ارزیابی جنبه های بهداشتی عوامل فیزیکی محیط کار

ارزیابی جنبه های بهداشتی عوامل فیزیکی محیط کار

 فرمت: word       تعداد صفحات: 27

 

ارزیابی جنبه های بهداشتی عوامل فیزیکی محیط کار شامل:  روشنایی ، شرایط جوی و صدا

مقدمه :

روشنايي خوب اساس راحتي ، بهداشت و ايمني كاركنان وپيشرفت كار است و به افراد امكان ميدهد تا كار خود را كه با امر بينايي ارتباط دارد با دقت ، سرعت و بدون نياز به كوشش غيرضروري ببينند و همچنين محيط كار زيبا و راحت به نظر برسد .

بيشتر فعاليتهاي زندگي به وسيله علائم بينايي هدايت مي شوند و هدف از بينايي خوب ظرفيت تشخيص اشياء با سطوح بسيار كوچك مي باشد . به عبارت ديگر قدرت بينايي نيروي تشخيص يك سيستم بينايي است و متكي به اصولي است كه شرح داده خواهد شد . قدرت بينايي در اشخاص متفاوت بوده و بستگي به زمان ، سن و حالت چشم از نظر سلامت دارد .

حساسيت چشم افراد در مجموع براي بيناب نوراني قابل رؤيت به طول موج نور بستگي دارد .  معمولاً هيچ فردي نمي تواند به مدّت چند ساعت در حالت حداكثر كوشش فكري بكارخود ادامه دهد . بنابراين هدف از ديد خوب اين نيست كه بتوان اشياء را ديد ، بلكه اين عمل   ديدن بايد با حداقل كوشش فكري همراه باشد . لذا فراهم آوردن شرايطي كه تحت آن كار راحت و واضح ديده شود در محيطهاي كاري از اهميت ويژه اي برخوردار است . در اين بحث اصول روشنايي خوب ، بينايي و ارتباط بين آنها مورد توجه قرار گرفته است .روشنايي خوب   در كمك به اعمال دقت در كارها مؤثر مي باشد ، زيرا چشم به هنگام ديدن بطور طبيعي مجذوب نقاط روشن ونمايان تر اشياء مي گردد  ودر اغلب شرايط مي توان ترتيبي داد كه اين توجه وكشش بسوي كار و ابزار كار جلب شود . فقط مناسب بودن كميت روشنايي براي تأمين روشنايي خوب كافي نسيت بلكه كيفيت خوب هم به اندازه كميت اهميت دارد . چون  روشنايي موضوعات پيچيده و گسترده اي دارد لذا تمام فاكتور هاي مرتبط با آن بايد در محيطهاي صنعتي هنگام طراحي روشنايي صحيح در نظر گرفته شود تا كارگران در پناه بهداشت حرفه اي بتوانند احساس راحتي بيشتري نمايند .

 

يك روشنايي رضايت بخش از نظر بينايي داراي شرايط زير مي باشد :

الف ـ‌ نور از نظر توزيع مطلوب باشد . ( كيفيت )

ب ـ نور كافي وجود داشته باشد . ( كميت )

ج ـ درخشندگي سطوح به گونه اي باشد كه سبب چشم زدگي نشود .

د ـ بدون سايه هاي مزاحم باشد .

ﻫ ـ تطابق صحيح بين رنگ نور و اجسام وجود داشته باشد .

