شیفت کاری و سلامتی: مشکلات رایج و اقدامات پیشگیرانه

شیفت کاری و سلامتی: مشکلات رایج و اقدامات پیشگیرانه

فرمت: Word  تعداد صفحات: 20

چکیده:

در این مقاله نمایی کلی از مشکلات که امروزه بهداشت حرفه ای با توجه به شیفت کاری و همچنین دستورالعمل های اصلی در سطوح سازمانی و پزشکی در مورد چگونگی حفظ سلامت و رفاه کارگران به آنها می پردازد، آمده است. سازماندهی زمان انجام کار در حال تبدیل شدن به فاکتور کلیدی در محاسبه ی فن آوری های جدید، جهانی شدن بازار، رقابت اقتصادی، و گسترش خدمات اجتماعی به مردم است. همه اینها بیشتر و بیشتر مردم را در مساعدت های مستمر و کنترل پروسه های کار بیش از 24 ساعت در روز درگیر می کند. افزایش مطالعات اپیدمیولوژیک و بالینی در این مورد نشان دهنده ی شدت اثر این عامل بر سلامت و رفاه انسان در دو سطح اجتماعی و روان تنی، با شروع اختلال در ریتم شبانه روزی بیولوژیک و چرخه خواب و بیداری و پایان یافتن با چندین مشکل روان تنی و اختلال احتمالی از جمله سرطان، و گسترش اختلال در بهره وری عملکرد زندگی اجتماعی و خانوادگی همراه است. مداخله های مناسب در سازماندهی زمانبندی شیفت ها با توجه به معیارهای ارگونومی و نظارت دقیق بر سلامت و حمایت اجتماعی برای کارگران شیفت کار اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی مهم است که اجازه می دهد آنها بدون اختلال سلامتی قابل توجهی  به حفظ کارشان ادامه دهند.

کلمات کلیدی: شیفت کاری، شیفت شب، بهداشت شغلی، استرس

مقدمه

ترتیب زمانی کار یک مسئله کلیدی در سازماندهی کار است که آن را به عنوان شرط اساسی ارتباط ظرفیت انسان با تولید بیان می کنند. این موضوع در دهه های اخیر اهمیت روزافزونی در رابطه با توسعه فن آوری های جدید و گسترش خدمات عمومی و نیاز به مساعدت های مستمر انسانی و کنترل بر فرآیندهای کار به صورت 24 ساعت به دست آورده است. این مسئله همچنین با افزایش رقابت اقتصادی در میان شرکت ها و کشورها با توجه به جهانی شدن تدریجی بازار کار و راهبردهای مولد، که مستلزم بهره برداری فشرده و گسترده از سیستم های تولیدی است مرتبط است. “جامعه مدرن 24 ساعته” وضعیتی را بیان می کند، که در آن مصرف کنندگان و تولیدکنندگان همزمان با نیازها، از یک طرف در دسترس بودن محصولات و خدمات ، از سوی دیگر، مصرف و ساخت را در هر زمان از شبانه روز ممکن می سازد(1).

آمار اخیر نشان می دهد که اکثریت مردم کار در کارهایی با ساعات کار نامنظم و یا “غیر استاندارد”، از جمله شیفت کار شب، کار آخر هفته، شیفت های تقسیم شده، کار آنکال، کار هفتگی فشرده، کار پاره وقت، کار طولانی مدت (شیفت یعنی 12 ساعت) 7-8 صبح تا 5-6 بعد از ظهر و بر اساس سومین نظرسنجی اروپا در مورد شرایط کار به مقدار کمتری حدود 27 درصد از شاغلین و 8 درصد افراد خویش فرما در کار در روزهای تعطیل دوشنبه یا جمعه درگیرند (2).

چنین تنوع در زمان کار باید در بهبود زندگی انسان (محصولات بیشتر، خدمات، اشتغال، و حقوق بالاتر) مشارکت کند به شرطی که هیچ دخالت منفی در سلامت و رفاه کارگران نداشته باشد. این مورد در بسیاری از موقعیت کاری وجود ندارد. و هدف این مقاله این است که نمایی کلی از مشکلات که امروزه بهداشت حرفه ای و دستورالعمل های چگونگی حفظ سلامت و رفاه کارگران به آنها می پردازند ارائه دهد.

