیات، نگهداری و تعمیر اشاره کرد.

اثرات نقص موضعی بیانگر هر اثر روش نقص بر روی مونتاژ است. انتشار به سطح بعدی بیان می کند که چگونه اختلال عملکرد یک جزء و یا زیر مونتاژ می تواند بر روی سایر اجزاء مونتاژها و کل سیستم اثر بگذارد.

نقص تک نقطه ای تعیین کننده عملکردهای نادرست ویژه ای است که باعث تعطیلی کل سیستم می شوند. از وظایف اصلی یک کارشناس آن است که تصمیم بگیرد نقص ها را کپی و با چه هزینه ای نقص های تک نقطه ای را از طراحی حذف کند. در بیشتر مواقع این کار غیر ممکن است. یک راه حل دیگر برای انجام این کار آن است که اجزای را محکم تر و غیر حساس تر نسبت به نقص بسازیم و این دقیقا همان دلیل انجام آنالیز اثرات و روشهای خطاست.

درجه نقص ریسک همان طرح طبقه بندی مشابهی است که برای سایر آنالیزهای ایمنی به کار می رود. این درجه بندی از ترکیب شدت و احتمال وقوع خطرات به دست می آید. بسیاری از اوقات این ستون به دو ستون تقسیم می شود که یکی شدت و دیگری احتمال را نشان می دهد. به دلیل آنکه آنالیز اثرات و روش های خطا یک روش برای کارشناسان قابلیت اعتماد است، ستون احتمال همیشه حاوی میزان نقص واقعی جزء است.

کنترل ها و توصیه ستونهای دیگری در این جدول هستند که بیانگر اقدامات لازم برای حذف و یا پیشگیری از نقص ها و یا کاهش اثرات آنها هستند.

گاهی اوقات کارشناسان قابلیت اعتماد ستونی را به جدول اضافه می کنند که روش های تشخیص روش نقص را شناسایی می کند. این کار، به ویژه هنگامی که روش نقص بسیار شدید باشد، بسیار مفید است.

ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

• آنالیز وخامت و اثرات و روشهای خطا

• آنالیز ایمنی عوامل انسانی

  • عملکرد و خطای انسانی

• ایمنی نرم افزار

  • آنالیز ایمنی نرم افزار

  • آزمایش نرم افزار و سازمان معتبرسازی و تصدیق مستقل  (IV & V)

• منابع

حتما بخوانید:

⇐ خلاصه کتاب مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید چوبینه

⇐ آنالیز ایمنی فرایند

Sirvan Sheikhi

هیچ وقت حرف استادمو (دکتر مرتضی مرتضوی) فراموش نمی کنم که گفت مهم نیست چی میخونی یا چیکاره می کنی مهم اینه هر کار کردی بهترین باشی. تک تک ما می تونیم در راستای فرهنگ سازی و ارتقا سطح علمی رشتمون گام برداریم, کافیه سطح اطلاعاتمون را بالا ببریم و همیار هم باشیم. امیدارم که تونسته باشم در این راستا کمکی به هم رشته های عزیزم کرده باشم.