اثر گوریل نامرئی و نقش آن در بروز رفتار نا‌ایمن

اثر گوریل نامرئی و نقش آن در بروز رفتار نا‌ایمن

 مدرس : دکتر مهناز شاکریان

فرمت: pdf   تعداد صفحات: 67

سرفصل مباحث:

• رفتار ناایمن و مدل‌های بررسی آن از دیدگاه ارگونومی شناخت
• پارامترهای شناختی موثر در بروز رفتارهای ناایمن کارگران
• اثر گوریل نامرئی و کاربرد آن در ارگونومی شناختی
• مثال کاربردی: تهیه ابزاری خودگزارشی برای پیش‌بینی رفتارهای ناایمن کارگران در یک صنعت
• مثال کاربردی: امکان‌سنجی پیش‌بینی رفتارهای ناایمن کارگران صنعتی با استفاده از آزمون‌های عصب-شناختی

مقدمه

یکی از چهار دلیل اصلی حادثه ی بوعلی در بندر ماهشهر، که در جولای ۲۰۱۶ اتفاق افتاد و خسارات جانی و مالی قابل توجهی به بار آورد، سهل انگاری و رفتارهای ناایمن کارکنان در گیر در حادثه بوده است.

تحلیل علل حوادث پتروشیمی شهید تندگویان در سال ۲۰۱۶ با برآورد خسارت مالی نزدیک به ۳ میلیون یورو، پتروشیمی بندر امام در سال ۲۰۱۶، که منجر به خسارات مالی و جانی قابل توجهی گردید، و حوادث پتروشیمی های مارون و مبین در سال ۲۰۱۶ نیز به همین ترتیب عامل رفتار ناایمن را به عنوان یکی از مهم ترین عوامل حوادث در بین فهرست مهم ترین علل منجر به حادثه در بر داشته اند.

رفتار ناایمن

ریزن (۱۹۹۰) رفتار نا ایمن را اینگونه تعریف می کند: «رفتار ناایمن واژه ی کلی بوده و در برگیرنده ی تمامی وقایعی است که در فعالیت های ذهنی و فیزیکی از پیش طرح ریزی شده برای دستیابی به نتیجه یا هدف مطلوب، باعث شکست (نقص) می شود؛ این شکست ها را نمی توان به شانس نسبت داد و تصادفی دانست».

رفتار نا ایمن از دیدگاه هولناگل نیز بدین ترتیب می باشد: «رفتار ناایمن یک فعالیت نادرست است که منجر به شکست در دستیابی به نتیجه مورد انتظار می شود و پیامد ناخواسته ای را به دنبال دارد».

بر همین اساس، طی یک قرن گذشته، محققان بسیاری درصدد بررسی حوادث شغلی، عوامل مرتبط با آن و نیز راهکارهای کنترلی جهت پیشگیری و کاهش رخداد آنها بوده اند. نتایج مطالعه ی هاینریش (Heinrich) (۱۹۳۱)، با هدف بررسی حوادث و علل مرتبط با آن، انجام و منجر به ارائه مدل دومينو حوادث گردید، نشان داد که ۸۸ درصد از علل بروز حوادث به رفتارهای ناایمن، ۱۰ درصد به شرایط ناایمن و ۲ درصد دیگر نیز به فاکتورهای پیش بینی نشده ارتباط داشته اند.

تاکنون مدل های مختلفی برای بررسی علل موثر در وقوع رویدادها و حوادث شغلی ارائه شده اند. یکی از این مدل ها، مدل سبب شناختی (Etiologic) حوادث می باشد که در آن، فاکتورهای موثر در وقوع حوادث در سه دسته ی متفاوت شامل: “فاکتورهای سازمانی”، “فاکتورهای مرتبط با محیط کار” و “فاکتورهای فردی” طبقه بندی شده است.

امبری (Embery) در سال ۱۹۴۴ از دیدگاه منبع بروز خطا و استراتژی های کنترلی به چهار رویکرد یا دیدگاه متفاوت از خطای انسانی اشاره نمود:

• رویکرد مهندسی ایمنی (که در آن کنترل خطا بوسیله تغییرات انگیزشی، رفتاری و نگرشی قابل انجام است).
• رویکرد مهندسی فاکتورهای انسانی- ارگونومی (که در آن کنترل خطا به وسیله طراحی، ممیزی و بازخورد تجربیات عملی در زمان کار با سامانه قابل انجام است).
• رویکرد شناختی که در آن کنترل خطا به وسیله طراحی، ممیزی و بازخورد تجربیات عملی با رجوع به مهارت های ذهنی همانند تشخیص و حل مساله قابل انجام است).
• رویکرد فنی – اجتماعی (کنترل خطا از طریق تغییرات در خط مشی مدیریتی و فرهنگی قابل انجام است).

عوامل شناختی موثر در بروز رفتارهای ناایمن کارگران

• یکی از پیچیده ترین مشکلات در تشخیص خطرات در محل کار غیر قابل پیش بینی بودن رفتار کارگران است.
• از بین عوامل موثر بر ارتکاب عمل ناایمن یا خطای انسانی، عوامل شناختی نقش موثری را ایفا می کنند.
• عوامل شناختی همچون انواع توجه (متمرکز، تقسیم شده و انتخابی)، حافظه کاری، حل مسئله، تصمیم گیری، توانایی یادگیری و …

سهوها و لغزش ها

• این دسته از خطاها با طراحی مناسب تجهیزات و وظایف قابل کاهش یا اجتناب هستند.
• این دسته از خطاها ، خطاهای مهارت محور هستند.
• در وظایف بسیار تکراری رخ می دهند.
• نیاز به تمرکز عمیق توجه آگاهانه ندارند اما در صورت توزیع شدن توجه به مقداری بیش از توان فرد، حتی در لحظه ، می توانند بسیار حادثه خیز باشند.
• ارتکاب این دسته از خطاها توسط افراد باتجربه، با انگیزه و آموزش دیده هم دور از انتظار نیست.
• غالبا در اثر حذف مراحلی از تعمیر، نگهداری، کالیبراسیون یا تست کردن تجهیزات رخ می دهند.
• با فراهم نمودن فرصت بیشتر برای یافتن و تصحیح این خطاها، می توان افراد را نسبت به وجود و توجه به آنها آگاه نمود.
• سهوها: شکست های شناختی که در هنگام انجام یک وظیفه رخ می دهند.
•  به عنوان انجام وظایف برخلاف برنامه از پیش تعیین شده شناخته می شوند.
•  لغزش حافظه: شکست های شناختی که زمانی روی می دهند که انجام یک عمل فراموش شده باشد. این که اپراتور فراموش کند در کدام مرحله از وظیفه بوده یا حتی چه عملی را قرار بوده انجام دهد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ روش نمونه گیری رفتار ایمنی

⇐ شرایط ناایمن و عوامل کمک کننده به بروز حوادث