دزیمتری پرتو و انواع آن

دزیمتری پرتو و انواع آن :

دوزیمتر ها وسایلی هستند که توسط افراد حمل می شوند تا برآوردی از دوز دریافتیشان انجام شود. بطور کلی این دوزیمتر ها وسایل منفعلی هستند که در مواجه با پرتوهای یونیزان هم از نظر فیزیکی و هم از نظر شیمیایی تغییر کرده تا در زمانهای آتی خوانده و تفسیر شوند. انواع گوناگونی از دوزیمترها سالهای سال است که مورد استفاده قرار میگیرند.

به نظر می رسد اولین کاربرد برای دوزیمتری کلینیکی توسط (1954) Kossel et al انجام شده است ، ولی کارهای بعدی به وسیله (1954) Cameron et al و (1954) Becker گزارش گردیده است.

تعاریف

دز
معیاری برای بیان دریافت یا جذب پرتو که بر حسب مورد، توسط کمیتهایی نظیر دز جذبی، دز عضو، دز معادل، دز موثر و … بکار می رود. در اغلب موارد، عبارات مکمل مربوط به دز در صورت غیر ضروری بودن حذف می گردند.

دزیمتری
دزیمتری علم اندازه گیری و محاسبه کمیتهای فیزیکی در ارتباط با برخورد پرتوهای یونساز با ماده است.

دزیمتر فردی
به هرگونه وسیله ای اطلاق می شود که جهت اندازه گیری میزان پرتوگیری پرتوکاران بکار رود. نظیر: فیلم بج و دزیمتر قلمی TLD

دزیمتر محیطی

وسیله ای است که جهت اندازه گیری آهنگ دز در محیط کار با پرتو بکار می رود

دزیمتری

در این مفهوم کلی، دزیمتری شامل تجهیزات، روشها و اندازه گیری و اصول اساسی فیزیکی و (فیزیکی شیمیایی) است که بر هم کنش پرتو با ماده را تعیین می کنند. آنچه که در دزیمتری به مفهوم خاص آن، مد نظر است تعیین کمیت اساسی آن یعنی انرژی جذب شده در واحد جرم جسم تحت تابش و یا به اصطلاح دز جذبی است. بر هم کنش پرتو با ماده، در سطح مولکولی و اتمی منجر به اثر قابل مشاهده ای می شود که به طور مستقیم با دز جذبی جسم تحت تابش ارتباط دارد. از این رو در هر گونه استفاده از پرتوهای یونساز برای دستیابی به یک اثر اطلاع از میزان دز جذبی لازم یک پیش نیاز به شمار می رود.

دزیمتری در سه زمینه عمده کاربرد پرتوهای یونساز یعنی پرتو درمانی، پرتودهی به مواد مختلف (مانند محصولات مورد استفاده در پزشکی، محصولات صنعتی و مواد غذایی) و حفاظت در برابر پرتوها اهمیت اساسی دارد.

در هر یک از این موارد مقادیر دز و میزان دقت لازم برای اندازه گیری آنها متفاوتند. در مورد پرتو درمانی، رعایت دقت کافی در تعیین دز جذبی الزامی است. زیرا در پرتو درمانی فاصله بین دقتی که مورد نیاز است و بالاترین دقتی که در عمل دسترسی به آن میسر است، بسیار اندک است.

