خطرات فیزیکی در آزمایشگاه را بشناسیم !

خطرات فیزیکی در آزمایشگاه را بشناسیم !

هدف کلی: آشنایی با خطرات فیزیکی رایج در آزمایشگاهها

اهداف اختصاصی انتظار می رود پس از مطالعه این متن فراگیرنده بتواند

1. ضرورت دانستن مقابله با خطرات فیزیکی موجود در آزمایشگاه را شرح۔ دهد.
2. لزوم وجود ایمنی الکتریکی و چند نکته از دستوالعمل های استاندارد ایمنی آن را نام ببرد.
3. علت حادثه در اثر آزمایشهای تحت فشار را بیان کند و راه هایی برای کاهش خطرات این گونه آزمایش ها ارائه دهد.
4. روش ایمنی برای استفاده از ظروف شیشه ای در آزمایشگاه را طراحی کند.

مقدمه

منظور از خطرهای فیزیکی، خطراتی با منشاء غیر از مواد شیمیایی و زیستی مورد استفاده در انجام فعالیت های تحقیقاتی است که بیشتر به دلیل بی دقتی یا کم دقتی فرد آزمایش کننده در استفاده از وسایل الکتریکی، شرایط خلاء، شرایط با فشار بالا و یا حتی استفاده غیرایمن از وسایل شیشه ای مورد نیاز در انجام آزمایش اتفاق می افتد. به این منظور و همچنین به علت وجود آمار بالای وقوع حوادث ناشی از این نوع خطرات، در این بخش به بررسی و ارائه دستورالعمل های استاندارد ایمن کار با این امکانات و تجهیزات پرداخته خواهد شد.

ایمنی الکتریکی

خطرات شوک الکتریکی

نیروی الکتریسیته، به عنوان یکی از مهم ترین منابع انرژی آسان و در دسترس، همواره مدنظر طراحان آزمایشگاه ها و محققین بوده است. این منبع، در عین کارآیی بالا در تأمین انرژی مورد نیاز برای انجام انواع آزمایش ها، یکی از دلایل اصلی و پرخطر رخداد حوادث ناگوار آزمایشگاهی بوده است. این امر، انجمن های بین المللی و کمیته های ملی ایمنی را وادار کرده تا دستورالعمل استانداردی برای چگونگی کار ایمن با این انرژی مفید، تحت عنوان ایمنی الکتریکی، طراحی کرده و در اختیار محققان و تکنسین های آزمایشگاه قرار دهند. چکیده ای از این دستورالعمل به شرح زیر است:

الف – تنها تجهیزات الکتریکی منطبق با شرایط الکتریکی کشور (برق ۲۲۰ ولت و سیستم دوشاخه) خریداری و مورد استفاده قرار گیرد.

ب- تمام پریزهای الکتریکی باید بر مبنای سیستم رایج در کشور طراحی و در آزمایشگاه نصب شوند.

پ- برای خارج کردن دو شاخه از پریز، حتمأ بدنه پریز را نگه داشته از سر دوشاخه و نه از سیم بکشید.

ت- تمام سیم کشی های آزمایشگاه باید توسط یک تکنسین برق و یا حداقل زیر نظر او انجام شده باشد.

ث – دستگاه الکتریکی خیس شده، قبل از آن که توسط فردی روشن گردد، باید از سیستم مرکزی برق قطع شود.

ج- چگونگی قطع برق مرکزی آزمایشگاه را یاد بگیرید تا در زمان اورژانس استفاده نمایید.

ج- از خشک بودن سیم های دستگاه قبل از اتصال به برق مطمئن شوید.

ح- دستگاه های با سیم های فرسوده باید قبل از استفاده تعمیر شوند.

خ- استفاده از سیم های رابط را به حداقل برسانید و از قراردادن آنها در مسیر راه های عبوری شدید پرهیز کنید.