ـ سيستم روشنايي با طراحي مناسب در محيط كار ، عاملي مهم در افزايش كيفيت فرآورده و بهره وري صنعتي وهمچنين عملكرد اپراتور و راحتي و آسايش وي مي باشد . ( لوكينز هوپكينسون 1970 )

ـ كونز ( 1992 ) نشان داده كه هزينه سيستم روشنايي  صنعتي بسيار اندك است . در واقع    هزينه تأ مين روشنايي مناسب وكافي در محيط كار ، برابر با فقط يك درصد از حقوق كارگران مي باشد. ( درآمريكا)

ـ بر اسـاس مطالـعه ايكه درسـال 1983 ازسـوي انيستيتو بهداشت حرفه اي آمريكا و بوسيله   M.narminen و T.vihma به منظور بررسي شرايط روشنايي در صنايع كوچك انجام شد ، يكصد كارگاه بصورت تصادفي انتخاب شدند و ميزان روشنايي سطح كار هر يك از كارگاهها توسط فتومتر اندازه گيري شد و از ميان كارگاهها 23 % از روشنايي نسبتاً ضعيف برخوردار بوده و حدود 20 % از آنان داراي روشنايي ضعيف بودند و تفاوتهاي قابل توجهي در ميزان فراواني روشنايي در انواع مختلف صنايع و مشاغل مشاهده شد . نتايج اين مطالعه نشان مي دهد كه بهبود روشنايي در صنايع كوچك فشارهاي كاري را كم نموده واز حوادث ناشي از كار جلوگيري مي نمايد و موجب افزايش ميزان توليد مي گردد .

نور و ماهيت آن :

  در تعريفي كه از طرف انجمن مهندسين روشنايي ارائه شده است ، نور انرژي ارزيابي شده  توسط چشم است .

نور جزو امواج الكترو مغناطيسي است و قسمتي از يك طيف الكترو مغناطيس است كه در طول موجهاي 860 ـ 380 نانومتر قرار دارد . البته اين محدوده در انسانهاي مختلف متفاوت است و بستگي به حساسيت نور دارد . طول موج هاي مختلف اثرات گوناگون به صورت   احساس رنگهاي مختلف در چشم ايجاد مي كنند . با كاهش طول موج به ترتيب رنگهاي قرمز ، سبز ، آبي و بنفش توسط چشم احساس مي شود . چشم انسان حداكثر حساسيت خود را در طول موج 555 نانومتر دارد كه منطبق بر رنگهاي سبز و زرد است ـ نور عامل اصلي رؤيت    مي باشد ، البته رويت اشياء به عوامل ديگري مانند اندازه جسم ، تباين ميزان روشنايي جسم  و طول زمان ديدن بستگي دارد . نور از نظر منبع به دو دسته تقسيم ميشود نور طبيعي  مانند نور خورشيد و نور مصنوعي مانند نور حاصل از لامپهاي مختلف ، بنا به قانون كار بايستي روشنايي كارگاهها تلفيقي از نور طبيعي  و نور مصنوعي باشد و حداقل روشنايي  مورد نياز براي كارگاهها توسط نور مصنوعي تأمين شود .

كميات اندازه گيري روشنايي Illumination Measurment  Scales

در شناخت و اندازه گيري روشنايي از كميتهاي زيادي استفاده مي شود ، برخي از اين كميتها عبارتند از :

ميزان نور ( شار نوري ) ، زاويه فضايي ، ضريب بهره نوري ، شدت نور ، شدت روشنايي ، درخشندگي وتباين كه در اين اين قسمت كميت هايي ـ كه دراندازه گيري روشنايي كاربرد دارند . توضيح داده مي شوند .

الف ) شدت روشنايي  Illumination

شدت روشنايي در يك سطح ميزان شار نوري تابيده شده بر واحد سطح را نشان مي دهد . و با واحد هاي لوكس ( لومن بر متر مربع ) يا فوت كندل ( لومن بر فوت مربع ) بيان مي شود . و به عاملي همچون فاصله منبع تا سطح كار ، زاويه تابش و ماهيت سطح بستگي دارد . در اندازه گيري هاي مربوط به روشنايي بيشتر اين كميت اندازه گيري مي شود .

ب ) درخشندگي Luminance

درخشندگي عبارتست از شدت نور منتشر شده از يك منبع در جهت عمود بر چشم . و با واحد هاي نيت ( كاندلا بر متر مربع ) يا استيلب ( كاندلا بر سانتي متر مربع ) بيان مي شود و به عواملي چون شدت نور منتشر شده ، سطح منبع منتشر كننده نور ، زاويه تابش بستگي دارد.