 ریتم های سیرکادین و مشکلات خواب

شیفت کاری، به خصوص کار در شیفت شب، به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است، در سطوح مختلف با هموستاز و سلامتی انسان تداخل ایجاد می کند. در سطح بیولوژیکی انحراف و گاهی اوقات، وارونگی چرخه خواب / بیداری، در ارتباط با تغییر الگوی فعالیت / استراحت استرس قابل توجهی در تنظیم درونی سیرکادین (حدود 24 ساعت) توسط ساعت بدن واقع در هسته سوپر کیاسماتیک مغز و همزمان توسط نشانه های زیست محیطی (نور / تاریکی به طور خاص) از طریق محرک های وابسته به نور در سلول های گانگلیونی شبکیه با حساسیت بالا به نور، به وجود می آورد (3-5).

بیدار ماندن در شب و تلاش در طول روز برای خوابیدن شرط فیزیولوژیکی برای موجودات فعال در روز مانند انسان نیست که از این رو بدن مجبور به تنظیم شرایط روانی فیزیولوژیکی با تغییر فاز نوسانات روزانه عملکردهای بیولوژیکی، که معمولا در طول روز فعال و در طول شب فروکش می کنند می شود. این تغییر فاز با سرعت حدود یک ساعت در روز رخ می دهد و می تواند به طور گسترده ای با توجه به مدت زمان و گسترش وظایف شیفت  شب متغییر است. کارگران در شیفت کاری چرخشی اکثراً با یک استرس مداوم برای تطابق سریع با تغییر دوره کاری مواجهند که این تطابق به صورت جزئی و تغییر ناپذیر با تغییرات مداوم خنثی می شود، در حالی که کارگران شب کار دائمی تطابق ممکن است تقریبا به طور کامل در شرایطی که آنها همچنان چرخه معکوس خواب / بیداری حفظ کنند به وجود آید (6).

انحراف از ریتم شبانه روزی و تاثیر آن بر عملکردهای بدن مسئول وضعیتی به نام سندروم “jet lag” یا تغییر lag می باشد که با احساس خستگی، خواب آلودگی، بی خوابی، ناراحتی های گوارشی، تحریک پذیری، کاهش توانایی های ذهنی و کاهش کارایی موثر همراه است، فرد ظرف چند روز بسته به طول و مدت زمان تغییر، ویژگی های شخصی (به عنوان مثال سن) و راهبردهای مقابله بهبود می یابد. کاملا روشن است که اثر( اصلی) انحراف از چرخه خواب / بیداری بر خواب، از هر دو جنبه کمیت و کیفیت با توجه به زمانبندی شیفت و دوره استراحت، شرایط محیطی و رفتار و ویژگی های کارگر متفاوت است. پس از شیفت شب، کارگران معمولا به محض رسیدن به خانه به رختخواب می روند، که یک یا دو ساعت پس از پایان شیفت، بسته به زمان تردد و تعهدات خانواده (که بعدا برای زنان مراجعه کنید) متفاوت است.

این به این معنی است که آنها در مرحله افزایش نرمال ریتمهای بیولوژیک که باعث حفظ بیداری شده اند باید بخوابند که این باعث می شود آنها دشوارتر به خواب بروند و خواب طولانی تری داشته باشند. همچنین شرایط زیست محیطی نامناسب  مانند سر و صدا و نور و اخلال در خواب آشفته تر و بیداری بیشتر را نتیجه می دهد. در نتیجه، خواب 2-4 ساعت کاهش می یابد، اغلب مرحله دوم یا (حرکت سریع چشم) خواب REM کوتاه تر و منقطع ایجاد می شود. درک کارگران از این خواب به عنوان یک خواب با توانایی کمتر ترمیمی است. حدود یک سوم از کارگران شیفت کار با چرت زدن در بعد از ظهر کسری خواب خود را جبران می کنند، چون بسیاری از کارگران به طور داوطلبانه نزدیک ظهر صرف ناهار با سایر اعضای خانواده خواب خود را قطع می کنند. این کمبود خواب باعث افزایش خواب آلودگی در طول دوره کار شب بعدی، به خصوص در بخش دوم آن میشود که در صبح زود است، و در نتیجه کارگران بیشتر در معرض خطر اشتباهات و حوادث در محل کار و حوادث در حالی که برگشت به خانه خواهند بود. برای مثال، چرت زدن پشت فرمان. (7, 8)