د- برای خاموش کردن آتش های الکتریکی تنها از کپسول های دی اکسید کرین، یا مواد شیمیایی خشک استفاده نمایید.

ذ- ترجیحا از سیم اتصال به زمین برای تمامی دستگاه های الکتریکی آزمایشگاه استفاده گردد.

آزمایشهای تحت خلاء و در فشار بالا

خطرات کار در آزمایشگاه

اختلاف فشار بین دستگاه مورد استفاده ای که تحت فشار کار می کند و محیط آزمایش با فشار عادی ممکن است به حوادثی منتهی شود که بیشتر به دلیل ترکیدن ظروف شیشه ای تحت خلا با فشار و پرتاب قطعات ریز آنها به طرف چشم و پوست است. شیشه حتی ممکن است قابلیت تخریب در اختلاف فشار بسیار کم را نیز داشته باشد. تغییرات شدید دما مانند آنچه هنگام خارج کردن ظروف از داخل مایعات سرمازا اتفاق می افتد همچنین می تواند اختلاف فشار ایجاد کند. تمهیداتی برای کاهش خطرات ناشی از آزمایش های تحت فشار پیشنهاد می شود:

الف – بررسی دستگاه دارای خلاء از نظر وجود خراش و ترک قبل از استفاده از آن.

ب- استفاده از ظروف با طراحی مناسب جهت کار در آزمایش های تحت خلاء. باید توجه داشت که ظرف های ته گرد و دیواره نازک بیش از یک لیتر برای این قبیل کارها استفاده نمی شوند.

پ- سرهم کردن دستگاه خلاء طوری که کمترین فشار به دستگاه وارد شود.

ت- استفاده از محافظ های ایمنی فردی مناسب در هنگام کار با فعالیت هایی که تحت خلاء و فشار انجام می شوند.

ث- تخلیه اندکی از فشار قبل از باز کردن کامل درب دستگاه خلاء یا بعد از خارج کردن ظرف نمونه از درون مایع سرمازا

ایمنی در کار با ظروف شیشه ای

ظروف شیشه ای، بخصوص ظروف مقاوم به حرارت، یکی از کارآمدترین لوازم آزمایشگاهی و جزء تقريبا جدانشدنی فعالیتهای تحقیقاتی محسوب می شوند. لذا باید روش کار ایمن با این وسایل در تمام آزمایشگاه ها رعایت شود. نکات زیر نمونه ای از دستوالعمل استاندارد کار ایمن با این گونه تجهیزات هستند.

الف- از جارو برای جمع آوری قطعات شیشه شکسته شده استفاده نمایید.

ب- شیشه های شکسته شده را در ظرفی جدای از سایر پسماندها نگهداری و برچسب گذاری کنید.

پ- از یک پارچه نواری برای پیچیدن ظروف شیشه ای که قرار است تحت خلاء یا فشار قرار گیرند استفاده نمایید.

ت- شیشه در اثر گرم و سرد شدن روزانه خاصیت انعطاف خود برابر فشار را از دست می دهد. بنابراین تمام ظروف صدمه دیده مانند لب پر شده ها و ترک خورده ها را دور بریزید.

منابع:

• (NIOSH, Electrical safety student manual. USA: 2009 (http://www.cdc.gov/niosh/topics/electrical, accessed June 1, 2011).
•  (Laboratory Safety Manual. McGill University website, Canada (http://www.mcgill.ca/safety, accessed June 1, 2011
• قلی زاده مصطفی، مهدوی بهنام. ایمنی در آزمایشگاه های شیمی سبزوار، انتشارات دانشگاه تربیت معلم 1383.

حتما بخوانید:

⇐ آزمایشگاه های بهداشت حرفه ای

⇐ پاورپوینت ایمنی در آزمایشگاه PPT

⇐ ایمنی در آزمایشگاه میکروبیولوژی

⇐ دانلود کتاب ایمنی کار در آزمایشگاه