تعاریف و اصطلاحات کلیدی در حریق

تعاریف و اصطلاحات کلیدی در حریق

برخی از تعاریف و اصطلاحات کلیدی در حریق عبارتند از:

1. آتش (حریق ): عبارت از یک سری عملیات شیمیایی و اکسیداسیون سریع حرارت زای مواد قابل اشتعال (در واکنش های گرمازا) است.

۲. طبقه بندی انواع آتش: به منظور پیشگیری و کنترل آتش سوزی، حریق ها بر حسب ماهیت مواد قابل اشتعال به ۶ طبقه ذیل تقسیم بندی می شود:

• آتش نوع A: به معنی آتش ناشی از سوختن مواد قابل احتراق معمولی نظیر کاغذ، چوب، پارچه و بعضی لاستیک ها و مواد پلاستیکی می باشد که پس از سوختن خاکستر به جا می گذارند.
• آتش نوع B: به معنی آتش ناشی از سوختن مایعات قابل اشتعال مانند گریس، روغن، بنزین، قیر، نفت، رنگهای نفتی، حلال ها و الکل می باشد.
• آتش نوع C: آتش ناشی از سوختن گازها و مایعات یا مخلوطی از آنها است که به راحتی قابلیت تبدیل به گاز را دارند مانند گاز مایع و گاز شهری.
• آتش نوع D: آتش ناشی از سوختن فلزات قابل احتراق نظیر منیزیم، تیتانیوم، زیرکونیوم، سدیم، لیتیوم و پتاسیم می باشد.
• آتش نوع E: آتش سوزی ناشی از دستگاههای الکتریکی و الکترونیکی است.
• آتش نوع F: به آتش ناشی از سوختن روغن ها و چربیهای آشپزخانه ای یا آتش ناشی از دستگاه های پخت مواد غذایی اطلاق می شود.

٣. سامانه اعلام حریق: به معنی سامانه طراحی شده برای شناسایی خودکار وقوع آتش به وسیله حرارت، شعله، نور، دود یا دیگر محصولات ناشی از احتراق و توسط یک مرکز کنترل اطلاعات شناسایی شده و ضمن پردازش آن اطلاعات وقوع یک آتش سوزی به وسیله انواع وسایل هشداردهنده به صورت نیمه خودکار یا خودکار اعلام می گردد.

۴. سامانه اطفاء حریق: سامانه متناسب تعریف شده که توسط افراد یا به صورت خودکار فعال شده و سبب خاموش نمودن آتش می گردد.

۵. سامانه اطفاء حریق ثابت: به معنی سامانه نصب شده به صورت ثابت که برای اطفاء حریق یا کنترل آن در محل نصب سامانه میباشد.

۶. سامانه اطفاء حریق خودکار: استفاده از تجهیزات خاموش کننده ثابت یا پاشنده های نیمه ثابت بدون دخالت مستقیم افراد برای خاموش نمودن آتش های محدود یا گسترده.

۷. خاموش کننده دستی: خاموش کننده های با حداکثر وزن ۱۴ کیلوگرم مواد اطفایی حاوی مواد متناسب خاموش کننده آتش می باشد.

۸. خاموش کننده متحرک: شامل خاموش کننده های چرخدار تا ۹۰ کیلوگرم گنجایش ماده خاموش کننده می باشد که اغلب توسط یک نفر قابل جابجایی و مورد استفاده برای خاموش نمودن حریق های محدود می باشد.

۹. جعبه آتش نشانی: جعبه ای شامل حداقل، شیر برداشت از آب عمومی با فشار کافی یا از مخازن مرتفع آب، شیلنگ های قرقره ای با شیلنگ لاستیکی یا تاشو کتانی حداقل به طول ۲۰ متر و سر لوله متناسب برای پاشیدن آب بر روی آتش

۱۰. دی اکسید کربن (CO): به معنی گاز خنثی، بی رنگ، بی بو و عایق الکتریسیته که برای اطفاء آتش از طریق کاهش غلظت اکسیژن یا بخار سوخت در هوا و سرد کردن آن تا حدی که احتراق غیرممکن گردد به کار گرفته می شود.

۱۱. پودر شیمیایی خشک: ترکیبی از ذرات بسیار ریز شیمیایی نظیر بیکربنات سدیم ، بیکربنات پتاسیم، بیکربنات پتاسیم با پایه اوره، کلرید سدیم یا فسفات منو آمونیوم تکمیل شده به وسیله فرآیند ویژه برای ایجاد مقاومت نسبت به سفت و فشرده شدن و جذب رطوبت و علاوه بر این قابلیت جریان یابی (سیالیت) مناسب می باشد که عاملی برای اطفاء آتش از طریق کاهش غلظت اکسیژن یا بخار سوخت در هوا و ایجاد حائل برای دسترسی مواد سوختنی به هوا می باشد. ترکیبات بسیار ریز تحت نام تجاری آئروسل پودری معروف به DSPA2 که سامانه پاشنده آنها شامل مخزن کوچک و افشانه خودکار حساس به حرارت یا متصل به راه انداز الکتریکی هستند نیز در این دسته قرار می گیرند.

