روشنایی طبیعی و مصنوعی در محیط کار

روشنایی طبیعی و مصنوعی در محیط کار

تهیه و تنظیم: سرکار خانم مهندس مبینا روزبهانی

پیشرفت صنایع و نیاز روزافزون به بازده بیشتر صنایع ، برای تامین نیازهای مصرف کنندگان ایجاب می کند که کار بیشتر در محیط های بسته در مدت شب و روز ادامه داشته باشد. بنابراین استفاده از نور مصنوعی بتدریج توسعه یافته است. ا کمبود روشنایی در محیط کار افزون بر ایجاد خستگی اعصاب، آسیب های دیگری به سلامت کارگر وارد می آورد. این در حالی است که طبق آماری که در همایش گرامیداشت روز جهانی بهداشت حرفه ای و سالروز جهانی کارگر در سال ۱۳۸۷ ارائه گردید، ۱۱٪ کارگاه ها فاقد روشنایی مناسب می باشند.

ناراحتی های چشمی اکثرا در ساعات کار اتفاق افتاده و ناشی از علل گوناگون می باشد. این صدمات ممکن است ناشی از ازدیاد نور، کمبود نور، پرتاب ذرات، تاثیر مواد سمی، اشعه ایکس یا سایر تشعشعات یونیزان و حرارت باشد. ویژگی های روشنایی مطلوب عبارتند از:

• نور کافی باشد.
• نور از نظر توزیع فرکانس مطلوب باشد.
• درخشندگی سطوح سبب خیرگی نشود.
• سایه های مزاحم موجود نباشد.

تعریف روشنایی: انجمن مهندسان روشنایی واژه روشنایی را به عنوان انرژی تشعشعی ارزیابی شده بوسیله چشم تعریف کرده اند.

استفاده از روشنایی مصنوعی بر طبیعی برتری دارد، زیرا :

• میزان نور طبیعی دائم در حال تغییر است.
• استفاده درست از نور طبیعی بستگی به طرز و محل نصب پنجره دارد.
• شدت و ضعف نور طبیعی قابل کنترل نیست.

منابع نور: برای روشنایی کارگاه ها از دو منبع نور طبیعی و نور مصنوعی می توان استفاده نمود.

روشنایی طبیعی:

نور خورشید سالم ترین و ارزان ترین وسیله روشنایی و یکی از منابع مهم تامین انرژی نورانی میباشد. برای استفاده بهتر از روشنایی روز بایستی به نکات زیر توجه نمود:

• در سطوح مساوی، پنجره های بلند از پنجره های عریض بهتر است.
• فاصله بین میز کار و پنجره نباید از فاصله دو برابر ارتفاع پنجره ها تجاوز کند.
• در صورتی که کارگاه یا محل کار بزرگ باشد و پنجره های آن برای رساندن نور به همه قسمتها کافی نباشد باید در قسمتهایی از سقف از پوشش شیشه ای استفاده شود.
• برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید در تابستان بهتر است بالای پنجره ها سایبان داشته باشد.
• برای استفاده بیشتر از نور آفتاب باید سقف کارگاه و دیگر سطوح منعکس کننده نور به رنگ روشن بوده تا نور را بهتر منعکس کند.
• پنجره ها باید به نحوی نصب گردند که شیشه ها از ایجاد خیرگی و تابش نور مستقیم به چشم ها جلوگیری کند.
• برای اینکه نور کافی به محل کار برسد بایستی با توجه به نوع کار، تابش نور و آفتابی بودن محل، مجموع سطوح پنجره ها و یا سقف شیشه ای کارگاه متناسب با مساحت کف کارگاه باشد. موثرترین مساحت سطح شیشه نسبت به کف کارگاه مطابق جدول شماره ۱ می باشد.

جدول ۱- موثرترین مساحت سطح شیشه نسبت به کف کارگاه بر حسب نوع کار

ویژگی های نور طبیعی

نور طبیعی خود به خود تولید می شود و طیفی از رنگ ها را دارد. این رنگ ها همان طیف مرئی نور هستند که ما هر روزه می بینیم. طیف کامل نور که از منبع اولیه نور تولید می شود، برای زندگی جانوران و گیاهان بر روی زمین، بهترین گزینه است. گیاهان و جانوران از نور خورشید تغذیه می کنند و در طول شب و تاریکی، سلول های آنها بازسازی می شوند. برای انسان نیز، قرار گیری در مقابل نور معتدل خورشید، آنهم برای مدتی مناسب و محدود، می تواند مفید باشد. از فواید نور خورشید برای انسان میتوان به افزایش انرژی و کارایی متابولیسم، تقویت قوای ایمنی و ساخت ویتامین D اشاره کرد.

همه این فواید، برای بدن انسان ضروری هستند. از طرف دیگر قرار گیری بیش از حد در برابر نور خورشید، تاثیرات منفی زیادی بر روی ارگانیسم های زنده دارد. مثلا اشعه های فرابنفش می توانند منجر به سرطان پوست و یا آب مروارید چشم شود، و همچنین به بافت پوست آسیب برساند. البته نور خورشید از این لحاظ می تواند مضر باشد که ما نمی توانیم آنرا مناسب با نیاز خودمان تعدیل کنیم.

روشنایی مصنوعی

در روشنایی مصنوعی برای محیط کار این نکات باید مورد توجه قرار گیرد:

• نور حاصله از منابع روشنایی باید تا حد امکان به روشنایی روز نزدیک باشد.
• سقف و قسمت بالایی دیوارها معمولا به منظور افزایش راندمان روشنایی وارده از پنجره ها به رنگ روشن و قسمت پایین دیوارها برای ایجاد شرایط آسایش به رنگ تیره رنگ آمیزی می شوند.
• مقدار نور حاصله از منابع روشنایی باید ثابت و به اندازه کافی بوده و بر کلیه سطوح محیط کار به طور یکنواخت توزیع شود تا از بوجود آمدن سایه و زوایای تاریک جلوگیری شود.
• تعمیر و سرویس به موقع منابع روشنایی
• تمیز و پاک نمودن نورگیرها به طور مرتب

ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

• ویژگی های نور مصنوعی
• وسایل اندازه گیری روشنایی
• مزایای روشنایی صنعتی مناسب
• منابع روشنایی
• فاکتورهای موثر در انتخاب روشنایی نورانی
• روش های اندازه گیری روشنایی
• عوارض ناشی از کمبود و ازدیاد نور
• ارزیابی اندازه گیری روشنایی

حتما بخوانید:

⇐ طراحی سیستم روشنایی طبیعی و مصنوعی عمومی

⇐ استفاده از سیستم های لوله نوری برای استفاده از روشنایی روز در محیط های صنعتی

⇐ بررسی وضعیت روشنایی عمومی مصنوعی و اصلاح آن در واحد دایکاست شرکت کنترل گاز

⇐ پاورپوینت های روشنایی در محیط کار PPT

منبع: مجله سلامت شغلی / 1400