دزیمتر فردی

استفاده از دزیمتر های فردی و انگشتی TLD

1.  مطمئن شوید که دزیمتر دریافتی متعلق به شماست شخص دیگری نباید از دزیمتر شما استفاده کند .
2. قبل از وارد شدن به میدان پرتو و یا حمل یک چشمه رادیواکتیو مطمئن شوید که دزیمتر خود را روی سینه یا انگشت نصب نموده اید.
3. دزیمتر فردی TLD را به هیچ وجه باز ننمایید .
4. در صورت استفاده از روپوش سربی دزیمتر فردی را زیر روپوش سربی و روی سینه خود نصب کنید .
5. در صورت استفاده از دزیمتر انگشتی TLD به منظور جلوگیری از آلودگی احتمالی از آن در زیر دستکش استفاده نمایید .
6. در پوش بج انگشتی TLD را به هیچ وجه باز ننمایید .
7. درحفظ و نگهداری دزیمترخود دقت نمایید و در صورت آسیب دیدن دزیمتر (کارت بج) فورا برای تعویض آن اقدام نمایید.
8. در صورت پرتوگیری حاد مراتب را فورا به مسئول فیزیک بهداشت و سرپرست مرکز گزارش نموده دزیمتر خود را جهت قرائت با شرح جزئیات حادثه به بخش دزیمتری پرتوهای یونساز امور حفاظت در برابر اشعه ارسال نمایید .
9. دزیمتر کنترل باید در دفتر بخش دور از مواد پرتوزا و وسایل گرمازا نگهداری شود.
10. هنگامی که از دزیمتر استفاده نمی کنید مطمئن شوید که آنرا در جای امن دور از چشمه های پرتوزا وکنار دزیمتر کنترل در دفتر بخش قرار داده اید هرگز دزیمتر را در میدان پرتو و در مجاورت وسایل گرمازا رها نکنید .
11. پس از دریافت دزیمترهای دوره جدید (در انتهای هردوره دو ماهه) بلافاصله دزیمتر های دوره قبل را توسط مسئول فیزیک بهداشت به این مرکز ارسال نمایید .
12. دزیمتر های فردی و انگشتی با بج (قاب) آن فرستاده می شود و لازم است به همین صورت نیز عودت داده شود.

دزیمتر محیطی

وسیله ای است که جهت اندازه گیری آهنگ دز در محیط کار با پرتو بکار می رود. دستگاه های مونیتورینگ لازم استفاده کننده از دستگاه های سنجش گر پرتوی در صورت تشخیص واحد قانونی، باید از در دسترس بودن دستگاه های مونیتورینگ در مکان های مناسب و زمانهای لازم با توجه به نکات ذیل اطمینان حاصل نمایند:

باید از دزیمتر فردی مناسب نظیر فیلم بج یا دزیمتر ترمولومینسانس استفاده کرد، این دزیمترها باید از مراکز مورد تائید واحد قانونی تهیه شوند. در صورتی که استفاده کننده مایل به استفاده از نوع دیگری از دزیمتر های فردی باشد باید با واحد قانونی مشاوره نموده و کسب اجازه نماید. از یک دزیمتر محیطی متناسب با نوع و انرژی پرتو مورد استفاده در مجاورت محل نصب سنجش گرهای پرتوی از نوع گاما و بتا جهت حصول اطمینان از سطح آهنگ پرتو استفاده نمود.

دزیمتر محیطی باید:

حداقل دارای محدوده اندازه گیری آهنگ دز معادل از 4 میکروسیورت بر ساعت تا 41 میلی سیورت بر ساعت (یا معادل آن) باشند. (سیورت های نوترون غالبا آهنگ دز را بر حسب میکرو سیورت بر ساعت نمایش می دهند) علائم نوری یا صوتی بصورت ممتد نمایش داده می شود. عدم قطعیت در نمایش آهنگ دز در سنجش پرتوهای گاما در هر میدان مشخص کمتر از 29 % باشد. این موضوع شامل عدم قطعیت در نمایش آهنگ دز برای محدوده انرژی های که دستگاه قادر به اندازه گیری آن است می باشد. کلیه دزیمترهای محیطی باید قبل از اولین استفاده، در دوره های زمانی حداکثر 42 ماهه و بعد از هر آسیب یا تعمیر توسط مراکز مورد تائید واحد قانونی کالیبره شده و دارای گواهی یا برچسب کالیبرسیون باشند.

ادامه مطلب که شامل موضوعات زیر است را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید:

• دزیمتری قلمی

• روش ثبت دز دریافتی

• فیلم بج film badge

• دوزیمتری ترمولومیسانس TLD

• دزیمتری با فیلم عکاسی

• آشکارسازهای سنتیلاسیون

• دوزیمتری پرتو توسط کالریمتر

• منابع

حتما بخوانید:

⇐ دز مجاز پرتوهای یونساز

⇐ ایمنی و حفاظت در برابر اشعه رادیواکتیو

⇐ مجوز کار با پرتوهای یونساز

⇐ پرتونگاری یا رادیوگرافی صنعتی