انواع مدل های ارزیابی ریسک

در این بخش به صورت خلاصه هر یک از این روش ها ارزیابی ریسک تشریح شده است.

ارزیابی مقدماتی خطر به روش (Preliminary Hazard Analysis (PHA:

هدف: شناسایی مناطق بحرانی در سیستم، شناسایی نسبی خطرها و توجه به معیارهاي طراحی ایمن است در واقع این روش شناسایی خطرات اولیه میباشد که در آن از تجارب کامل ایمنی موجود استفاده شده و از معایب آن این است که نمی توان اطمینان حاصل کرد که همه خطرات کشف شده اند.

فهرست مقدماتی خطر (Preliminary Hazard List (PHL: شکل ابتدایی و کاملا تجربی

روش HAZOP: این روش کیفی بوده و برای شناسایی ریسک های بسیار خطرناک به کار میرود و همچنین از تیمی متخصص در همه علوم بهره گرفته می شود.

هدف:شناسایی خطرات بالقوه فرآیند که قبل از آن نیز انحراف سیستم از اهداف تعیین شده شناسایی می گردد .
این روش برای سیستم های پیچیده مناسب بوده و سخت افزار سیستم را به گونه ای جامع بررسی می نماید نتایج حاصل نیز بسیار مفصل و دقیق هستند .

معایب: وقت گیر بوده و امکان حصول نتیجه در نقص های چند عاملی وجود ندارد .
شرح کار: تیم منتخب تلفیق عبارات راهنما (هیچ، بیشتر، کمتر، معکوس) که در مورد فرآیند صادق است و با حالات مختلف و وضعیت های فرآیند (جریان ، فشار، دما و…) ارتباط پیدا می کند. را از طریق طوفان ذهنی بررسی کرده و می تواند انحرافات احتمالی بدترین پیامد را دنبال نماید .

چه می شود اگر (WHAT IF METOD): در این روش با پرسش نتایج حاصل از وقوع یک رویداد مشخص ریسک ها شناسایی شده و روش های کنترل پیشنهاد می گردد.

هدف: شناسایی اثرات رویداد های ناخواسته بر سیستم

ارزیابی ریسک زیر سیستم (SSHA (Sub System Hazard Analysis: برای شناسایی خطرات ناشی از طراحی سیستم های بزرگ انجام می گردد. خطاها، نقص ها و تجهیزات، نرم افزارها و خطاهای انسانی به صورت جداگانه یا همراه همدیگر بررسی می شوند. معمولا این روش با توجه به پیچیدگی زیر سیستم توسط سازنده وسیله مذکور صورت می گرد.

ارزیابی ریسک به روش (SHA (System Hazard Analysis :
این روش وضعیت ایمنی کل سیستم را ارزیابی میکند و خروجی و نتایج روش SSHA را جمع بندی می کند. این روش در واقع ارتباط زیر سیستم ها را از لحاظ موارد ذیل بررسی می نماید.

مجموعه ای از رویدادهای خطرناک که سبب نقص می شود به شرح ذیل است :

تغییرات در طراحی
عملکرد کنترل سیستمی
عملکرد کنترل انسانی
روش SHA در برگیرنده خطرات کشف شده در SSHA و نیز توصیف این خطرات خواهد بود.

انواع روش های ارزیابی ریسک

ارزیابی ریسک به روش O&SHA :

بر خلاف اغلب روش ها این روش با هدف: شناسایی و ارزیابی خطرات محیط، کارکنان، و روش های انجام کار و تجهیزات به کار گرفته شده در سراسر عملکرد سیستم را بررسی می نماید. روش O&SHA خطرات ناشی از انجام فعالیت ها یا وظایف افراد را شناسایی، ثبت و ارزیابی می نماید. که شامل موارد ذیل می باشد :

تغییرات برنامه ریزی شده سیستم
واسطه ها ورابط های تاسیسات و دستگاه ها
محیط های برنامه ریزی شده، وسایل پشتیبانی و دیگر تجهیزات
توانایی فعالیت ها یا وظایف
اثرات وظایف هم زمان و محدودیت های آن
نیازمندی های سیستم به پرسنل ایمنی و بهداشت
پتانسیل وقوع رویداد

ارزیابی درخت خطا FTA: در این روش یک وضعیت نامطلوب یا بحرانی در نظر گرفته شده سپس با توجه به محیط و عملکرد سیستم همه راه هایی که می توانند سبب بروز آن وضعیت ناخواسته و نامطلوب شوند جستجو می گردد.

در واقع درخت خطا یک مدل تصویری از خطا را فراهم می آورد. FTA یک مدل کیفی است که می توان آنرا به شکل کمی اجرا نمود .

ارزیابی خطرات نرم افزار SWHA: این روش خطاهای نرم افزاری را بررسی می نماید شامل :

خطاهای برنامه نویسان
خطاهای خصوصیات نادرست نرم افزار ناشی از عدم درک کامل سیستم از عملکرد آن

روش شناسایی کانون خطرات FMEA :

تمرکز بر نقص هایی است که یک وضعیت غیر قابل اعتماد در سیستم را بو جود می آورد (قابلیت اعتماد دارد). جزء مورد بررسی چگونه می تواند خراب شده و یا از کار بیافتد. نتایج خرابی در سیستم مذکور چگونه خواهد بود .

