بیماری های ناشی از فسفر و ترکیبات سمی آن
بیماری های ناشی از فسفر و ترکیبات سمی آن
بیماری های ناشی از فسفر و ترکیبات سمی آن
فرمت:Pdf تعداد صفحات: 10
ویژگیهای عوامل ایجادکننده
فسفر سفید (یا زرد)، جامد مومی شکل و قابل تبخیر است که وقتی در معرض هوا واقع میشود ، خودبخود مشتعل می گردد . فسفر قرمز یک جامد غیر سمی بوده و از اشکال گوناگون فسفر می باشد . این نوع اغلب با فسفر زرد مخلوط بوده و اهمیت صنعتی ندارد . اسید فسفریک (H3PO4) ، هم بشكل جامد و هم مایع وجود دارد. تری کلرید فسفر (PCL3) و پنتا کلرید فسفر (PCL5) به شکل کریستالهای زرد رنگ بخارکننده هستند. اکسی کلرید فسفر (POCL3) یک مایع بخار کننده است. پنتا سولفید فسفر (Pass) یک جامد کریستالی می باشد و همچنین فسفین (PH7) که گازی است با بوی سیر .
منابع و کاربردها
فسفر معمولا در سنگهای فسفاته وجود دارد. فسفر زرد برای تولید فسفر قرمز، مشتقات و ترکیبات فسفر (نظیر اسید فسفریک)، فسفیدهای فلزی (متالیک)، باروت و مواد منفجره و سموم کشنده جوندگان (rodenticide) بکار میرود. فسفر خالص در صنعت الکترونیک برای تولید نیمه هادیها بکار میرود. اسید فسفریک در ساختن فسفاتها (کودهای سوپرفسفات)، صنعت داروسازی و برای جلوگیری از زنگ زدن فلزات مصرف می شود. تری کلرید فسفر، پنتا کلرید فسفر و اکسی کلرید فسفر در صنایع شیمیایی به عنوان عوامل کلرینه کننده و نیز برای تولید سایر فسفات ها استفاده میشود . پنتا کلرید فسفر در عین حال به عنوان یک کاتالیت در تولید استیل سلولز “مصرف می گردد. پنتا سولفید فسفر در کارخانجات تولید کبریت های بی خطر ترکیبات آتشزا و سنتز ارگانیک برخی ترکیبات آلی خاص بکار میرود. فسفین به عنوان حشره کش و تولید هالیدهای فسفر بکار میرود . (ترکیب هالوژنها با فسفر مثل کلرید فسفر، فلوئورید فسفر، و … ).
مشاغلی که در آنها خطر تماس با فسفر و ترکیبات آن وجود دارد
سازندگان آلیاژ برنز، کارکنان شاغل در صنعت شیمی (فرآورده های آلی، کودهای شیمیایی، آفت کشها و …) و سمپاش های کشاورزی در معرض بیشترین خطر تماس هستند.
مکانیسم عمل
جذب : در تماس شغلی، جذب فسفر بطور عمده از طریق استنشاق صورت میگیرد تنفس – گاز – بخار – غبار).
تغییر شکل بیولوژیک یا بیوترانسفورماسیون (تغییر شکل ماده شیمیایی پس از ورود به بدن)
تغییرات و تبدیلات زیست شناختی سموم در بدن (بیوترانسفورماسیون)
فسفر و مشتقات آن در بدن متابولیزه شده و عمدتا تبدیل به فسفات می گردند.
دفع : ترکیبات قابل تبخیر فسفر، به میزان جزئی در هوای بازدم وارد میشوند، قسمت عمده آن بشكل فسفات از ادرار دفع میگردد.
سنجش تماس
سنجش محیطی: غلظت فسفر هوا باید اندازه گیری گردد و ترجیحا با وسایل نمونه برداری فردی اینکار صورت می گیرد.
سنجش بیولوژیک: هیچ روش بیولوژیک برای سنجش در دسترس نیست.
تاثیرات کلینیکی
تأثيرات حاد
تاثیرات موضعی : پوست اگر در معرض فسفر قرار گیرد ممکن است بشدت دچار سوختگی شیمیایی شود . ترکیبات فسفر، ترکیبات قوی تحریک کننده برای پوست، چشمها و دستگاه تنفسی هستند (احساس سوزش و سرفه) تماس با غلظتهای بالای فسفر ممکن است باعث برونشیت یا حتی خیزریوی گردد.
تاثیرات سیستمیک: مسمومیت حاد معمولا فقط وقتی اتفاق می افتد که فسفر بطور اتفاقی بلعیده شود یا به منظور خودکشی مصرف شود. شوک و اغمای اولیه پس از صدمات کبدی، کلیوی، صدمه به عضله قلبی یا مویرگها پیش می آید. تاثیرات سیستمیک پنتا سولفيد فسفر مشابه تاثیرات سولفید هیدروژن می باشد فسفين باعث گیجی، تهوع، استفراغ، سردرد، دیسپنه (قطع تنفسی) و در موارد شدید منجر به ما میشود .
