ارزیابی تناسب میزان روشنایی در محیط کار و تاثیر آن بر بهبود عملکرد و کاهش خطای انسانی

ارزیابی تناسب میزان روشنایی در محیط کار و تاثیر آن بر بهبود عملکرد و کاهش خطای انسانی (مطالعه موردی: واحد مبدل سازی شرکت اتمسفر)

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 9

احسان غلامی^۱، سعید کریمی^۲، قاسم پژمان ثانی^۳
۱. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ایمنی، سلامت و محیط زیست دانشگاه تهران
۲. استادیار، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
٣. دانشجوی کارشناسی ارشد بهداشت، ایمنی و محیط زیست دانشگاه تهران

چکیده:

تامین روشنایی مناسب برای محیط کار یکی از اصول اولیه مدیریت تامین سلامت می باشد. وضع تابش نور در محیط کار، نوع منبع نورانی و فاصله ای که نور از سطح کار لازم است داشته باشد، تابع قوانین خاصی بوده و مقدار نوری که در محیط های کاری مختلف لازم است تامین شود، بسته به نوع فعالیت و محیط متفاوت و تابع جداول استاندارد می باشد. در اغلب موارد استفاده غیر صحیح از لامپ های روشنایی، آرایش و چیدمان آنها باعث اشتباه دید و بروز حوادث شدید می گردد. بدین ترتیب داشتن مقدار نور لازم برای هر کاری و اندازه گیری آن به منظور پیشگیری از آسیب های بینایی و انجام کار درست، از شرایط اساسی مدیریت ایمنی محیط کار می باشد. هدف از انجام این تحقیق، اندازه گیری و ارزیابی روشنایی عمومی قسمتی از سالن مبدل سازی می باشد. جهت اندازه گیری از روش شبکه ای استفاده گردید که در آن ابعاد ایستگاه ها، ۲×۲ در نظر گرفته شده و روشنایی در مرکز هر کدام از این ایستگاه ها اندازه گیری گردید. اندازه گیری ها نشان دهنده این است که میانگین شدت روشنایی برای بخش یک در حدود ۱۹۰ لوکس با انحراف معیار ۶۷/۸۱ و در بخش دو حدود ۲۵۱ لوکس با انحراف معیار ۱۲۰/۴۳ می باشد. این درحالی است که شدت روشنایی استاندارد چیزی در حدود ۳۰۰-۲۰۰ لوکس می باشد. بعد از ارزیابی روشنایی محیط کار تاثیر آن بر عملکرد فعالیت های انسان در محیط کار سنجيده شد و در نهایت راهکارهایی به منظور افزایش بهره وری سیستم روشنایی و نیز بهبود عملکرد نیروی انسانی ارائه گردید.

واژه های کلیدی: روشنایی، بهره وری، ارزیابی روشنایی، خطای انسانی

مقدمه 

روشنایی در محیط کار یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در نحوه ی انجام فعالیت شغلی است به طوری که اگر بتوان میزان روشنایی را متناسب با شغل و وظیفه ی صورت گرفته، متعادل کرد می توان انتظار بهبود در عملکرد و همچنین کاهش خطای انسانی را داشت. حس بینایی به دلیل درگیر بودن در بسیاری از فعالیت های روزمره، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در صورتی وظیفه ی خود را به خوبی انجام میدهد که شدت روشنایی دریافتی از محیط به اندازهی کافی باشد. البته تنها تأمین روشنایی در محیط کار ملاک نیست بلکه طراحی آن متناسب با هر فعالیت صنعتی و همچنین جلوگیری از پدیده های مزاحم در عمل دیدن اصل غیر قابل انکار است.

معمولا روشنایی کمتر از ۳۰۰ لوکس ایجاد خستگی در چشم می کند. انجمن ایمنی آمریکا ۵ در صد از حوادث ناشی از کار را به علت کمبود روشنایی ذکر کرد. و همچنین طبق بررسی که توسط IESNA انجام گرفت، مشاهده گردید، هنگامی که میزان روشنایی از ۶۵ به ۱۷۰ لوکس افزایش یابد، ضریب تکرار حادثه به میزان ۲۰ درصد کاهش پیدا می کند.

از جمله ویژگی هایی که بایستی یک روشنایی مناسب و خوب داشته باشد به شرح زیر است:

• توزیع یکنواخت نور
• انتخاب منابع متناسب با وظیفه ی کاری
• آرایش مناسب منابع

در صورتی که یکی از پارامترهای بالا در تأمین روشنایی در نظر گرفته نشود کل مجموعه ناکارآمد جلوه می کند. عدم توزیع یکنواخت نور باعث ایجاد اختلالاتی در دیدن اجسام، عدم انتخاب منابع متناسب با وظیفه ی کاری باعث اختلال در تشخیص رنگ اجسام و خطاهای دید، و در انتها عدم تناسب آرایش منابع با وظیفه ی کاری باعث بروز سایه های مزاحم، اتلاف انرژی و همچنین خستگی بینایی می شود.

اثرات روشنایی بر انسان

١- سیستم بینایی

نور توسط گیرنده های بینایی جذب شده و به سیگنال های الکتریکی تبدیل می شود که در ادامه برای پردازش اطلاعات به قشر بینایی در مغز انتقال داده میشود. در صورتی که این سیگنال ضعیف و یا نامناسب باشد باعث پردازش اشتباه و به دنبال آن پاسخ ناصحيح داده می شود. اگر این کار ادامه پیدا کند باعث خستگی چشم، ناراحتی بینایی مانند ضعیف شدن چشم و ایجاد سردردهای شدید می شود[۴]

۲- ریتم شبانه روزی

ریتم شبانه روزی به طور طبیعی در بدن انسان طی یک دوره ی ۲۴ ساعته روی می دهد، که باعث تنظیم حرارت بدن، هوشیاری و ترشح هورمون هایی مانند ملاتونین و کورتیزول می شود. در صورتی که ریتم شبانه روزی بر اثر تغییر زمان کار و استرحت بهم بخورد باعث ایجاد اختلالاتی در فرآیندهای فوق می شود[۵]

٣- هوشیاری

اثر بهره وری برای نگه داشتن کارگران به صورت آماده باش و گوش به زنگ، همواره مشکلاتی وجود دارد. بسیاری از مطالعات بر روی شیفت های کاری شب سودآوری انجام گرفته است. این مطالعات نشان دهنده ی اثرات مستقیم کار در شب و کاهش هوشیاری کارگران است. هوشیاری تنها اهمیت کلیدی در حالت روانی کارگر و بهره وری نیست اما در میزان وقوع حوادث نقش بسزایی دارد[۶]

۴- بهره وری

شکل ۱: مراحل اثر گذاری روشنایی بر بهره وری

اثر کارایی بینایی فاکتورهای زیادی از جمله مهارت، آموزش و تجارب پیشین می توانند در بهره وری مؤثر باشند. با این حال روشنایی به عنوان یک عامل کم هزینه و بسیار مهم در کارایی افراد در محیط کاری است. این در حالی است که افزایش سطح روشنایی نه تنها می تواند باعث افزایش هوشیاری شود بلکه کاهش حوادث هم به دنبال دارد و دارای تاثیر مستقیم بر روی سلامت روانی و فیزیکی افراد است. شکل ۱ اثرگذاری روشنایی بر بهره وری را نشان می دهد.

حتما بخوانید:

⇐ خطای انسانی حلقه ارتباطی ارگونومی و ایمنی

⇐ بررسی میزان نقش فاکتورهای انسانی در بروز حوادث جاده ای

⇐ تاثیر ارگونومی در طراحی خودرو