برنامه کاربردی ارگونومی و اجرای آن در صنعت نفت

مقدمه:

ارگونومی علم مطالعه افراد و تعامل آنها با عناصر محیط کار شامل افراد، تجهیزات، ابزار، فرایندها و محیط است. ارگونومی علمی چند رشته ای متشکل از علومی همچون روانشناسی صنعتی، مهندسی، پزشکی، و طراحی می باشد.

دامنه کاربرد ارگونومی در صنعت

شکل 1: دامنه کاربرد ارگونومی در صنعت.

به عبارتی دیگر ارگونومی علم آسایش انسان است. هنگامی که عناصر مختلف محیط کار در تعامل با ویژگی ها و  محدودیت های فیزیکی و روانی انسان نباشند در اغلب موارد باعث ایجاد اختلالات اسکلتی – عضلانی می شوند.  برای کمک به پیشگیری از اختلالات اسکلتی – عضلانی، نیازهای کار باید با قابلیت های فیزیکی و روانی افراد  متعادل باشند.

اختلالات اسکلتی – عضلانی محیط کار با نام های دیگری از جمله موارد زیر شناخته شده اند:

• Cumulative Trauma Disorders ،CTD. (اختلالات تجمعی ناشی از تروما)
• Repetitive Stress Injuries ،RSIs. (استرس تکراری یا آسیب فشار تکراری)
• Repetitive Motion Injuries ،RMIs. (صدمات حرکات تکراری)

رایجترین اختلالات اسکلتی عضلانی، اختلالات تجمعی ناشی از تروما می باشد. این اختلالات شامل صدمه و  آسیب به عضلات، اعصاب، تاندون ها، مفاصل و دیسک های ستون فقرات می باشند. اختلالات اسکلتی- عضلانی نزدیک به نیمی از کل بیماری های ناشی از کار را تشکیل می دهند و عمده ترین عامل از دست رفتن زمان کار، افزایش هزینه ها و آسیب های انسانی نیروی کار به شمار می آیند. با بررسی علل ایجاد کننده اختلالات اسکلتی
عضلانی مشخص گردیده است که این اختلالات اغلب به علت طراحی نامناسب اجزای محیط کار ایجاد می گردند که می تواند اصلاح شود و در پی آن باعث کاهش و پیشگیری از اختلالات اسکلتی – عضلانی گردد.

2- خط مشی:

خط مشی برنامه ارگونومی ایجاد یک محیط سالم و ایمن است. این برنامه ارگونومی جزیی از برنامه ایمنی و  بهداشت کارکنان می باشد. هدف اصلی از اجرای برنامه ارگونومی شناسایی، ارزیابی و کنترل ریسک فاکتورهای ارگونومیک محیط کار مطابق با استانداردهای بین المللی می باشد. اجرای برنامه ارگونومی به صورت تیمی و گروهی می باشد که مدیران، سرپرستان و کارگران در اجرای آن نقش دارند.

3- اجزاء و مراحل برنامه ارگونومی:

هدف از اجرای برنامه ارگونومی کاهش اختلالات اسکلتی – عضلانی و افزایش بهره وری و کیفیت در محیط کار می باشد. این برنامه 8 مرحله ای شامل اجزا و مراحل زیر می باشد:

3-1- تشکیل تیم مدیریت و رهبری: مدیریت برنامه ارگونومی بر اجرای دقیق برنامه نظارت دارد. مدیر برنامه ارگونومی از تلاش های کمیته ارگونومی در جهت شناسایی و کنترل ریسک فاکتورهای ارگونومیک محیط کار حمایت می کند. مدیریت برنامه ارگونومی از تلاش برای اجرای سیستم گزارش دهی اختلالات اسکلتی – عضلانی و کنترل آن حمایت خواهد کرد. برای این منظور لازم است که مدیر برنامه به طور منظم با مدیران بالایی و سرپرست کارکنان در ارتباط باشد و مشکلات و روند اجرای برنامه ارگونومی را به مدیران رده بالا ارایه دهد.

3-2- فراهم کردن مشارکت کارکنان: یکی از عوامل اصلی و مهم در اجرای موفق برنامه ارگونومی، مشارکت کارکنان در فرآیند شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیک، ارزیابی محیط کار، کنترل و آموزش می باشد. مشارکت کارکنان در برنامه ارگونومی در طول دوره شرکت در برنامه می باشد.

3-3- شناسایی مشاغل خطر ساز: این مرحله شامل شناسایی مشکلات و روند ایجاد بیماری در مشاغل موجود در محیط کار می باشد. شناسایی مشکلات و مخاطرات یک شغل می تواند به دو صورت فعال و غیرفعال باشد. در حالت فعال به منظور شناسایی مشاغل خطرساز محیط کار از مصاحبه ها، نظرسنجی ها، پرسشنامه ها، چک لیست ها، بررسی سوابق حوادث و غیبت های صورت گرفته استفاده می گردد. در حالت غیر فعال دوربین های مداربسته موجود در محیط کار می توانند به بررسی عوامل خطرساز مشاغل موجود کمک نمایند.

3-4- ارزیابی ریسک فاکتورهای ارگونومیک: این مرحله شامل دو مبحث به شرح زیر می باشد:

الف – عوامل ایجاد انگیزه برای ارزیابی ریسک فاکتورهای ارگونومیک محیط کار:

1. وقتی یک کارگر دارای علایم بروز اختلالات اسکلتی – عضلانی می گردد.
2. وجود مشاغلی در محیط کار که خطر بروز ابتلا به اختلالات اسکلتی – عضلانی در آنها مشخص شده و به اثبات رسیده است (مانند حمل دستی بار).
3. هر گونه تغییر در فرآیند کار شامل شغل، تجهیزات، ابزار، روش کار و نوبت کاری.
4. وقتی بازدیدهای منظم محیط کار نشان داده باشند که احتمال بروز اختلالات اسکلتی – عضلانی در یک شغل بالا است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ اجرای برنامه های ارگونومی در محیط کار

⇐ برنامه عملیاتی ارگونومی

⇐ ارگونومی کاربردی Applied Ergonomics