تأثيرات مزمن
مسمومیت مزمن با فسفر در نتیجه جذب مداوم مقادیر کم از فسفر زرد به مدت چندین سال ایجاد میشود. به هر حال در تماس کوتاهتر از یکسال به شکل مشخص و تیپیک مسمومیت مزمن فسفر گزارش گردیده است. فسفر اساس روی سیستم اسکلتی و کبد تاثیر می گذارد . در حفره دهاني التهاب لثه و پی دندان و چرکی شدن لثه و زخم ممکن است ایجاد شود که بدنبال آن نکروز استخوان و تغییر شکل شدید استخوان فک زیرین (phossy Jaw) و به میزان کمتر فک زیرین دچار شده و پوکی استخوان ممکن است اتفاق بیافتد. آسیب کبدی منجر به هپاتیت توکسیک میشود که توام با سوء جذب، دردهای شکمی، کاشکسی (ضعف و ناتوانی) و یرقان میباشد. ترکیبات فسفر می تواند منجر به تحریکات پوستی و درماتیتهای آلرژیک گردد. بیماریهای غیر اختصاصی و مزمن تنفسی شامل (دیسپنه، سرفه، دفع خلط، نارسائی و آسیب عملکرد ریوی) و ورم ملتحمه چشم می باشد.
ارتباط بین میزان تماس و عوارض آن
اطلاعات مشخص زیادی در دسترس نیست. در حدود 0.5 میلی گرم در متر مکعب از اسید فسفریک برای افرادی که به این ماده عادت ندارند سوزش آور و تحریک کننده است آستانه مجاز برای بخار فسفین حدود 0.3 میلی گرم در متر مکعب هوا است که یک محدوده قابل اعتماد و پیش آگهی دهنده برای غلظتهای خطر آفرین نیست .
پیش آگهی
تأثيرات حاد موضعی بستگی به شدت تماس و نشانه های کلینیکی دارد، خیز ریوی می تواند کشنده باشد. همین حالت برای مسمومیت حاد فسفر، در نتیجه بلعیدن فسفر نیز وجود دارد. پیش آگهی آرواره فوسی (phossy jaw) نامطلوب بوده و منجر به تغيير شكل شدید میگردد. هپاتیت توکسیک میتواند باعث آتروفی کشنده کبدی گردد.
تشخیصهای افتراقی
معاینات پزشکی
تأثيرات سوزشی روی دستگاه تنفسی باید از برونشیت حاد ویروسی یا باکتریایی ، برونکوپنومونی و خیز ریوی ناشی از نارسایی قلبی مجزا شود، سابقه فعالیت و دلایلی مبنی بر تماس با غلظتهای بالای ترکیبات فسفری، فاکتورهای بسیار مهمی در تشخیص مسمومیت با فسفر هستند، آرواره فوسی (phossy jaw) باید از سایر علل التهاب و عفونت لثه و پی دندان (periostitis) یا استئومالاسی تفکیک شوند، هپاتیت توکسیک باید از سایر آسیبهای کبدی (هپاتیت ویروسی، سیروز کبدی و …) تشخیص داده شود.
حساسیت
ابتلاء به بیماری تنفسی مزمن، درماتیت (التهاب پوستی)، بیماریهای کبدی، آسیبهای دندانی و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان افراد را مستعد می کند.
معاینات بهداشتی
معاینات قبل از استخدام: معاینات قبل از استخدام باید شامل تاریخچه پزشکی و معاینات فیزیکی با توجه ویژه روی چشمها، دستگاه تنفسی، دندان و لثه ها، سیستم اسکلتی و كبد باشند.
معاینات دوره ای: در اصطلاحات پزشکی، معاینات دوره ای عین مشابه معاینات قبل از استخدام است. در تماس با فسفر زرد، فاصله تناوب معاینات دوره ای نباید از ۶ ماه تجاوز نماید. در تماس با ترکیبات فسفر، تناوب تکرار معاینات معمولا هر یکسال است.
اقدامات درمانی و نظارتی ویژه ای
در مسمومیت حاد، کارگر باید فورا از محیط تماس خارج شود. اگر چشمها دچار آسیب شده اند، با آب شستشو داده شوند. و اگر پوست آلوده شده باشد، با آب و صابون شستشو شود، در صورت تماس چشمها و پوست با فسفر کمکهای اولیه باید در اولویت قرار گیرد. به منظور جلوگیری از احتراق خودبخودی فسفر محل آلوده باید ، با ۲۰ الی ۵۰ گرم در لیتر محلول سولفات مس شستشو داد، زیرا یون مس فلزی فسفر را پوشش می دهد . بهرحال چون در این روش ، احتمال جذب مس از طریق پوست وجود دارد اخیرا توصیه شده است که پوست را با ۲۰ گرم در لیتر محلول نیترات نقره شستشو دهند. در مورد سوزش و التهاب دستگاه تنفسی، شاید نیاز به ترکیبات ضد التهابی، ضد تورمی و برونکولیتیک بوده و یک درمان ضد عفونی کننده انجام پذیرد. شاید لازم باشد که بیمار ۴۸ تا ۷۲ ساعت تحت نظر باشد تا از واکنشهای تاخیری و دیررس پیشگیری شود. نکروز (پوسیدگی استخوان فکی شاید نیازمند به عمل جراحی داشته باشد هپاتیت توکسیک باید با روشهای متداول درمان گردد. بیماران مبتلا به مسمومیت مزمن فسفر باید از هر گونه کار بعدی با فسفر یا سایر ترکیبات هپاتوتوکسیک (سمی برای کبد) اجتناب نمایند.
کلیه مراحل بالا را به همراه اقدامات کنترلی برای ارگانوفسفر ها در فایل پیوستی مشاهده کنید.
حتما بخوانید:
⇐ بیماریهای ناشی از بریلیوم و کادمیوم و ترکیبات سمی آن
⇐ بیماریهای برونکوپولمونری (برونشیت ریوی)
منبع: بهداشت حرفه ای
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)