ج ) تباين contrast

تباين يعني اختلاف درخشندگي زمينه ودرخشندگي جسم .هر چه اين اختلاف كمتر باشد  ديدن جسم مشكل تر مي گردد . تباين به صورت درصد بيان مي شود .

اهميت روشنايي و جنبه هاي بررسي آن :

به طور كمي روشنايي از سه منظر قابل بررسي است . در درجه اول روشنايي از لحاظ  ايمني قابل بررسي است و در درجه دوم از لحاظ ارگونومي و در درجه سوم از لحاظ بهداشتي مي توان روشنايي را بررسي كرد .

1. جنبه ايمنی روشنایی :

روشنايي يكي از پارامترهاي محيطي است كه در دقت عمل اپراتور و پيشگيري از خطاي عامل انساني نقش دارد . به همين دليل براي كمتر كردن خطاي اعمال ، از نظر روشنايي يك مقدار حداقل تحت عنوان مقاير كمينه در حدودهاي مجاز شغلي براي تأمين اين منظور در نظر گرفته شده است .

هيچ چيز به اندازه نور ناكافي ايمني كارگران را در معرض خطر قرار نمي دهد . فردي كه نمي تواند اطرافش را خوب ببيند . نمي تواند در برابر خطرات از خود حفاظت كند . كمبود روشنايي پايين تر از حدود اعلام شده كمينه ، زمينه خطاي عامل انساني و به تبع آن افزايش ضريب حادثه را ممكن مي سازد .

آقاي دكتر W.D-ROWدر كتاب آناتومي ريسك ، در مبحث تأثير عوامل محيطي  دربروز حوادث روشنايي را به عنوان يك عامل محيطي مؤثر در بروز حادثه در جداول مربوطه  معرفي مي كند.

در استانداردهاي مختلف روشنايي براي محيط ها و مشاغل مختلف دو حد براي شدت روشنائي در نظر گرفته شده است يكي حد كمينه است و ديگري حد پيشنهادي ، كه حد كمينه اين استانداردها مطابق با معيارهاي ايمني است ، وحد پيشنهادي اين استاندارد ها مطابق با معيار هاي ارگونومي است .

2 ) جنبه ارگونوميكي روشنايي :

به طور كلي فلسفه ارگونومي كاهش اثرات عوامل فشار انگيز محيط كار براي تأمين آسايش بيشتر و پيشگيري از خستگي غير ضروري و افزايش بهره وري است .

•  سيستم روشنايي با طراحي مناسب در محيط كار ، عاملي مهم در افزايش كيفيت فرآورده و بهره وري صنعتي و همچنين عملكرد اپراتور و راحتي و آسايش وي مي باشد ( هوپكينسون و لوكينز 1970 )   

موضوع خيرگي (Glare ) هم از نظر ايمني وهم از نظر ارگونومي قابل بررسي است . ولي ازهر جنبه اي كه بررسي شود . هدف از بين بردن اين پديده است و بهترين راه براي از بين بردن خيرگي ، استفاده از روشنايي مصنوعي در كل محيط كار و استفاده از روشنايي موضعي در محيط ( ايستگاه ) كار شخصي است . ( كارلسون ، 1979 )

• رابطه بين شدت روشنايي و دقت بصري و افزايش بازده كاري به وسيله ترولان و برحسب  داده هاي كوينگ ثابت شده است .
• نقش روشنايي در حفاظت بينايي كاركنان ، كاهش عوامل ايجاد كننده خستگي و فشارهاي رواني ، افزايش بازده كار و بهبود كيفيت فرآوردها غير قابل انكار است .

روشنايي رضايت بخش به راحتي و آسايش انسان كمك مي كند و بازده كار را بالا ميبرد و با  كاهش حوادث ناشي از نور غير كافي ، به ايمني كمك بسياري مي كند .

