ارزیابی ریسک خطرات یک واحد صنعتی به روش آنالیز خطرات عملکردی (FuHA)
ارزیابی ریسک خطرات یک واحد صنعتی به روش آنالیز خطرات عملکردی (FuHA)
فرمت: WORD تعداد صفحات: 11
چکیده
فناوری مدرن امروزی، علیرغم آسایش و رفاه نسبی که برای بشر به ارمغان آورده است، زمینه ساز بروز خطرات و تهدیداتی نیز بوده است. این خطرات و عوامل مخاطره آمیز بایستی با استفاده از روش های نظام مند ارزیابی و مدیریت ریسک ارزیابی و کنترل شوند. به منظور آنالیز خطرات، تکنیک ها و روش های متعددی توسعه یافته اند که هر یک دارای نقاط قوت و ضعف مختص خود می باشند. یکی از تکنیک های آنالیز خطرات سیستم که جز، تکنیک های کیفی است و به صورت استقرایی خطرات سیستم را شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد تکنیک آنالیز خطرات عملکردی (FuHA) است. هدف اولیه ی این تکنیک، شناسایی و کنترل خطراتی است که به علت نقص فنی و یا عملکرد اشتباه سیستم رخ می دهند و می توانند منجر به رخداد یک واقعه ی نامطلوب گردند.
در این مطالعه، خطرات عملکردی یک واحد صنعتی با استفاده از تکنیک FuHA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با اجرای تکنیک FuHA در واحد صنعتی مورد مطالعه، تعداد 17 مورد نقص عملکردی شناسایی گردید و در مجموع با توجه به سطح شدت پیامدهای متفاوت ناشی از نقص های شناسایی شده، 60 مورد خطر عملکردی شناسایی گردید که تعداد 7 مورد، غیرقابل قبول، تعداد 17 مورد، نامطلوب و 36 مورد قابل قبول ولی نیازمند تجدیدنظر ارزیابی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد تکنیک FuHA، از قابلیت مطلوبی در جهت شناسایی و آنالیز خطرات عملکردی سیستم و زیرسیستم به ویژه زیرسیستم های نرم افزاری برخوردار است.
واژه های کلیدی: ایمنی، خطر، ارزیابی ریسک، آنالیز خطرات عملکردی
Abstract
Despite the comfort and relative prosperity that has brought to mankind by modern technologies, some risks and threats is also created. These risks and hazardous factors must be assessed and controlled using systematic risk assessment and management techniques. In order to analysis the system hazards, several techniques and methods have been developed which each one has their own strengths and weaknesses. One of the hazard analysis techniques which is categorized as qualitative techniques and inductively identify and analyze the system hazards is called Functional Hazard Analysis (FuHA). The primary purpose of the FuHA is to identify and mitigate hazards resulting from the malfunction or incorrect operation of system functions and can lead to occurrence an undesirable event. In this study, the functional hazards of an industrial unit were analyzed using FuHA technique. By implementing FuHA techniques in under study industrial unit, 17 functional failures were identified and In general, according to the severity of the different consequences of detected faults, 60 functional hazards were identified which seven cases, unacceptable, 17 cases, undesirable and 36 cases acceptable but needs revision was evaluated. The results of this study showed that FuHA technique has a good ability to identify and analyze the functional hazards of system and sub-system, particularly software subsystems.
Key Words: Safety, Hazard, Risk Assessment, Functional hazard Analysis
مقدمه
فناوری و پیشرفت های مدرن امروزی، علیرغم آسایش و رفاه نسبی که برای بشر به ارمغان آورده است، زمینه ساز بروز خطرات و تهدیداتی نیز بوده است که این خطرات و تهدیدات، پتانسیل ایجاد حوادث و وارد نمودن آسیب، صدمه و خسارت به جان افراد، اموال، تجهیزات، محیط زیست و دیگر سرمایه های مادی و معنوی را دارند لذا عقل انسانی حکم می کند این خطرات و عوامل مخاطره آمیز کنترل شوند. به منظور کنترل خطرات، در ابتدا بایستی آنها را شناسایی نمود. سپس با توجه به میزان بزرگی و احتمال رخداد هر یک، بایستی آنها را اولویت بندی کرد. به فرآیند سیستماتیک شناسایی خطرات، تعیین میزان بزرگی و اولویت بندی آنها، اصطلاحاً ارزیابی ریسک می گویند. ارزیابی ریسک یکی از مراحل اساسی برنامه ی مدیریت ریسک است که می بایست توسط افراد متخصص و با تجربه و بر اساس روش ها و تکنیک های کارآمد صورت پذیرد تا نتایج آن بتواند به عنوان معیاری قابل قبول، مدیران را در تصمیم گیری در خصوص اختصاص منابع مالی و دیگر امکانات به ایمنی و کنترل خطرات با توجه به تحلیل سود به هزینه، مورد بهره برداری قرار گیرد (1, 2).