غفلت مدیریت و درخت ریسک MORT: این روش دو مفهوم را مورد بررسی قرار می دهد نظارت مدیریتی و درخت مخاطرات (مورت) یک روند تحلیلی برای مشخص کردن دلایل و فاکتورهای تاثیرگذار است. این دستورالعمل به عنوان یک راهنمای عمومی برای استفاده تحقیقی از مورت است اما هرگز جایگزینی برای آموزش مناسب در مورد تحقیق سوانح نمی باشد. هدف این راهنما ترقیب به استفاده از مورت و ترویج بحث بر روی تحلیل علت
ریشه ای است.

روش ردیابی انرژی و ارزیابی حفاظ ها ETBA: تمرکز بر وجود انرژی در سیستم و موانع موجود برای کنترل انرژی.

روش Aden.S.L.J.Heat: یک فرم ساده با توجه به احتمال خطر و شدت خطر .

روش Kroner: شامل درجه بندی ریسک برای خطرات معین با ضرب شدت در تکرار خطر

روش William Fine: این روش ریسک را تابعی از احتمال وقوع خطر، پیامد ناشی از آن و میزان تماس با خطر میداند .
در این روش رتبه ریسک از طریق ذیل محاسبه می گردد

Risk Factor = Consequence × Exposure × Probability
میزان احتمال × میزان تماس × میزان پیامد = رتبه ریسک

این روش جهت تصمیم گیری اینکه هزینه اصلاح یک خط چقدر قابل توجیه است و چگونه بایستی اصلاح شود بکار میرود. می توانیم از فرمول زیر جهت محاسبه میزان هزینه قابل توجیه استفاده نمائیم

J=R / CF×DC

J=Cost Justification Value میزان هزینه قابل توجیه
CF= Cost Factor
DC=Degree of Correction Value درجه میزان اصلاح

و براساس درصد کاهش ریسک اقدام اصلاحی تعیین می شود

Fine پیشنهاد می نماید که اگر J>10 باشد هزینه قابل توجیه و اگر J<10 باشد قابل توجیه نیست

روش M.Toak:برای ارزیابی ریسک چهار عامل شدت آسیب ، احتمال آسیب شی از آن و میزان تماس با خطر می داند

روش Robert N.Anderson: ارزیابی ریسک را بر اساس دو عنصر اولیه ریسک یعنی شدت آسیب و احتمال وقوع یک خطر بنا نهاده است که احتمال وقوع خطر بر اساس میزان تماس با خطر، تعداد افرادی که با خطر مواجهند، فاکتورهای محیطی و قابلیت اعتماد عملکرد ایمنی تعیین مینماید

روش یا الگوی سازمان HSE انگلستان: این روش شامل پنج مرحله است:

شناسایی خطرات
چه کسی وچگونه ممکن است آسیب ببیند
ارزیابی ریسک ناشی از خطر
ثبت یافته ها
بازنگری ارزیابی

روش Rolin Geronsin JHA- Job Hazard Assessment: یک رویداد و اهمیت یا شدت اثرات زیان آور آن در نظر می گیرند. این فرآیند علاوه بر ارزیابی ریسک به تیم اجازه می دهد تا کمترین ریسک های موجود در سیستم را درک نمایند و اقدامات کنترلی مناسبی را نیز پیشنهاد می کند.

شرح روش:

تعیین دامنه کاربرد
شناسایی اجزای مورد بررسی از طریق بازرسی محیط کار
تکمیل فرم JHA که شامل: خطرات ذاتی یا مرتبط با فرآیند، برآورد ریسک صدمه و آسیب، فهرست بندی سیستماتیک اقدامات کنترلی مناسب، برآورد ریسک باقیمانده می باشد

رولین چروسین رویکرد جامعی از ارزیابی ریسک بر اساس خطرات شغلی JHA ارائه نموده است.

روش Sue cox و Robin Tait: ارزیابی ریسک را در دو بخش تجزیه تحلیل ریسک و ارزشیابی ریسک در نظر می گیرند که ماتریس ارزیابی ریسک بر اساس پیامد و احتمال وقوع خطر استوار است .

روش Nick w.hurst: این روش ارزیابی ریسک را در قالب برآورد ریسک و ارزشیابی ریسک مورد مطالعه قرار می دهد به طوری که در برآورد ریسک، بزرگی ریسک و در ارزشیابی، میزان اهمیت ریسک تعیین می شود.

روش Milery w.merkhofer,Vinceent T.Covello: فرآیند ارزیابی ریسک شامل ارزیابی آزاد سازی (عوامل ریسک) ارزیابی تماس، ارزیابی پیامد و برآورد ریسک می دانند.

روش Lars Harms – Ringdahl: ارزیابی ریسک را تابعی از احتمال وقوع حادثه و پیامد ناشی از آن در نظر می گیرد و آنرا به صورت سه دسته ارزیابی غیر رسمی، ارزیابی کیفی و ارزیابی کمی تقسیم بندی می کند.