3 ) جنبه بهداشتی روشنایی :

امروزه كم رنگترين نقش روشنايي در نگاه بهداشتي است . يعني افكار عمومي به  اندازه اي  به اهميت روشنايي واقف گشته است كه ديگراحتمال بروزبيماريهاي چشمي چون نيستا گموس معدنچيان در اثر كمبود روشنايي تقريباً به صفر رسيده است . بنابراين مسأله روشنايي صرفاً با  ديد ايمني و ارگونومي بررسي مي شود .

استانداردهای مربوط به روشنایی :

ميزان روشنايي لازم براي انجام بسياري از كارهاي اساسي توسط مجامع مهندسان روشنايي در بسياري كشورها تعيين و توصيه شده است .البته مقادير توصيه شده توسط مجمع مهندسان روشنايي هر كشور بستگي به سطح زندگي و رسوم خاص مردم آن كشور دارد . كميته ملي روشنايي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران براي اكثر اماكن مانند محلهاي مسكوني ، تجاري وصنعتي مقاديري براي شدت روشنايي حداقل يا كمينه و پيشنهادي داده است . كه رعايت مقادير كمينه اجباري است و استفاده از مقادير پيشنهادي توصيه شده است . اين مقاديربا شدت روشنايي توصيه شده توسط كميته بين المللي روشنايي تطابق دارد . استانداردهاي روشنايي كميته فني بهداشت حرفه اي كشور نيز  بر گرفته از همين استانداردها مي باشد و در كتابچه حدود تماس شغلي عوامل بيماريزا نيز منتشر شده است و در اين بررسي از اين استانداردها استفاده مي شود .

در اين استانداردها يك استاندارد جهت روشنايي عمومي محيط صنعتي مورد نظر پيشنهاد شده است و سپس استانداردهايي جهت روشنايي موضعي مشاغل موجود دراين صنايع   توصيه شده  است .

روشهای اندازه گیری و ارزیابی روشنایی:

براي اندازه گيري و ارزيابي روشنايي ،شناخت كامل نسبت به روشهاي اندازه گيري و خصوصيات محيط كار ، منبع روشنايي و مشاغل موجود در محيط كار اهميت دارد . مهمترين نكاتي كه بايد قبل از اقدام به اندازه گيري و ارزيابي در نظر گرفته شود ، شامل موارد زير است :

الف) هدف اندازه گيري .

ب) وسيله مناسب اندازه گيري .

ج) كاليبراسيون .

د) تعيين ايستگاههاي اندازه گيري .

ﻫ) گردآوري اطلاعات دقيق از كارگاه .

و) انجام اندازه گيري و ثبت نتايج .

ر ) ارزيابي توسط مقايسه با استانداردهاي موجود .

هدف اندازه گيري :

قبل از اقدام به اندازه گيري بايد هدف كارمعلوم گردد . زيرا براي دستيابي به هر هدف روشن ، دستگاه و نحوه ارزيابي متفاوت مي باشد . اندازه گيري روشنايي در اين بررسي با هدف زير  انجام گرفت :

1. اندازه گيري روشنايي عمومي .
2. اندازه گيري روشنايي موضعي .

لازم به ذكر است كه اندازه گيري روشنايي مي تواند با اهداف اندازه گيري درخشندگي ويا تباين نيز صورت بگيرد ولي در اين بررسي فقط اندازه گيري شدت روشنايي مورد نظر بود .

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

 

 

 

حتما بخوانید:

⇐ کتاب مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید چوبینه

⇐ عوامل زیان آور محیط کار در بیمارستان

⇐  بیماری های ناشی از عوامل فیزیکی محیط کار (PPT)

⇐ عوامل زیان آور سایکولوژیک (روانی) در محیط کار

⇐ گزارش اندازه گیری عوامل زیان آور محیط کار