ارتباط موجود بین تماس و غلظت عوامل خطرناک در نمونه های بیولوژیکی

ارتباط موجود بین تماس و غلظت عوامل خطرناک در نمونه های بیولوژیکی

فرمت: Pdf تعداد صفحات: 7

میانگین غلظت عامل خطرزا در هوای استنشاقی در اندازه گیری مقدار تماس می تواند مورد استفاده واقع شود به هر حال چنین اندازه گیری ایده آل نیست زیرا دراین روش تفاوت های فرد در تهویه تنفسی ریوی منظور نمی شود که به مقدار زیادی در کارگران متفاوت است. ترجیح داده می شود که سطح تماس در زمان هایی اندازه گیری شود که ماده شیمیایی مورد نظر در طول شیفت کاری در بدن باقی مانده باشد. نتایج حاصله بدون ارتباط با تهویه تنفسی ریوی بوده و معمولا تناسب خوبی بین مقدار جذب شده و سطح ماده شیمیایی موجود در نمونه های بیولوژیکی برقرار است در هر حال این ارتباط تحت شرایط آزمایشگاهی قابل مطالعه و بررسی است.

روش های تجزیه ای و حساسیت و درجه انتخابی بودن آنها

روش های سنجش بیولوژیکی بطور معمول پیچیده بوده و برای مثال شامل: کروماتوگرافی، کروماتوگرافی تا مایع با فشار بالا، و اسپکتروفتومتری جذب اتمی می باشند.

آزمایشاتی که بر مبنای تجزیه ادراری هستند

فایده نمونه ادراری در جمع آوری آسان آن است. مواد شیمیایی اگزوژن (برونزا) یا متابولیت های آنان اغلب درادرار دفع می شوند که مقدار دفع این مواد متناسب با دز جذب شده است.

انتخاب نوع نمونه ادراری بستگی به:

الف) نیمه عمر عامل مورد اندازه گیری

ب) شرایط تماس (اینکه غلظت ماده شیمیائی مورد بحث درهوا ثابت است یا متغير)

ج) دقت مورد نیاز در روش آزمایشی تماس دارد. نمونه ی ک روز کامل (Whole day) تمام ادرار دفع شده در عرض 24 ساعت از ابتدای شیفت کاری جمع می شود گرچه نمونه های یک روز کامل برای کسب دقت در تخمین میزان تماس منطقی است اما در موارد متداول و رایج یک روش غیر عملی است.

نمونه یک دوره کاری کامل( Whole workshiht )

ادرار دفع شده در طول شیفت کاری جمع آوری می شود. چنین نمونه ای براحتی تحت شرایط روبازکاری جمع آوری شده و یک روش توفقی بین نمونه گیری یک روز کامل و نمونه گیری کوتاه مدت است.

نمونه کوتاه مدت

ادرار دفع شده در طول 2 ساعت آخر شیفت کاری جمع آوری می شود. توصیه شده است که برای اندازه گیری ترکیباتی که نیمه عمرهای طولانی یا متوسط دارند، بکار رود.

بررسی بیولوژیکی تماس

اهداف: بررسی بیولوژیکی تماس دارای 2 هدف اصلی می باشد:

الف) اندازه گیری غلظت های عوامل خطرناک و متابولیت های آنها در نمونه های بیولوژیکی (مایعات بدنی و مواد دفعی)

ب) تعیین شدت تغییرات بیوشیمیایی و آسیب شناسی ناشی از تماس (مثلا ممانعت از فعالیت استیل کولین استراز توسط ترکیبات فسفر آلی). هدف اول از طریق تجزیه یک یا چند شاخص تماس در نمونه های بیولوژیکی مشخص می باشد. دومین هدف ارتباطی به ارزیابی تماس ندارد ولی با تعیین زودرس تغییرات بیوشیمیایی و فیزیکی در کارگران تماس یافته صورت می گیرد.

ملاحظات مهم در بررسی بیولوژیکی

سنتیک جذب و دفع: سرعت جذب عوامل خطرناک تحت تأثیر شرایط محیطی موجود در محل کار واقع می شود برای مثال مقدار تام ماده جذب شده در ریه ها بستگی به (a) غلظت عامل مورد نظر در هوای محل کار، مدت زمان تماس و سرعت های تهویه تنفسی ریوی و احتباس هوا و (b) ویژگی های شیمیایی و فیزیکی عامل مورد نظر دارد.

سرعتی که در آن مواد سمی مختلف دفع می شوند، تعیین کننده نیمه عمر بیولوژیک آنهاست یعنی زمانی که طول می کشد تا نیمی از مقدار کل عامل خطرناک جذب شده از بدن دفع گردد (یا از نمونه های بیولوژیکی دفع شود) نیمه عمرهای صنعتی خطرناک در 3 طبقه تقسیم می شوند:

1. کوتاه (چندین ساعته مثلا فورفورال، فنل، تولوئن، گزیلن)
2. متوسط (چندین ساعته مثل پرکلرواتیلن، تری کلرواتیلن)
3. طولانی (چندین هفته یا حتی ماه مثل جيوه و سرب)