همچنین، در شیفت صبح خواب کاهش می یابد و یا دچار اختلال می شود (بیشتر مرحله 2 و REM تحت تاثیر قرار می گیرد) با توجه به اینکه بیداری اولیه، که معمولا از پیشروی کم خوابی شب قبل به علت عادت های و فعالیت های اجتماعی جبران نمی شود. بیدار شدن  زودهنگام (در  4-5 صبح وقتی کار در ساعت 6 صبح شروع می شود) باعث افزایش خواب آلودگی و خستگی در طول مدت وظیفه و بقیه روز (12) می شود که بسیاری از کارگران سعی کنید با چرت زدن پس از بازگشت به خانه آن را جبران کنند (9,10). از سوی دیگر، خواب طولانی در اوایل صبح باعث تاخیر حدود نیم ساعت تا 1 ساعت از زمان شروع شیفت می شود (11).

در مقابل، شیفت بعد از ظهر در خواب اختلال کمتری ایجاد می کند. مگر اینکه خیلی دیر تمام شود (12 یا 11 شب) یا یک مدت طولانی صرف رفت و آمد شود که به میزان قابل توجهی باعث به تاخیر افتادن زمان استراحت شود. با این حال، شیفت چرخشی می تواند تاثیر قابل توجهی در زمان استراحت و زمان افزایش (rasing time) و به همان نسبت مدت زمان خواب دارد. به عنوان مثال، در مورد سیستم شیفت کلاسیک نیمه پیوسته با چرخش رو به جلو، هفتگی “5/2” (5 شیفت صبح، 2 استراحت روز، 5 شیفت بعد از ظهر، 2 استراحت روز، 5 شیفت شب، 2 استراحت روز)، فاصله زمانی بین دو شیفت شب همیشه 16 ساعت و 48 یا 56 ساعت بین آخرین شیفت شب و شیفت صبح روز بعد و یا شیفت بعد از ظهر این موضوع وجود دارد. از سوی دیگر، در مورد سیستم شیفت با چرخش سریع به عقب (1 بعد ظهر، 1 صبح، 1 ظهر و 2 استراحت) با فرار دادن شیفت صبح مستقیماً بعد از نوبت ظهر و شب در همان روز (“بازگشت سریع”)، فواصل استراحت بین شیفت آخر فقط 8 ساعت خواهد بود و شیفت شب در همان روز که شیفت صبح وجود داشته شروع می شود. از سوی دیگر، مشخص شد در مورد برنامه های شیفت کاری مداوم، که در عبور از سیستم شیفت چرخشی رو به عقب به یک سیستم رو به جلو کاهش خواب آلودگی، به علت فواصل استراحت طولانی بین شیفت وجود دارد (12).

ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

• راندمان عملکرد، خطاها و حوادث
• اختلالات سلامتی
• اختلالات دستگاه گوارش
• اختلالات متابولیک
• اختلالات قلب و عروق
• سرطان
• عملکرد تناسلی زنان
• مشکلات اجتماعی
• تفاوت بین فردی در تحمل
• نظارت و ارزیابی آمادگی جسمانی برای کار
• آموزش و مشاوره
• سازمان دهی زمان شیفت
• نتیجه گیری
• منابع

حتما بخوانید:

⇐ بررسی عوارض گوارشی ناشی از نوبت کاری (شب کاری) و ارائه راهکارهای پیشنهادی

⇐ بررسی روند خواب آلودگی و تطابق نوبت کاری در کارکنان شب کار بیمارستان

⇐ کارایی نوبت کاران و پیامدهای ایمنی نوبت کاری