۱۲. پودر خشک: ترکیب ذرات خاموش کننده سنگین شامل نوع S (مخلوطی از کلرورهای فلزی)، نوع C (مخلوطی از پودر گرانیت، کلرور فلزی و مواد دیگر) و پودرهای معدنی خالص می باشد که برای خاموش نمودن آتش فلزات قابل احتراق دسته Dبه کار می رود. این عامل از طریق قطع دسترسی مواد آتش گیر به اکسیژن هوا عمل می کند.

۱۳. کف: به معنی تجمع پایدار حباب های ریز که به صورت آزاد بر روی سطح مایعات مشتعل جریان می یابد تا با تشکیل یک پوشش یکپارچه جهت محبوس کردن سطح ماده آتش گرفته و بخارات قابل احتراق و در نهایت خاموش کردن حریق عمل می کند. انواع کف: شامل کف شیمیایی در برگیرنده واکنش هم زمان مواد شیمیایی در آب برای تولید کف)، کف مکانیکی (شامل وارد کردن هوا به درون ماده کف ساز محلول در آب) و کف تر (ترکیبات پتاسیم محلول در آب حاوی دترجنت است و تنها برای اطفا حریق های آشپزخانه به کار میرود) می باشد.

۱۴. آب حاوی مواد مرطوب کننده: ترکیبی از آب به همراه مقدار محدودی دترجنت برای کم کردن کشش سطحی آب در مواقعی که نفوذ در داخل تل مواد سوختنی مد نظر باشد یا برای ایمن سازی باند فرود اضطراری هواپیما میباشد لیکن در دسته کف قرار نمی گیرد.

۱۵. افشانه: به معنی وسیله مورد تاییدی است که در محلهای احتمالی به روز آتش نصب می شود و جریان آب، پودر یا سایر ترکیبات خاموش کننده را بر روی آتش میپاشد. شکل و کارایی افشانه متناسب با ماده خاموش کننده می باشد.

۱۶. سامانه افشانه ای: به معنی سامانه لوله کشی است که مطابق با استانداردهای معتبر نظیر استانداردهای مهندسی حفاظت در برابر حریق طراحی شده برای کنترل و اطفاء حریق نصب می گردد این سامانه شامل منبع یا مخزن خاموش کننده به میزان کافی و قابل اطمینان و شبکه ای از لوله کشی با اتصالات و اندازه های ویژه و تعداد افشانه لازم که به هم متصل شده اند می باشد. سامانه همچنین دارای یک شیر کنترل و یک وسیله برای فعال کردن اعلام خطر مکانیکی یا الکتریکی پیش از به کار اندازی و در حال کار می باشد.

۱۷. سامانه شیرهای برداشت آب آتش نشانی: به سامانه ای اطلاق می شود که شامل مخزن آب با حجم پشتیبانی کافی، پمپ متناسب برای تامین فشار یا شبکه مطمئن آب رسانی، اتصالات و لوله های انتقال و شیرهای برداشت و امکانات شیلنگ و نازل متناسب و به تعداد و فواصل کافی باشد.

۱۸. نقطه شعله زنی: درجه حرارتی است که در آن درجه حرارت، یک ماده سوختی مایع (یا در حال تبدیل به مایع ) به اندازه کافی بخار می گردد و به محض نزدیک شدن شعله یا جرقه به آن باعث شعله ور شدن و شروع حریق می شود. با دور کردن منبع احتراق از محل، بخار به اندازه کافی تولید نمی شود که آتش سوزی ادامه پیدا کند. موادی با نقطه شعله زنی کمتر از ۳۷/۸ درجه سانتی گراد، بسته به استانداردی که اعمال می شود قابل اشتعال، و مایعاتی با نقطه شعله زنی بالای این دما قابل احتراق تلقی می گردند.

۱۹. نقطه آتش گیری: نقطه آتش گیری بیان کننده حداقل دمای موردنیاز برای شروع حریق در یک مخلوط مایع – بخار با هوا در فضای مظروف می باشد که در نزدیکی سطح مایع توسط یک شعله محرک باعث آتش گیری آن می شود. نقطه آتش گیری بالاتر از نقطه شعله زنی است.

۲۰. درجه اشتعال: درجه اشتعال کمترین درجه حرارت مورد نیاز برای ادامه احتراق ماده سوختی یا آتش گیری آن بدون محرک خارجی می باشد. درجه اشتعال برای هر سوخت درجه حرارتی است که انرژی محرکه آن اجزاء متشکله مولکول های ماده را از هم جدا می سازد. در این حرارت بخار کافی برای ادامه حریق تولید می شود.

۲۱. خودبخود سوزی: آتش گیری پایدار مواد همیشه نیاز به جرقه یا شعله ندارد، بلکه در درجه حرارت اشتعال ممکن است آتش گیری انجام و حتی خود به خود سوزی اتفاق افتد. این عمل ممکن است پس از رسیدن به درجه اشتعال رخ دهد یا واکنش شیمیایی بین مواد با بالا رفتن تراکم گازهای ارگانیسمی محیط قابل اشتعال شود و حریق بدون منشاء خارجی را پدید آورد.

حتما بخوانید:

⇐ صفر تا 100 ایمنی حریق (جامع)

⇐ تئوری حریق و شناخت خاموش کننده های دستی

⇐ اصطلاحات عمومی و پدیده آتش