اثرات پرتوهای یونیزان بر سیستم خونساز بدن پرتوکاران
اثرات پرتوهای یونیزان بر سیستم خونساز بدن پرتوکاران
اثرات پرتوهای یونیزان بر سیستم خونساز بدن پرتوکاران
تهیه و تنظیم: مهدیه ایزدخواه
چکیده
امروزه تصویربرداری پزشکی و استفاده از پرتوهای یونیزان نقش مهمی در تشخیص بیماری ها دارد اما این پرتو ها اثرات زیان باری را به صورت کوتاه مدت یا بلندمدت از خود به جا می گذارند. پرتوکارانی که در بخش رادیولوژی فعالیت میکنند، در معرض پرتوگیری البته با دوز پایین قرار دارند. هرچند این دوز کم باشد اما به دلیل تداوم آن در طول دوره کاری ممکن است باعث بروز آسیب های بیولوژیکی در بدن پرتوکاران بشود. سلول های خونی حساس ترین سلول ها به پرتوهای یونیزان می باشند.
هدف از این مطالعه بررسی رابطه پرتوهای یونیزان و پارامتر های هماتولوژیکی شامل گلبول های قرمز، گلبول های سفید، پلاکت ها و … می باشد. شمارش سلول های خونی روش مناسبی برای بررسی میزان حساسیت سیستم خونساز و اثرات بلندمدت پرتوهای یونیزان است و به پرتوکاران توصیه می شود در بازه های زمانی مختلف این آزمون غربالگری را انجام دهند.
مقدمه:
پرتوهای یونیزان به ویژه پرتو ایکس نقش مهمی در تصویربرداری پزشکی و مشاهده اندام های درون بدن برای تشخیص و درمان بیماری ها دارد. این پرتوها مسبب تولید بیش از اندازه رادیکال های آزاد در بدن هستند و این رادیکال ها نقش بسزایی در پاتوژنز بیماریهای مختلف دارند چرا که قادر به القاء صدمه به ساختار سلول، آسیب به DNA، اکسید کردن پروتئین و یا القای پراکسیداسیون لیپیدها هستند. این تأثیرات مخرب میتوانند منجر به اختلال عملکرد سیستم خونساز و ایمنی، تسریع در فرایند پیری و گسترش زوال گردند.
حساسیت سلول ها در مقابل اشعه متفاوت است. سلول های خونساز از حساس ترین سلول ها نسبت به اشعه هستند و آسیب زیادی میبینند. این آسیب ها می تواند به صورت کوتاه مدت و یا بلندمدت باشد. پرتوکاران افرادی هستند که به صورت بلند مدت در معرض دوز کم پرتوهای یونیزان هستند. هرچند مقدار دوز دریافتی کم باشد اما در بلند مدت با رعایت نکردن استانداردهای لازم، آسیب های بیولوژیکی آنها را تهدید می کند. ولی بر اساس یک نظریه، بدن، میزان کم پرتوگیری به مدت طولانی را بهتر تحمل می کند؛ زیرا با توجه به این که تعداد کمتری از سلول ها نیاز به ترمیم دارند ، بدن زمان لازم برای ترمیم سلول های تخریب شده را دارد.
تعداد سلول های خون در افراد سالم نسبتا ثابت است توسط بسیاری از عوامل از جمله خطرات شغلی تغییر می یابد. شمارش سلول های خونی می تواند به عنوان معیاری برای بررسی میزان آسیب اشعه یونیزان بر روی سیستم خون ساز بدن استفاده شود و نیز به عنوان یک شاخص بیولوژیکی مناسب برای بررسی آسیب های ناشی از اشعه مطرح باشد.
شمارش سلول های خون (CBC) به عنوان آزمون غربالگری برای بیماری های مختلف خونی و همچنین غیر خونی به کار می رود؛ به هر حال این آزمایش ساده و ارزان، نقش مهمی در اهداف تشخیصی و پیش آگهی در دوره نهفتگی بیماری ها از جمله بیماری های مزمن دارد. اهمیت شمارش سلول در مطالعات متعددی در رابطه با اثرات تابش اشعه چه به صورت جزئی یا کلی در تعداد سلول های خون محیطی بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. برای مطالعه و بررسی اثرات مخرب پرتو ها بر سلول های خونی، آزمایش های متعددی برای شمارش سلول های خون (CBC) به صورت مقایسه ای بین افراد سالم و پرتوکاران بخش های تصویربرداری صورت گرفته است.
طبق یافته های حاصل از آزمایشات، تعداد گلبول های سفید در پرتو کارن کمتر از افرادی بود که در تماس با اشعه نبودند. اما در مقایسه با سایر سلول های خونی مانند گلبول های قرمز و لنفوسیت ها تفاوت معنا داری دیده نمیشد که نشان می دهد پرتوکاران می توانند با رعایت استاندارد ها آسیب های سلولی را به حداقل برسانند.
در بین گلبول های سفید، آسیب پذیرترین آنها مونوسیت ها هستند. هرچند تصور بر این است که سلول های بیگانه خوار از مقاومت بیشتری در مقابل اشعه برخوردارند اما اینطور نیست. در تحقیق Gallin و Buescher در مورد تاثیرات پرتوهای یونیزان برروی مونوسیت ها، کاهش بقا و قدرت چسبندگی این سلول ها پس از پرتوتابی نشان داده شد.
نتیجه گیری
با توجه به تاثیر پرتوهای یونیزان بر گلبول های سفید خون، لازم است که پرتوکاران در بازه های زمانی مشخص، آزمایش های CBC را انجام بدهند و از میزان تغییرات و تاثیرات پرتوها بر بدنشان آگاه باشند. البته با رعایت استانداردها می توان این تاثیرات مخرب را به حداقل رساند.
حتما بخوانید:
⇐ پرتوهای یونیزان و متخصصان قلب و عروق، پیامدها و راه مقابله
⇐ پرتوهای غیر یونساز و اثرات آن ها بر ایمنی و راحتی انسان
منابع
1- Poprac P, Jomova K, Simunkova M, Kollar V, Rhodes CJ, Valko M. Targeting free radicals in oxidative stressrelated human diseases. Trends Pharmacol Sci 2017;38(7):592-607.
2- Sen S, Chakraborty R, Sridhar C, Reddy YS, De B. Free radicals, antioxidants, diseases and phytomedicines: current status and future prospect.
Int J Pharm Sci Rev Res 2010;3(1):91-100.
3- Sayed D. Abd Elwanis ME, Abd Elhameed SY, Galal H Does occupational exposure to low-dose ionizing radiation affect bone miurow thrombopoiesis? Int Arch Med. 2011; 23 (4): 8.
4- Ward E. Hormung R, Morris J. Rinsky R. Wild D. Halperin W. et al. Risk of low red or white blood cell count related to estimated benzene exposure in a rubberworker cohort (1940-1975). Am J Ind Med. 1996; 29 (3): 247-57.
5- Rozgaj R. Kasuba V. Sentija K, Pelic 1. Radiation – induced chromosomal aberrations and haematological alterations in hospital workers. Oecup Med (Lond), 1999, 49 (6) 353-60,
6- Perkins SL Examination of blood and bone marrow In Wintrobe MM, Lee GR. Wintrobe’s clinical hematology. 10° ed. Baltimore: Williams & Wilkins; 1999.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)