به منظور آنالیز خطرات، تکنیک ها و روش های متعددی توسعه یافته اند که تعداد آنها به بیش از یک صد عدد میرسد و در سه دسته ی کلّی تکنیک های کمّی، نیمه کمّی و کیفی طبقه بندی می شوند (3, 4). از جمله ی این تکنیک ها می توان تکنیک های ارزیابی ریسک کمّی، شاخص حریق و انفجار داو، حالات نقص و تجزیه و تحلیل اثرات، مطالعه عملیات و خطر، آنالیز درخت خطا و ده ها تکنیک دیگر را نام برد که با توجه به نوع سیستم مورد مطالعه و دسترسی به داده های کافی، انتخاب و به منظور ارزیابی ریسک خطرات مورد استفاده قرار می گیرند (5, 6). هر یک از این تکنیک ها دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود می باشند (7).
یکی از تکنیک های آنالیز خطرات سیستم که جز، تکنیک های کیفی است و به صورت استقرایی خطرات سیستم را شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد تکنیک آنالیز خطرات عملکردی (FuHA) است. در تکنیک های استقرایی بر خلاف تکینک های قیاسی آنالیز از جزء به کل است بدین معنا که تجزیه و تحلیل خطرات از اجزای سیستم شروع و به کل آن خاتمه پیدا می کند(8).
هدف اولیه ی تکنیک FuHA، شناسایی و کنترل خطراتی است که به علت نقص فنی و یا عملکرد اشتباه سیستم رخ میدهند و می توانند منجر به رخداد یک واقعه ی نامطلوب گردند(8, 9).
FuHA ابزاری قدرتمند برای شناسایی حالات نقص عملکردی، خطرات سیستم و اثرات آنها می باشد(10) و به ویژه برای شناسایی و آنالیز خطرات هر گونه سیستم مشتمل بر نرم افزار و وظایف عملکردی مناسب است و به طور گسترده برای آنالیز خطرات مرتبط با عملکرد سیستم ها و زیرسیستم های هواپیما، فضاپیما و سیستم های ماهوارهای مورد استفاده قرار می گیرد(10-12). در این رابطه ویلکینسون و همکارش در تحقیقی در سال 1998، ضمن تشریح اصول و فرآیند اجرای تکنیک FuHA، به بیان مشکلات و سختی های کاربرد این تکنیک در آنالیز خطرات عملکردی سیستم های یکپارچه ی هواپیما پرداخته اند و برای غلبه بر این مشکلات و سختی ها، راهکارهایی پیشنهاد نموده اند(11).
در پژوهشی دیگر آقای های فنگ در سال 2010، تکنیک آنالیز خطرات عملکردی را بر مبنای یک مدل محیط توسعه ی سیستم های بحرانی ایمنی پیشنهاد کرده است. محقق، این مدل را برای تشکیل ساختار عملکردی و ساختار نقص عملکردی مورد استفاده قرار داده، سپس این دو ساختار را با هم ادغام نموده و آن را برای شناسایی خطرات عملکردی سیستم های بحرانی ایمنی مورد استفاده قرار داده است. به عنوان نمونه ی موردی، محقق، مدل ارائه شده را بر روی سیستم کامپیوتری علامت دهی در خطوط راه آهن اجرا نموده است که نتایج نشان داد مدل پیشنهادی می تواند دقت و کامل بودن تکنیک FuHA را افزایش دهد(13).
خانم خسروی راد و همکاران نیز در پژوهشی جداگانه در سال 2014، تکنیک های FuHA ،FMEA و تحلیل پاپیونی را برای تجزیه و تحلیل علل ریشه ای حوادث در فرآیندی ایستگاه های تقلیل فشار گاز شهری مورد استفاده قرار دادند. نتایج این مطالعه نشان داد روش ترکیبی مورد استفاده در این مطالعه، می تواند یک روش مناسب برای شناسایی علل ریشه ای و کنترل مخاطرات فرآیندی باشد(14).
تکنیک FuHA در همه ی فازهای چرخه ی عمر سیستم قابل اجراست ولی در صورتی که در فازهای اولیه ی توسعه سیستم نظیر فاز طراحی اولیه یا فاز طراحی تفصیلی به کار گرفته شود نتایج آن سودمند تر بوده و حداکثر بهره مندی را به دنبال خواهد داشت چرا که هر چه تغییرات کمتری به منظور بهبود سیستم و عملکردهای آن موردنیاز باشد هزینه ی کمتری به سیستم اعمال می شود. مزیت دیگر اجرای تکنیک FuHA در فاز اولیه ی طراحی، شناسایی رویداد اصلی مورد استفاده در تکنیک تجزیه و تحلیل درخت خطا است زیرا زمانی که رویدادهای اصلی تعریف و مشخص شدند می توان برای هر مورد شرایط نقص یا رویداد مرتبط با سیستم درخت خطا را طراحی کرد(8, 15).
ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
⇐ ارزیابی سطح ایمنی عملکردی (SIL Study) برای کنترل ایمنی سیستم های صنعتی
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)