موادی که دارای نیمه عمر بیولوژیکی کوتاه هستند (مثلا 2 ساعت)، سرعت پس از پایان تماس از بدن دفع می شوند. غلظت آنها در مایعات یا بافت های بدنی یا هوای بازدمی در عرض تقریبا 16 ساعت به صفر تنزل می کند. موادی که دارای نیمه عمر بیولوژیکی متوسطی هستند (مثلا 48 ساعت) بطور کامل در مدت زمان طولانی تری (1 هفته یا بیشتر) دفع می شوند. وقتی که غلظت یک ماده در فردی اندازه گیری می شود که در تماس هر روزه با عامل مورد بحث بوده، واضح است که بخشی از غلظت اندازه گیری مثلا ممکن است باقیمانده تماس روز قبل او باشد. مهمتر از همه پس از چندین روز تماس، تعادل دینامیک تثبیت می شود که در این حالت مقدار دفع شده برابر با مقدار جذب شده در مدت تماس می باشد. سرعت دفع بین 2 مقدار نهایی در حال نوسان است یعنی حداکثر و حداقل به ترتیب در پایان و شروع شیفت کاری عین این موضوع در مورد موادی بانیمه عمر بیولوژیکی طولانی هم صادق است با تثبیت حالت تعادلی مدت زمان بیشتری طول کشیده و نوسانات روزانه بسیار جزئی است.

متابولیسم

سرنوشت عامل خطرناک در بدن (یعنی نتیجه تغییرات متابولیکی انجام شده در بدن روی عامل مقدار مورد نظر در دوره زمانی استفاده شود مثلا میلی گرم در 2 ساعت در طول 2 ساعت آخر شیفت کاری)، در 8 ساعت (در طول شیفت کاری) و در 24 ساعت. در اکثر موارد تماس های مداوم، سرعت دفع یک مقیاس و روش اندازه گیری بسیار دقیقتر در بررسی سطوح تماس روزانه است.

دقت سنجش بیولوژیکی تماس

یک روش آزمایش خوب کنترل شده تماسی، قاعدتا بایستی نتایج قابل تکرار در محدوده 20%± بدهد، روش های معدود محیطی برای سنجش تماس نتایج بهتر یا خوبی داشته است.

آزمایشات تماس بر مبنای تجزیه خون

تجزیه خونی بندرت برای مقاصد بررسی های بیولوژیکی مورد استفاده قرار می گیرند در شرایط صنعتی بدلیل اشکال در فراهم آوردن نمونه ای متوالی این روش کمتر بکار میرود. این روش اختصاص به مسائل خاص شغلی – بهداشتی دارد که با بررسی های ادراری یا تنفسی حل نمی شوند. برخی استثنائات نظير تجزیه سرب و پورتوپورفیرین روی در خون (در تماس با سرب) و همچنین اندازه گیری فعالیت کولين استراز خون (در تماس با ترکیبات فسفر آلی) وجود دارند.

آزمایشات تماس بر مبنای تجزیه هوای بازدمی

این آزمایشات امکان سنجش سطوح تماس با مواد شیمیایی صنعتی تبخیر شونده را فراهم می کند که در عین حال متابوليزه نمی شوند یا تنها به مقادیر بسیار کم متابولیزه می شوند. این آزمایشات برای ترکیبات سريعا متابولیزه شونده توصیه نمی گردد (نظير تولوئن، گزیلن) زیرا تنها مقادیر بسیار کمی از آنها از طریق هوای بازدمی دفع می شوند و غلظت ماده در هوای بازدمی به سرعت به زیر محدوده قابل اندازه گیری افت می کند و مواردی که غالبا از طریق هوای بازدمی از بدن دفع می شوند و این مواد برای مثال شامل: متیل کلروفورم، پرکلرواتیلن و سایر هیدروکربن های هالوژن دار هستند. تجزیه تنفسی هم روی نمونه های هوای آلوئولی (که در پایان شیفت کاری جمع آوری شده اند) انجام می گیرد و هم روی هوای کل بازدمی در یک بار دوره تنفسی صورت می گیرد.

چون در دوره های تنفسی اولیه پس از تماس، غلظت مواد شیمیایی استنشاق شده (دمی) به سرعت در هوای بازدمی افت می کند، حتی یک اختلاف جزئی در زمان نمونه برداری باعث بروز تفاوت بزرگی در مقادیر غلظتی بدست آمده می شود. بنابراین روشن می شود که از نمونه برداری در دوره های اولیه پس از تماس بایستی اجتناب نمود و ترجيحأ مدتی پس از پایان تماس انجام گیرد. مناسب ترین زمان تنها بر اساس اطلاعات مناسب از نحوه دفع تنفسی ماده مورد نظر قابل تعیین خواهد بود. برای ترکیباتی که دارای نیمه عمر بیولوژیکی کوتاه هستند، تنها در صورتی که غلظت هوایی بیشتر یا کمتر در طول شیفت کاری ثابت باشد، مناسب خوهد بود به عبارت دیگر غلظت ادراری غالبا منعکس کننده غلظت های هوایی است که بلافاصله قبل از نمونه برداری وجود داشته است.

نمونه پایان شیفت کاری

نمونه در پایان شیفت کاری جمع آوری می شود . این نوع نمونه برای سنجش میزان تماس با ماده ای که دارای نیمه عمر بیولوژیکی کوتاه یا متوسط دارد، توصیه شده است. نتایج تجزیه بایستی با چگالی ادراری استاندارد یا گرم کراتینین اصلاح شود.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید

حتما بخوانید:

⇐ سنجش محیطی و بررسی بیولوژیکی

⇐ نمونه برداری از ذرات هوابرد زیستی

⇐ کاربرد فیلترهای بیولوژیکی در تصفیه گازها (بیوفیلتراسیون)

⇐ اصول آماده سازی نمونه ها در روش های استاندارد